ENDERLING PAUL, pisarz, dziennikarz, tłumacz
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[File:Paul_Enderling.png|thumb|Paul Enderling, autoportret, 1927]] | [[File:Paul_Enderling.png|thumb|Paul Enderling, autoportret, 1927]] | ||
| − | '''PAUL ENDERLING''' (22 IV 1880 Gdańsk – 30 I 1935 Stuttgart), pisarz, dziennikarz. Od | + | '''PAUL ENDERLING''' (22 IV 1880 Gdańsk – 30 I 1935 Stuttgart), pisarz, dziennikarz, tłumacz. Syn urzędnika. Po ukończeniu gimnazjum w Gdańsku studiował filozofię i historię w Berlinie i Królewcu. Debiutował zbiorem tłumaczonych z japońskiego nowel i wierszy (''Japanische Novellen und Gedichte'', Leipzig 1905), pierwszą powieść, umiejscowioną w środowisku berlińskiej bohemy, opublikował w 1912 (''Am Fuße des Berges''). Od 1914 w Stuttgarcie, jako niezależny twórca, debiutujący z kolei dramatycznie sztukami nawiązującymi do toczącej się I wojny światowej: ''Ostpreußen'', o walkach Rosjan z Niemcami w Prusach Wschodnich, wystawionej w 1915 w królewieckim teatrze Neues Schauspielhaus, oraz ''Die dunkle Stadt'' o walkach we Flandrii, tamże po raz pierwszy wystawionej w 1916. W latach 1924–1932 dramaturg i – najczęściej jedyny – doradca literacki radia Süddeutsche Rundfunk. W pierwszej połowie 1933 pracował wyłącznie dla Działu Dramatyczno-Literackiego swego nadawcy, w połowie roku zwolniony na polecenie Reichs-Rundfunk-Gesellschaft (RRG, ogólnokrajową sieć niemieckich regionalnych publicznych stacji radiowych); jednak i później okazjonalnie pracował dla swej rozgłośni. <br/><br/> |
| + | Emocjonalnie związany z Gdańskiem: w jego powieściach, nowelach, wspomnieniach i wierszach często występują motywy nawiązujące do rodzinnego miasta. Najbardziej znane utwory, których akcja dzieje się w Gdańsku, to ''Glocken von Danzig'' (1924, największy sukces autora – ze wznowieniami do 1941 sprzedano ponad 50 000 egzemplarzy), ''Fräulein. Roman'' (1920), ''Stürme in der Stadt'' (1922), ''Wächter im Turm und andere Danziger Novellen und Dichtungen'' (1923), ''Heimkehr'' (1916), powieść gazetowa ''Ein Mädchen – weiter nichts'' (1929). Współpracował z rozgłośnią radiową w Gdańsku, która miedzy innymi w 1934 nadała jego słuchowisko ''Danziger Ballade'', będące adaptacją opowiadania barokowego poety gdańskiego [[OPITZ MARTIN von BOBERFELD| Martina Opitza]]. Opublikował także w tygodniku „Danziger Rundfunk” kolejną powieść gazetową ''Achtung Detlev!'' (1938).<br/><br/> | ||
| + | Powieść ''Fräulein'' stała się kanwą filmu (1939: melodramat w reżyserii Ericha Waschnecka (1887–1970) z tytułową rolą Ilse Werner (1921–2005)), podobnie jak inna powieść ''Die Umwege des schönen Karl'' (1920) – w 1938 komedię na jej podstawie wyreżyserował Carl Froelich (1875–1953), zaś tytułową rolę zagrał Heinz Rühmann (1902–1994).<br/><br/> | ||
| + | Autor słów do nieoficjalnego [[HYMN II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA | hymnu II Wolnego Miasta Gdańska]] ''Kennt ihr die Stadt am Bernsteinstrand'' (''Znacie miasto nad bursztynową plażą''). {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | Bibliografia: <br/> | ||
| + | Loew Peter Oliver, ''Das literarische Danzig 1793 bis 1945. Bausteine für eine lokale Kulturgeschichte'', Frankfurt am Main 2009, s. 117-124. | ||
Wersja z 19:44, 22 kwi 2022
PAUL ENDERLING (22 IV 1880 Gdańsk – 30 I 1935 Stuttgart), pisarz, dziennikarz, tłumacz. Syn urzędnika. Po ukończeniu gimnazjum w Gdańsku studiował filozofię i historię w Berlinie i Królewcu. Debiutował zbiorem tłumaczonych z japońskiego nowel i wierszy (Japanische Novellen und Gedichte, Leipzig 1905), pierwszą powieść, umiejscowioną w środowisku berlińskiej bohemy, opublikował w 1912 (Am Fuße des Berges). Od 1914 w Stuttgarcie, jako niezależny twórca, debiutujący z kolei dramatycznie sztukami nawiązującymi do toczącej się I wojny światowej: Ostpreußen, o walkach Rosjan z Niemcami w Prusach Wschodnich, wystawionej w 1915 w królewieckim teatrze Neues Schauspielhaus, oraz Die dunkle Stadt o walkach we Flandrii, tamże po raz pierwszy wystawionej w 1916. W latach 1924–1932 dramaturg i – najczęściej jedyny – doradca literacki radia Süddeutsche Rundfunk. W pierwszej połowie 1933 pracował wyłącznie dla Działu Dramatyczno-Literackiego swego nadawcy, w połowie roku zwolniony na polecenie Reichs-Rundfunk-Gesellschaft (RRG, ogólnokrajową sieć niemieckich regionalnych publicznych stacji radiowych); jednak i później okazjonalnie pracował dla swej rozgłośni.
Emocjonalnie związany z Gdańskiem: w jego powieściach, nowelach, wspomnieniach i wierszach często występują motywy nawiązujące do rodzinnego miasta. Najbardziej znane utwory, których akcja dzieje się w Gdańsku, to Glocken von Danzig (1924, największy sukces autora – ze wznowieniami do 1941 sprzedano ponad 50 000 egzemplarzy), Fräulein. Roman (1920), Stürme in der Stadt (1922), Wächter im Turm und andere Danziger Novellen und Dichtungen (1923), Heimkehr (1916), powieść gazetowa Ein Mädchen – weiter nichts (1929). Współpracował z rozgłośnią radiową w Gdańsku, która miedzy innymi w 1934 nadała jego słuchowisko Danziger Ballade, będące adaptacją opowiadania barokowego poety gdańskiego Martina Opitza. Opublikował także w tygodniku „Danziger Rundfunk” kolejną powieść gazetową Achtung Detlev! (1938).
Powieść Fräulein stała się kanwą filmu (1939: melodramat w reżyserii Ericha Waschnecka (1887–1970) z tytułową rolą Ilse Werner (1921–2005)), podobnie jak inna powieść Die Umwege des schönen Karl (1920) – w 1938 komedię na jej podstawie wyreżyserował Carl Froelich (1875–1953), zaś tytułową rolę zagrał Heinz Rühmann (1902–1994).
Autor słów do nieoficjalnego hymnu II Wolnego Miasta Gdańska Kennt ihr die Stadt am Bernsteinstrand (Znacie miasto nad bursztynową plażą).
Bibliografia:
Loew Peter Oliver, Das literarische Danzig 1793 bis 1945. Bausteine für eine lokale Kulturgeschichte, Frankfurt am Main 2009, s. 117-124.
