RASZEK JAN, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 18:29, 17 paź 2022

JAN STEFAN RASZEK (do 1947: Rosenbusch) (19 XI 1904 Lwów – 13 II 1969 Gdańsk), lekarz pediatra, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Syn urzędnika pocztowego Adolfa Rosenbuscha i Emilii z domu Raszek, brat Emiliana, inżyniera mechanika, Adolfiny i Wandy, urzędniczek pocztowych. Uczęszczał do X Gimnazjum Humanistycznego im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie. Po zdaniu egzaminu dojrzałości podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza (UJK) we Lwowie, w 1930 uzyskał tytuł zawodowy lekarza (doktora wszech nauk lekarskich). W latach 1929–1931 pracował w Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej UJK na stanowisku asystenta, od 1930 do 1931 odbył staż zawodowy w Szpitalu Powszechnym we Lwowie. Od 1932 asystent w Klinice Pediatrycznej UJK, kierowanej przez Franciszka Groёra, następnie do 1939 – starszy asystent. Jednocześnie w latach 1938–1939 pracował w Miejskiej Poradni dla Niemowląt we Lwowie.

Brał udział w kampanii wrześniowej 1939, w latach 1940–1942 pełnił funkcję kierownika naukowego Działu Dziecięcego Instytutu Ochrony Macierzyństwa i Dzieci we Lwowie. Od 1942 przebywał w Korczynie i Piastowie w powiecie krośnieńskim. Po wyleczeniu i uratowaniu życia dziecka ukraińskiego współpracownika Gestapo został przeniesiony przez Niemców do Warszawy. Członek Armii Krajowej (pseudonim „Jar”) w pułku „Baszta”, w batalionie „Karpaty”, w kompanii K-1, w stopniu podporucznika brał udział w powstaniu warszawskim, walczył na Mokotowie. Po upadku powstania przebywał w obozie jenieckim w okolicach Lubeki. Wiosną 1945 podjął próbę ucieczki, ujęty, przewieziony do więzienia wojskowego w Hamburgu i skazany na karę śmierci. Godzinę przed planowaną egzekucją został wyzwolony przez wojska amerykańskie.

Do czerwca 1946 przebywał w oficerskim obozie poniemieckim, pełniąc funkcję szefa Sanitarnego Okręgu Dywizji. Przy wsparciu Brytyjskiego Czerwonego Krzyża oraz wojska zorganizował w Lubece szpital pediatryczny dla polskich dzieci. W Polsce od lata 1946, został kierownikiem Kliniki Dziecięcej Sanatorium Gruźliczego w Kamiennej Górze na Dolnym Śląsku. Następnie pracował w Jeleniej Górze w Polskim Czerwonym Krzyżu, Ubezpieczalni Społecznej, Higienie Szkolnej oraz w Domu Małych Dzieci. Wiosną 1949 został ordynatorem utworzonego przez siebie od podstaw Oddziału Dziecięcego Szpitala Wojewódzkiego we Wrocławiu, był też dyrektorem Centralnej Wojewódzkiej Poradni Ochrony Macierzyństwa i Zdrowia Dziecka.

W 1947 przyjął panieńskie nazwisko matki. W 1953, decyzją ministra zdrowia, otrzymał kierownictwo Kliniki Chorób Wewnętrznych Dzieci Instytutu Warszawskiego. W 1954 uzyskał stopień naukowy docenta, w 1959 został profesorem nadzwyczajnym. W latach 1954–1959 pełnił funkcję wojewódzkiego konsultanta w zakresie pediatrii w województwie rzeszowskim, od 1959 do 1964 – w województwie warszawskim. W latach 1955–1956 prowadził kursy pediatrii w Instytucie Doskonalenia Lekarzy oraz wykłady z pediatrii dla studentów Oddziału Higieniczno-Sanitarnego Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie.

W Gdańsku od 1963, do końca życia zatrudniony był na stanowisku kierownika II Katedry i Kliniki Chorób Dzieci AMG. Był inicjatorem działań onkologicznych w klinice dziecięcej. W tym samym okresie pełnił również funkcję konsultanta naukowego Zespołów Sanatoriów dla Dzieci w Rymanowie.

Jego zainteresowania badawcze skupiały się przede wszystkim na chorobach krwi, nerek, zaburzeniu wchłaniania przez przewód pokarmowy, chorobach układu nerwowego oraz zagadnieniach balneologicznych. Szczególnie dużo uwagi poświęcił badaniom epidemiologii białaczki i problemowi zespołu nerczycowego, drgawkom oraz astmie oskrzelowej u dzieci. Zajmował się klasyfikacją i różnicowaniem poszczególnych postaci tej choroby wśród dzieci. W leczeniu zespołu nerczycowego zastosował jako pierwszy hormon lipotropowy trzustki. Jako pierwszy w Polsce przetoczył szpik do jamy szpikowej u dzieci z ostrą białaczką. Już jako młodszy asystent wysunął śmiałą hipotezę, że skoro białaczka jest chorobą szpiku, to być może można ją leczyć przez podanie szpiku bezpośrednio do szpiku. W 1938 wraz z zespołem podjął takie pierwsze próby na dzieciach, nie mogły one jednak na tym etapie wiedzy być jeszcze w pełni skuteczne, ze względu na nieodpowiedni poziom zgodności tkankowej. Jednak zainicjowały one kierunek badawczy, który w kolejnych latach okazał się trafny. W sierpniu 1949 opublikował zastosowaną przez siebie procedurę przeszczepienia szpiku w "Annales Pediatrici", wydawanych w Bazylei.

Należał między innymi do Związku Asystentów Wyższych Uczelni (1929–1939), Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Międzynarodowego Towarzystwa Pediatrycznego. Był redaktorem czasopisma naukowego „Postępy Pediatrii” oraz członkiem komitetu redakcyjnego „Pediatrii Polskiej”. Odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1958), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1959), odznaką „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1954).

Od 24 IX 1947 żonaty był z Ireną z domu Opiołą. Ojciec Jerzego Emiliana (ur. 13 II 1952) i przybranej córki. W Gdańsku mieszkał przy ulicy Straganiarskiej 43/46, a następnie przy al. Grunwaldzkiej 121/10 we Wrzeszczu. Zmarł na raka. Pochowany został w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. SeKo PP