RATAJCZYK ZDZISŁAWA, archeolog

Wersja z 12:13, 28 kwi 2021

Zdzisława Ratajczyk, 2018

ZDZISŁAWA RATAJCZYK z domu Lipnicka (9 II 1954 Chocianów, Dolny Śląsk – 19 XI 2018 Gdańsk), archeolog. Po maturze w liceum ogólnokształcącym w Bogatyni w 1973 podjęła studia w Katedrze Archeologii Polski i Powszechnej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W trakcie studiów, 4 IX 1976, zawarła związek małżeński z Andrzejem Ratajczykiem, absolwentem Wyższej Szkoły Oficerskiej Służby Kwatermistrzowskiej w Poznaniu. Po oddelegowaniu męża do garnizonu w Szczecinie podjęła pracę w Dziale Naukowo-Oświatowym Muzeum Narodowego w Szczecinie. Studia, pod kierunkiem Jana Żaka, ukończyła w 1985, po urodzeniu córek Justyny (ur. 1979) i Anny (ur. 1980).

Po przeniesieniu służbowym męża do Gdańska i podjęciu przez niego pracy w Szpitalu Marynarki Wojennej – w latach 1987–1991 – pracowała w Centralnym Muzeum Morskim (CMM), początkowo na stanowisku starszego asystenta, następnie – adiunkta, od 1989 – kustosza i kierownika Działu Badań Podwodnych. Od lutego 1991 pracowała w Dziale Ochrony Zabytków Archeologicznych Muzeum Archeologicznego w Gdańsku (MAG), prowadząc inspekcje i nadzory terenowe w województwie gdańskim. Od 1993 zatrudniona była w Pracowni Średniowiecza i Czasów Nowożytnych MAG. Oprócz prowadzenia badań wykopaliskowych przygotowała z okazji rocznicy 1000-lecia pierwszej wzmianki o Gdańsku część związaną z okresem wczesnego średniowiecza nowej muzealnej wystawy stałej. W czerwcu 1996 zorganizowała przeniesienie zbiorów średniowiecznych MAG do nowego magazynu w gmachu przy ul. Rycerskiej, od 1997 jako starszy kustosz pełniła funkcję opiekuna zbiorów średniowiecznych. Po zmianach formalnych od 2010 do śmierci była kierownikiem Pracowni Średniowiecza i Czasów Nowożytnych MAG.

W okresie pracy w CMM zajmowała się między innymi badaniami podwodnymi na dnie Jeziora Godziszewskiego, w Zatoce Gdańskiej (na wraku W-27), inwentaryzacją wraków u wybrzeży Morza Bałtyckiego w okolicach Rozewia (w tym badaniami na wraku W-28). W późniejszym czasie jej lądowe prace ratownicze dotyczyły stanowisk z okresu wczesnej epoki żelaza i wczesnego średniowiecza, między innymi w Luzinie, Chmielnie, Gdańsku, Starogardzie Gdańskim, Straszynie, Tczewie i Kościerzynie. W latach 1998–2004 zaangażowana była w prace wykopaliskowe w Barłożnie (na stanowiskach: 115, 118, 122 i 123) na odcinku gdańskim planowanej autostrady A-1, prowadziła samodzielnie wykopaliska w Barłożnie i Lubiszewie (stanowiska: 119, 121 i 163 w pasie autostrady). W 2002 zrealizowała badania wykopaliskowe w Borzejewie, Dolanach, Sławsku i Kowalewku (stanowiska: 260, 347, 364, 365) na odcinku wielkopolskim autostrady A-2. W latach 2005–2006 podjęła tematykę rozpoznania chronologii wybranych pomorskich grodzisk wczesnośredniowiecznych, realizując badania sondażowe w Gdyni-Oksywiu i Tuchomku, a także wykonując sondaże dla zlokalizowania znanych jedynie z archiwów grodzisk w Gniewowie oraz Gdyni-Obłużu.

W 2005 rozpoczęła badania, które kontynuowała przez wiele sezonów, na cmentarzysku szkieletowym w Ciepłem, w gminie Gniew, oraz współuczestniczyła w pracach wykopaliskowych na cmentarzysku kurhanowym w Lewinie (gmina Linia), przeprowadzając badania sondażowe kurhanu nr 260. W rok później kierowała ratowniczymi pracami wykopaliskowymi w pasie budowanej autostrady A-1 w Łukocinie (gmina Tczew). Od jesieni 2007 do początku 2008 kierowała pracami wykopaliskowymi w pasie budowanej drogi ekspresowej S-3 w Otanowie (gmina Myślibórz, województwo zachodniopomorskie). W tym roku podjęła też prace wykopaliskowe w pasie obwodnicy Słupska na stanowiskach w Głobinie (gmina Słupsk) i Bolesławicach (gmina Kobylnica). W 2010 włączyła się w prace wykopaliskowe w Lipiankach (gmina Kwidzyn), na terenie zaplecza planowanego mostu przez rzekę Wisłę. W 2013 zrealizowała ratownicze prace sondażowe w Rybnie, w gminie Gniewino (stanowisko 3 i 3a), w latach 2015–2017 zrealizowała projekt Chmielno. Zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu w świetle badań dawnych oraz weryfikacyjnych, który składał się z badań ratowniczych, opracowania wyników badań, sesji naukowej połączonej z otwarciem wystawy w Chmielnie i publikacjami zamykającymi ten temat badawczy.

Autorka wielu artykułów prezentujących wyniki badań własnych, między innymi Wstępne wyniki badań osady ludności kultury łużyckiej z okresu wczesnej epoki żelaza w Barłożnie, gmina Skórcz, stanowisko 13 (119 na A-1) (XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1, Gdańsk 1993); Osada ludności kultury późnej ceramiki wstęgowej odkryta na wielokulturowym stanowisku 15 w Barłożnie, gm. Skórcz, woj. pomorskie (wstępne wyniki badań) (XV Sesja Pomorzoznawcza, Elbląg 2007); (wspólnie z Adamem Ostaszem) Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych na trasie autostrady A-1 prowadzonych w 2006 roku. Odcinek Gdańsk-Nowe Marzy („Pomorania Antiqua” 2010); Nowe odkrycia na cmentarzysku z okresu wczesnego średniowiecza w Ciepłem, gm. Gniew, stanowisko 6 (XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1, Gdańsk 2011); Osadnictwo wczesnośredniowieczne Gdyni i najbliższej okolicy w świetle badań archeologicznych („Rocznik Gdyński” 2013); Badania Muzeum Archeologicznego w Gdańsku na stanowiskach wczesnośredniowiecznych z terenu Pomorza Wschodniego (w: Z dziejów badań archeologicznych na Pomorzu Wschodnim, Gdańsk 2013); (wspólnie z Barbarą Lepówną i Ewą Trawicką) Chmielno. Zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu w świetle badań dawnych oraz weryfikacyjnych (Gdańsk 2017).

Była członkiem założycielem Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, w latach 1993–2018 pełniła funkcję skarbnika. Pochowana na cmentarzu w Chocianowie. MKO