|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| | {{paper}} | | {{paper}} |
| − | [[File:Michał_Płoński__około_1802.JPG|thumb|Michał Płoński ''Żebraczka'', około 1802]][[File:Dom_Poprawy__.JPG|thumb|Dom Poprawy, ''Der Stadt Dantzigk...'', 1687]]'''DOM POPRAWY''' (Zuchthaus), na q Zamczysku, w miejscu Poczty Polskiej (q poczta) przy ob. pl. Obrońców Poczty Polskiej. Powstał w 1629 na wzór podobnych instytucji w Niderlandach Płn. i miastach hanzeatyckich. Statut uchwalono w 1639, wzorując się na regulaminach instytucji w Amsterdamie (1595) i Hamburgu (1622). Powstanie d. wynikało m.in. z ewang. etyki pracy: żebraków i włóczęgów należało zmusić do pracy bądź relegować. Przyczyną jego powołania w Gd. był napływ q żebraków i włóczęgów związany z toczącymi się w pobliżu miasta wojnami (pol.-szw. 1626–29). Dom P. zorganizowany był na zasadzie warsztatów tkackich; przymusowo kierowano tu zdolnych do pracy żebraków. Wkrótce osadzano w nim krnąbrną młodzież oraz sprawiających problemy uczniów i czeladników (na wniosek rodziców bądź mistrzów cechowych). Instytucja realizowała cele, jakimi były praca i nauka rzemiosła oraz wychowanie rel. (nauka podstaw luteranizmu). Posiadała system kar: od czasowego pozbawienia racji żywnościowych po chłostę. Rokujących nadzieję na poprawę ubierano na zielono, krnąbrnych i nierokujących poprawy – w stroje koloru szarego. Kobiety i mężczyźni zajmowali osobne pomieszczenia. Finansowanie miała zapewnić manufaktura tekstylna (szyto mundury dla gd. garnizonu), jednak ze względu na niską wydajność pracy i nierentowność pozostawał deficytowy. W 1772 planowano wydzierżawić go pryw. przedsiębiorcy. Od 1790 zamieniony na więzienie, w którym osadzano skazanych za lżejsze przestępstwa. W 2. poł. XVIII w. przebywało tam 86% wszystkich skazanych w Gd. za przestępstwa kryminalne. Średni czas kary wynosił 6 lat; większość osadzonych po odbyciu kary relegowano z miasta. Po włączeniu Gd. do monarchii prus. w 1793 pełnił funkcję więzienia garnizonu prus., od 1830 funkcję q szpitala, lazaretu wojsk. Rozebrany 1839 ze względu na zły stan. Zachował się płn. fragment muru ogrodzenia, ob. z epitafiami ku czci zamordowanych 1939 gd. pocztowców (q Zakład Pracy i Ubogich). {{author: DK}} [[Category: Encyklopedia]] | + | [[File:Michał_Płoński__około_1802.JPG|thumb|Michał Płoński ''Żebraczka'', około 1802]][[File:Dom_Poprawy__.JPG|thumb|Dom Poprawy, ''Der Stadt Dantzigk...'', 1687]]'''DOM POPRAWY''' (Zuchthaus), na q Zamczysku, w miejscu Poczty Polskiej (q poczta) przy obecnym pl. Obrońców Poczty Polskiej. Powstał w roku 1629 na wzór podobnych instytucji w Niderlandach Północnych i miastach hanzeatyckich. Statut uchwalono w roku 1639, wzorując się na regulaminach instytucji w Amsterdamie (1595) i Hamburgu (1622). Powstanie domu wynikało m.in. z ewangelickiej etyki pracy: żebraków i włóczęgów należało zmusić do pracy bądź relegować. Przyczyną jego powołania w Gdańsku był napływ q żebraków i włóczęgów związany z toczącymi się w pobliżu miasta wojnami (polsko-szwedzkimi w latach 1626–1629). Dom Poprawy zorganizowany był na zasadzie warsztatów tkackich; przymusowo kierowano tu zdolnych do pracy żebraków. Wkrótce osadzano w nim krnąbrną młodzież oraz sprawiających problemy uczniów i czeladników (na wniosek rodziców bądź mistrzów cechowych). Instytucja realizowała cele, jakimi były praca i nauka rzemiosła oraz wychowanie religijne (nauka podstaw luteranizmu). Posiadała system kar: od czasowego pozbawienia racji żywnościowych po chłostę. Rokujących nadzieję na poprawę ubierano na zielono, krnąbrnych i nierokujących poprawy – w stroje koloru szarego. Kobiety i mężczyźni zajmowali osobne pomieszczenia. Finansowanie miała zapewnić manufaktura tekstylna (szyto mundury dla gdańskiego garnizonu), jednak ze względu na niską wydajność pracy i nierentowność pozostawał deficytowy. W roku 1772 planowano wydzierżawić go prywatnemu przedsiębiorcy. Od 1790 zamieniony na więzienie, w którym osadzano skazanych za lżejsze przestępstwa. W 2. połowie XVIII wieku przebywało tam 86% wszystkich skazanych w Gdańsku za przestępstwa kryminalne. Średni czas kary wynosił 6 lat; większość osadzonych po odbyciu kary relegowano z miasta. Po włączeniu Gdańska do monarchii pruskiej w 1793 roku pełnił funkcję więzienia garnizonu pruskiego, od 1830 funkcję q szpitala, lazaretu wojskowego. Rozebrany w roku 1839 ze względu na zły stan. Zachował się północny fragment muru ogrodzenia, obecnie z epitafiami ku czci zamordowanych w roku 1939 gdańskich pocztowców (q Zakład Pracy i Ubogich). {{author: DK}} [[Category: Encyklopedia]] |
Wersja z 18:22, 7 cze 2013
DOM POPRAWY (Zuchthaus), na q Zamczysku, w miejscu Poczty Polskiej (q poczta) przy obecnym pl. Obrońców Poczty Polskiej. Powstał w roku 1629 na wzór podobnych instytucji w Niderlandach Północnych i miastach hanzeatyckich. Statut uchwalono w roku 1639, wzorując się na regulaminach instytucji w Amsterdamie (1595) i Hamburgu (1622). Powstanie domu wynikało m.in. z ewangelickiej etyki pracy: żebraków i włóczęgów należało zmusić do pracy bądź relegować. Przyczyną jego powołania w Gdańsku był napływ q żebraków i włóczęgów związany z toczącymi się w pobliżu miasta wojnami (polsko-szwedzkimi w latach 1626–1629). Dom Poprawy zorganizowany był na zasadzie warsztatów tkackich; przymusowo kierowano tu zdolnych do pracy żebraków. Wkrótce osadzano w nim krnąbrną młodzież oraz sprawiających problemy uczniów i czeladników (na wniosek rodziców bądź mistrzów cechowych). Instytucja realizowała cele, jakimi były praca i nauka rzemiosła oraz wychowanie religijne (nauka podstaw luteranizmu). Posiadała system kar: od czasowego pozbawienia racji żywnościowych po chłostę. Rokujących nadzieję na poprawę ubierano na zielono, krnąbrnych i nierokujących poprawy – w stroje koloru szarego. Kobiety i mężczyźni zajmowali osobne pomieszczenia. Finansowanie miała zapewnić manufaktura tekstylna (szyto mundury dla gdańskiego garnizonu), jednak ze względu na niską wydajność pracy i nierentowność pozostawał deficytowy. W roku 1772 planowano wydzierżawić go prywatnemu przedsiębiorcy. Od 1790 zamieniony na więzienie, w którym osadzano skazanych za lżejsze przestępstwa. W 2. połowie XVIII wieku przebywało tam 86% wszystkich skazanych w Gdańsku za przestępstwa kryminalne. Średni czas kary wynosił 6 lat; większość osadzonych po odbyciu kary relegowano z miasta. Po włączeniu Gdańska do monarchii pruskiej w 1793 roku pełnił funkcję więzienia garnizonu pruskiego, od 1830 funkcję q szpitala, lazaretu wojskowego. Rozebrany w roku 1839 ze względu na zły stan. Zachował się północny fragment muru ogrodzenia, obecnie z epitafiami ku czci zamordowanych w roku 1939 gdańskich pocztowców (q Zakład Pracy i Ubogich).
DK
