MERTINS ELLA MARGARETHA, pianistka, kompozytorka
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[File:GAIT LOGOTYP.jpg|thumb|'''Partner redakcji''']] | [[File:GAIT LOGOTYP.jpg|thumb|'''Partner redakcji''']] | ||
| − | '''ELLA MARGARETHA MERTINS''' (Mertins-Kloss; 20 I 1894 Gdańsk – po 1988 Niemcy), pianistka koncertująca, kompozytorka, nauczycielka fortepianu. Córka kupca Paula Karla Heinricha Mertinsa i Idy Marii Johanny z domu Kratz. Muzyki uczyła się początkowo w Westpreußisches Konservatorium (fortepian u [[BINDER FRITZ CARL| Fritza Bindera]]), w latach 1911–1915 kontynuowała naukę w Staatliche Hochschule für Musik (Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna) w Berlinie. Od 1915 | + | '''ELLA MARGARETHA MERTINS''' (Mertins-Kloss; 20 I 1894 Gdańsk – po 1988 Niemcy), pianistka koncertująca, kompozytorka, nauczycielka fortepianu. Córka kupca Paula Karla Heinricha Mertinsa i Idy Marii Johanny z domu Kratz. Muzyki uczyła się początkowo w Westpreußisches Konservatorium (fortepian u [[BINDER FRITZ CARL| Fritza Bindera]]), w latach 1911–1915 kontynuowała naukę w Staatliche Hochschule für Musik (Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna) w Berlinie. Od 1915 w Gdańsku udzielała lekcji gry na fortepianie w mieszkaniu ojca przy Ferberweg 6 (ul. Miszewskiego) we Wrzeszczu oraz przez pewien czas (brak dokładnych informacji) w konserwatorium [[HEIDINGSFELD LUDWIG| Ludwiga Heidingsfelda]]. <br/><br/> |
Występowała od wczesnej młodości, między innymi w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus ([[OGRÓD STRZELECKI I DOM STRZELECKI IM. FRYDERYKA WILHELMA | Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki]]) na koncertach dawanych przez dyrygenta [[THEIL CARL CHRISTIAN HUGO| Carla Theila]]: 27 II 1908 grała ''Koncert fortepianowy D-dur'' op. 61a Ludwiga van Beethovena, 25 II 1909 – wspólnie z Fritzem Binderem – ''Koncert na dwa fortepiany Es-dur'' KV 365 Wolfganga Amadeusza Mozarta. 4 I 1911 na koncercie zorganizowanym przez Orchesterverein (Towarzystwo Orkiestrowe; [[MUZYKA| Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok]]) akompaniowała sławnemu skrzypkowi Fritzowi Kreislerowi. 12 IV 1910 w Elblągu podczas występu tamtejszego Chóru Filharmonicznego wykonała ''Koncert fortepianowy g-moll'' op. 25 Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego. <br/><br/> | Występowała od wczesnej młodości, między innymi w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus ([[OGRÓD STRZELECKI I DOM STRZELECKI IM. FRYDERYKA WILHELMA | Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki]]) na koncertach dawanych przez dyrygenta [[THEIL CARL CHRISTIAN HUGO| Carla Theila]]: 27 II 1908 grała ''Koncert fortepianowy D-dur'' op. 61a Ludwiga van Beethovena, 25 II 1909 – wspólnie z Fritzem Binderem – ''Koncert na dwa fortepiany Es-dur'' KV 365 Wolfganga Amadeusza Mozarta. 4 I 1911 na koncercie zorganizowanym przez Orchesterverein (Towarzystwo Orkiestrowe; [[MUZYKA| Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok]]) akompaniowała sławnemu skrzypkowi Fritzowi Kreislerowi. 12 IV 1910 w Elblągu podczas występu tamtejszego Chóru Filharmonicznego wykonała ''Koncert fortepianowy g-moll'' op. 25 Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego. <br/><br/> | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
Głównym obszarem jej aktywności koncertowej była muzyka kameralna. Przy wykonywaniu sonat instrumentalnych partnerowali jej skrzypkowie: [[PRINS HENRY| Henry Prins]], Richard Kroemer, Max Wolfsthal, Louis Conradi, Edith von Voigtländer, August Hewers, Hans Bassermann, Rene Valesco, Hermann Spatz, wiolonczeliści: Karl Knochenhauer (syn aptekarza [[KNOCHENHAUER HERMANN| Hermanna Knochenhauera]]) i Karl Grosch, flecista Karl Schröder, klarnecista Josef Kräupl. <br/><br/> | Głównym obszarem jej aktywności koncertowej była muzyka kameralna. Przy wykonywaniu sonat instrumentalnych partnerowali jej skrzypkowie: [[PRINS HENRY| Henry Prins]], Richard Kroemer, Max Wolfsthal, Louis Conradi, Edith von Voigtländer, August Hewers, Hans Bassermann, Rene Valesco, Hermann Spatz, wiolonczeliści: Karl Knochenhauer (syn aptekarza [[KNOCHENHAUER HERMANN| Hermanna Knochenhauera]]) i Karl Grosch, flecista Karl Schröder, klarnecista Josef Kräupl. <br/><br/> | ||
| − | W 1921 | + | W 1921 założyła Danziger Trio (Gdańskie Trio Fortepianowe), które występowało w zmiennym składzie (w latach 1921–1922 skrzypek Louis Conradi i wiolonczelista Max Müller-Roda, 1923–1924 i 1933–1940 odpowiednio Max Dowideit i [[HANNEMANN JOHANNES| Johannes Hannemann]], 1927–1928 Max Wolfsthal i Karl Grosch, 1941–1944 Max Brettschneider i Johanes Hannemann). Między innymi 26 IX 1921 w auli Oberrealschule zu St. Petri und Pauli ([[SZKOŁA ŚW. PIOTRA I PAWŁA| szkoła św. Piotra i Pawła]]) zespół zagrał ''Trio fortepianowe d-moll'' Antona Areńskiego i – po raz pierwszy w Gdańsku – ''Trio fortepianowe A-dur'' Toivo Kuuli, 9 XI 1924 w auli [[TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG| Technische Hochschule Danzig]] ''Trio fortepianowe F-dur'' op. 8 Hansa Pfitznera i ''Sonatę skrzypcową c-moll'' op. 139 Maxa Regera, a 4 I 1934 w sali [[HOTEL DANZIGER HOF| hotelu Danziger Hof]] – ''Trio fortepianowe D-dur'' op. 70 Ludwiga van Beethovena i ''Kwartet fortepianowy A-dur'' op. 26 Johannesa Brahmsa (partię altówki wykonał Oskar Brendel). <br/><br/> |
26 XI 1932 w sali [[RATUSZ STAREGO MIASTA| Ratusza Starego Miasta]] na zorganizowanym przez Deutscher Frauenverein (Związek Kobiet Niemieckich) koncercie charytatywnym na rzecz Czerwonego Krzyża Mertins wykonała dwa utwory Johannesa Brahmsa: cykl pieśni ''Piękna Magelona'' ze śpiewakiem Teatru Miejskiego Maxem Begemannem i ''Trio fortepianowe H-dur'' op. 8 ze skrzypkiem Fritzem Görlachem i wiolonczelistą Johannesem Hannemannem. <br/><br/> | 26 XI 1932 w sali [[RATUSZ STAREGO MIASTA| Ratusza Starego Miasta]] na zorganizowanym przez Deutscher Frauenverein (Związek Kobiet Niemieckich) koncercie charytatywnym na rzecz Czerwonego Krzyża Mertins wykonała dwa utwory Johannesa Brahmsa: cykl pieśni ''Piękna Magelona'' ze śpiewakiem Teatru Miejskiego Maxem Begemannem i ''Trio fortepianowe H-dur'' op. 8 ze skrzypkiem Fritzem Görlachem i wiolonczelistą Johannesem Hannemannem. <br/><br/> | ||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
Wykonywała własne utwory, między innymi 11 XI 1937 w [[DWÓR ARTUSA| Dworze Artusa]] na koncercie laureatów nagrody kompozytorskiej [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939| II Wolnego Miasta Gdańska]] zagrała z Erichem Kindscherem ''Sonatę w starym stylu'' oraz partię fortepianową w ''Suicie koncertowej'' Johannesa Hannemanna (utwory pozostałych laureatów: ''Kwartet smyczkowy'' Alfreda Waldemara Paetscha i ''Kwartet smyczkowy'' Wernera Schramma), 18 VI 1942 w sali muzycznej [[PAŁAC OPATÓW| Pałacu Opatów]] na zorganizowanym przez Staatliches Landesmuseum für Danziger Geschichte ([[MUZEUM KRAJOWE HISTORII GDAŃSKA| Muzeum Krajowe Historii Gdańska]]) koncercie była współwykonawczynią swego ''Kwartetu na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian.'' <br/><br/> | Wykonywała własne utwory, między innymi 11 XI 1937 w [[DWÓR ARTUSA| Dworze Artusa]] na koncercie laureatów nagrody kompozytorskiej [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939| II Wolnego Miasta Gdańska]] zagrała z Erichem Kindscherem ''Sonatę w starym stylu'' oraz partię fortepianową w ''Suicie koncertowej'' Johannesa Hannemanna (utwory pozostałych laureatów: ''Kwartet smyczkowy'' Alfreda Waldemara Paetscha i ''Kwartet smyczkowy'' Wernera Schramma), 18 VI 1942 w sali muzycznej [[PAŁAC OPATÓW| Pałacu Opatów]] na zorganizowanym przez Staatliches Landesmuseum für Danziger Geschichte ([[MUZEUM KRAJOWE HISTORII GDAŃSKA| Muzeum Krajowe Historii Gdańska]]) koncercie była współwykonawczynią swego ''Kwartetu na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian.'' <br/><br/> | ||
| − | Brała udział w występach Prins-Quartett (kwartet smyczkowy założony w 1917 | + | Brała udział w występach Prins-Quartett (kwartet smyczkowy założony w 1917 przez [[PRINS HENRY | Henry’ego Prinsa]]), między innymi 18 X 1926 w ''Kwintecie fortepianowym Es-dur'' op. 44 Roberta Schumanna. Sporadycznie występowała w [[WIELKA SYNAGOGA| Wielkiej Synagodze]] na koncertach organizowanych przez zarząd [[GMINA SYNAGOGALNA| Gminy Synagogalnej]], między innymi 13 XII 1931 na koncercie charytatywnym na rzecz pomocy zimowej (''Winterhilfswerk'') akompaniowała tenorowi Eugenowi Transky’emu z Berlina. <br/><br/> |
| − | W latach 1915–1935 mieszkała we Wrzeszczu przy Ferberweg 6, 1935–1945 przy Brunshofer Weg 40 (ul. Waryńskiego). Po 1945 | + | W latach 1915–1935 mieszkała we Wrzeszczu przy Ferberweg 6, 1935–1945 przy Brunshofer Weg 40 (ul. Waryńskiego). Po 1945 przeniosła się do Rostoku, pracowała w tamtejszym Volkstheater (Teatr Ludowy) jako korepetytorka solistów, nadal występowała też na koncertach i udzielała się społecznie, między innymi była współzałożycielką Gesellschaft der Freunde des Zoologischen Gartens (Towarzystwo Przyjaciół Ogrodu Zoologicznego). Po odejściu na emeryturę mieszkała w Feierabendheim Friedrich Wolf (Dom Spokojnej Starości im. Friedricha Wolfa) w Evershagen, dzielnicy Rostoku. Brak informacji o dacie zawarcia przez nią małżeństwa z Klossem (imię nieznane). {{author: JMM}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> |
| + | '''Bibliografia''':<br/> | ||
| + | Archiwum Państwowe Gdańsk, USC Gdańsk, sygn. 1609/467, nr 272 (akt urodzenia).<br/> | ||
| + | „Danziger Zeitung” „Danziger Neueste Nachrichten” „Zoppoter Zeitung” „Danziger Vorposten” (anonse i recenzje).<br/> | ||
| + | „Unser Danzig” 1968, nr 24, s. 15; 1989, nr 6, s. 17 (życzenia z okazji 95 urodzin).<br/> | ||
| + | Loew Peter Oliwer, ''Lexikon Danziger Komponisten (Mitte 19. bis Mitte 20. Jahrhundert). Ein Beitrag zur lokalen Musikkultur'', w: Musikalische Beziehungen zwischen Mitteldeutschland und Danzig im 18. Jahrhundert, hg. v. Danuta Popinigis u. Klaus-Peter Koch, Sinzig 2002, s. 281.<br/> | ||
| + | Wolting Stephan, ''Bretter die Kulturkulissen markierten. Das Danziger Theater am Kohlenmarkt, die Zoppoter Waldoper und andere Theaterinstitutionen im Danziger Kulturkosmos zur Zeit der Freien Stadt und in den Jahren des Zweiten Weltkriegs'', Wrocław 2003, s. 642. | ||
Wersja z 16:33, 10 lip 2022
ELLA MARGARETHA MERTINS (Mertins-Kloss; 20 I 1894 Gdańsk – po 1988 Niemcy), pianistka koncertująca, kompozytorka, nauczycielka fortepianu. Córka kupca Paula Karla Heinricha Mertinsa i Idy Marii Johanny z domu Kratz. Muzyki uczyła się początkowo w Westpreußisches Konservatorium (fortepian u Fritza Bindera), w latach 1911–1915 kontynuowała naukę w Staatliche Hochschule für Musik (Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna) w Berlinie. Od 1915 w Gdańsku udzielała lekcji gry na fortepianie w mieszkaniu ojca przy Ferberweg 6 (ul. Miszewskiego) we Wrzeszczu oraz przez pewien czas (brak dokładnych informacji) w konserwatorium Ludwiga Heidingsfelda.
Występowała od wczesnej młodości, między innymi w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus ( Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki) na koncertach dawanych przez dyrygenta Carla Theila: 27 II 1908 grała Koncert fortepianowy D-dur op. 61a Ludwiga van Beethovena, 25 II 1909 – wspólnie z Fritzem Binderem – Koncert na dwa fortepiany Es-dur KV 365 Wolfganga Amadeusza Mozarta. 4 I 1911 na koncercie zorganizowanym przez Orchesterverein (Towarzystwo Orkiestrowe; Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok) akompaniowała sławnemu skrzypkowi Fritzowi Kreislerowi. 12 IV 1910 w Elblągu podczas występu tamtejszego Chóru Filharmonicznego wykonała Koncert fortepianowy g-moll op. 25 Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego.
W latach 1916–1945 wystąpiła na ponad 150 koncertach w Gdańsku, między innymi 9 II 1921 w sali loży Eugenia pod Ukoronowanym Lwem ( wolnomularstwo) przy Neugarten 18 (ul. Nowe Ogrody), przed zorganizowanym przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuki odczytem Paula Abramowskiego wykonała Fantazję op. 17 Roberta Schumanna, 9 III 1924 w refektarzu Muzeum Miejskiego zagrała po raz pierwszy w Gdańsku Sonatę fortepianową Fis-dur op. 53 Aleksandra Skriabina, 21 I 1939 w nadanej przez Danziger Rundfunk ( Radio Gdańsk. Do 1945) audycji muzycznej grała utwory Roberta Schumanna, Carla Marii von Webera i Franza Schuberta. Występowała również na koncertach symfonicznych, między innymi 8 V 1927 na koncercie połączonych orkiestr Teatru Miejskiego i Musikerverband (Związek Muzyków) wykonała Koncert fortepianowy a-moll Edwarda Griega (dyrygował Otto Selberg ( Radio Gdańsk)), 11 XII 1931 w auli Realgymnasium (Gimnazjum Realne) w Sopocie (obecnie Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego przy ul. Armii Krajowej 101) na koncercie orkiestry kameralnej dyrygowanej przez Karla Groscha zagrała Koncert fortepianowy D-dur Josepha Haydna, 4 III 1932 w trakcie transmitowanego przez Danziger Rundfunk występu orkiestry Teatru Miejskiego zaprezentowała Koncert fortepianowy a-moll Roberta Schumanna (dyrygował Otto Selberg), 7 XI 1935 na koncercie danym przez Danziger Landesorchester ( Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok) – „koronacyjny” Koncert fortepianowy D-dur Wolfganga Amadeusza Mozarta (dyrygował Ernst Kallipke).
Głównym obszarem jej aktywności koncertowej była muzyka kameralna. Przy wykonywaniu sonat instrumentalnych partnerowali jej skrzypkowie: Henry Prins, Richard Kroemer, Max Wolfsthal, Louis Conradi, Edith von Voigtländer, August Hewers, Hans Bassermann, Rene Valesco, Hermann Spatz, wiolonczeliści: Karl Knochenhauer (syn aptekarza Hermanna Knochenhauera) i Karl Grosch, flecista Karl Schröder, klarnecista Josef Kräupl.
W 1921 założyła Danziger Trio (Gdańskie Trio Fortepianowe), które występowało w zmiennym składzie (w latach 1921–1922 skrzypek Louis Conradi i wiolonczelista Max Müller-Roda, 1923–1924 i 1933–1940 odpowiednio Max Dowideit i Johannes Hannemann, 1927–1928 Max Wolfsthal i Karl Grosch, 1941–1944 Max Brettschneider i Johanes Hannemann). Między innymi 26 IX 1921 w auli Oberrealschule zu St. Petri und Pauli ( szkoła św. Piotra i Pawła) zespół zagrał Trio fortepianowe d-moll Antona Areńskiego i – po raz pierwszy w Gdańsku – Trio fortepianowe A-dur Toivo Kuuli, 9 XI 1924 w auli Technische Hochschule Danzig Trio fortepianowe F-dur op. 8 Hansa Pfitznera i Sonatę skrzypcową c-moll op. 139 Maxa Regera, a 4 I 1934 w sali hotelu Danziger Hof – Trio fortepianowe D-dur op. 70 Ludwiga van Beethovena i Kwartet fortepianowy A-dur op. 26 Johannesa Brahmsa (partię altówki wykonał Oskar Brendel).
26 XI 1932 w sali Ratusza Starego Miasta na zorganizowanym przez Deutscher Frauenverein (Związek Kobiet Niemieckich) koncercie charytatywnym na rzecz Czerwonego Krzyża Mertins wykonała dwa utwory Johannesa Brahmsa: cykl pieśni Piękna Magelona ze śpiewakiem Teatru Miejskiego Maxem Begemannem i Trio fortepianowe H-dur op. 8 ze skrzypkiem Fritzem Görlachem i wiolonczelistą Johannesem Hannemannem.
Wykonywała własne utwory, między innymi 11 XI 1937 w Dworze Artusa na koncercie laureatów nagrody kompozytorskiej II Wolnego Miasta Gdańska zagrała z Erichem Kindscherem Sonatę w starym stylu oraz partię fortepianową w Suicie koncertowej Johannesa Hannemanna (utwory pozostałych laureatów: Kwartet smyczkowy Alfreda Waldemara Paetscha i Kwartet smyczkowy Wernera Schramma), 18 VI 1942 w sali muzycznej Pałacu Opatów na zorganizowanym przez Staatliches Landesmuseum für Danziger Geschichte ( Muzeum Krajowe Historii Gdańska) koncercie była współwykonawczynią swego Kwartetu na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian.
Brała udział w występach Prins-Quartett (kwartet smyczkowy założony w 1917 przez Henry’ego Prinsa), między innymi 18 X 1926 w Kwintecie fortepianowym Es-dur op. 44 Roberta Schumanna. Sporadycznie występowała w Wielkiej Synagodze na koncertach organizowanych przez zarząd Gminy Synagogalnej, między innymi 13 XII 1931 na koncercie charytatywnym na rzecz pomocy zimowej (Winterhilfswerk) akompaniowała tenorowi Eugenowi Transky’emu z Berlina.
W latach 1915–1935 mieszkała we Wrzeszczu przy Ferberweg 6, 1935–1945 przy Brunshofer Weg 40 (ul. Waryńskiego). Po 1945 przeniosła się do Rostoku, pracowała w tamtejszym Volkstheater (Teatr Ludowy) jako korepetytorka solistów, nadal występowała też na koncertach i udzielała się społecznie, między innymi była współzałożycielką Gesellschaft der Freunde des Zoologischen Gartens (Towarzystwo Przyjaciół Ogrodu Zoologicznego). Po odejściu na emeryturę mieszkała w Feierabendheim Friedrich Wolf (Dom Spokojnej Starości im. Friedricha Wolfa) w Evershagen, dzielnicy Rostoku. Brak informacji o dacie zawarcia przez nią małżeństwa z Klossem (imię nieznane).
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, USC Gdańsk, sygn. 1609/467, nr 272 (akt urodzenia).
„Danziger Zeitung” „Danziger Neueste Nachrichten” „Zoppoter Zeitung” „Danziger Vorposten” (anonse i recenzje).
„Unser Danzig” 1968, nr 24, s. 15; 1989, nr 6, s. 17 (życzenia z okazji 95 urodzin).
Loew Peter Oliwer, Lexikon Danziger Komponisten (Mitte 19. bis Mitte 20. Jahrhundert). Ein Beitrag zur lokalen Musikkultur, w: Musikalische Beziehungen zwischen Mitteldeutschland und Danzig im 18. Jahrhundert, hg. v. Danuta Popinigis u. Klaus-Peter Koch, Sinzig 2002, s. 281.
Wolting Stephan, Bretter die Kulturkulissen markierten. Das Danziger Theater am Kohlenmarkt, die Zoppoter Waldoper und andere Theaterinstitutionen im Danziger Kulturkosmos zur Zeit der Freien Stadt und in den Jahren des Zweiten Weltkriegs, Wrocław 2003, s. 642.
