BISTA HENRYK, aktor, reżyser

Wersja z 07:44, 22 wrz 2021

HENRYK BISTA (12 III 1934 Kochłowice (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej) – 9 X 1997 Warszawa), aktor, reżyser, pedagog. Syn urzędnika Mikołaja, młodszy brat Stanisława (1929–1985), od 1953 księdza katolickiego, doktora teologii i prałata. Studiował początkowo mechanikę na politechnice w Gliwicach, następnie architekturę w Krakowie, w 1958 roku ukończył Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. W latach 1958–1960 pracował w teatrze Ateneum w Warszawie, 1960–1962 w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie, od 1962 w Teatrze Wybrzeże, w latach 1990–1997 w Teatrze Współczesnym w Warszawie. W okresie 1970–1988 uczył zadań aktorskich, piosenki i wiersza w Studiu Wokalno-Aktorskim przy Teatrze Muzycznym w Gdyni. Zagrał około 350 ról teatralnych i filmowych. Doskonale rysował.

W Teatrze Wybrzeże zagrał 84 role, stworzył wiele pierwszoplanowych i wybitnych kreacji aktorskich. W latach 70. i 80. XX wieku należał do liderów zespołu. Jego gra aktorska odznaczała się precyzją i dopracowaniem szczegółów, a charakterystyczny chód drobnymi kroczkami przeszedł do historii teatru. W Teatrze Wybrzeże debiutował rolą Leona w Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego w reżyserii Jerzego Golińskiego. Był aktorem drugiego planu. Przełomowa w karierze aktorskiej stała się rola Łazarza ( Tragedia o bogaczu i Łazarzu) z 1969 roku. Najwybitniejsze kreacje aktorskie stworzył w spektaklach Stanisława Hebanowskiego-Dobrogoyskiego, Marka Okopińskiego, Ryszarda Majora, Krzysztofa Babickiego, Kazimierza Kutza oraz Jerzego Afanasjewa (w teatrach telewizji).

Aktor wszechstronny, z etykietą „aktora demonicznego”, doskonale czuł się w repertuarze komediowym czy liryczno-groteskowym i śpiewanym. Wachlarz ról pierwszoplanowych i kreacje aktorskie otwiera Adwokat o lucyferycznej proweniencji (Maleńka Alicja), następnie między innymi Lucyfer (Tragedia człowieka), Robespierre (Thermidor), Milosz – „wódz” (Cmentarzyska samochodów), Jagon – uosobienie zła (w Otellu), Lucyfer – smutny szatan (w Samuelu Zborowskim), Gorgoniusz – umęczony mitoman i kabotyn (z Cyganerii Warszawskiej), Gospodarz – „piękny Polak, choć mitoman” (z Wesela), Joachim Baltazar – wieczny rewolucjonista (Sonata Belzebuba), kontrowersyjny i lodowaty Konrad (Dziady), Robespierre (Sprawa Dantona). Rozdarty wewnętrznie tytułowy szekspirowski Makbet kończy sezony u Hebanowskiego. Bista zagrał żałosnego Scurvy’ego (Szewcy), potem u Majora i Babickiego wcielał się w czułego i szlachetnego Grzegorza (Kordian), figurę o „mentalności zmąconej” – Pijaka (Ślub), intelektualistę Profesora (Operetka), pragmatyka i neurastenika Jermołaja Łopachina (Wiśniowy sad), smutnego i strąconego anioła Masynissę (Irydion), ostentacyjnego impertynenta Brechta (Opowieści Hollywoodu), przebiegłego politycznie gracza Octavia Picolominiego (Wallenstein), Bartodzieja, kata i ofiarę w jednej osobie (Portret). Ostatnią rolą w Teatrze Wybrzeże był ironiczny i groteskowy służalec dumą podszyty Gotorpow (Lenin) z 1989 roku.

W 1990 wyjechał do Warszawy, żeby być bliżej filmu. Stał się mistrzem epizodu i ról drugoplanowych – zagrał ich około 140, między innymi Senatora w Lawie Tadeusza Konwickiego i jednorękiego Żyda w Liście Schindlera w reżyserii Stevena Spielberga. W teatrze telewizji wyczarował 103 postaci. Zagrał Hitlera w serialu telewizyjnym (Przed burzą) – ta rola należała do jego mistrzowskich osiągnięć – oraz Brechta w Opowieściach Hollywoodu. Współpracował jako reżyser z Urszulą Modrzewską-Bistą (żoną) przy realizacji Igraszek z diabłem Jana Drdy (Teatr Muzyczny w Gdyni, 1982) oraz przy Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry, gdzie grał Radosta (Teatr Wybrzeże, 1987).

Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984). Laureat Nagrody Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1977), 2 VIII 1976 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska. W latach 1969, 1975, 1977, 1983 i 1988 nagradzany na Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu, w 1981 otrzymał nagrodą specjalną redakcji "Nowości" za rolę Robespierre'a w Sprawie Dantona. Na XV Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni uhonorowany za drugoplanową rolę Senatora w Lawie Tadeusza Konwickiego (1990). W 1989 otrzymał od widzów, czytelników i krytyków „Złoty Ekran” za role w widowiskach Teatru Telewizji.

Pochowany na Starych Powązkach w Warszawie. W 2006 jego ekshumowane szczątki spoczęły obok żony na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku. W październiku 2005 na ścianie rodzinnego domu przy ul. Radoszowskiej 167 w Kochłowicach odsłonięto tablicę pamiątkową Henryka i Stanisława Bistów. HD