JAŚKOWA DOLINA

[[File:Leśniczówka w Jaśkowej Dolinie, około 1893.JPG|thumb|Leśniczówka w Jaśkowej Dolinie, około 1893]][[File:Leśniczówka w Jaśkowej Dolinie.JPG|thumb|Leśniczówka w Jaśkowej Dolinie]][[File:Jaśkowa Dolina, 1894.JPG|thumb|Jaśkowa Dolina, 1894]][[File:Jaśkowa Dolina, około 1910.JPG|thumb|Jaśkowa Dolina, około 1910]]'''JAŚKOWA DOLINA.''' Malownicza dolina o wyjątkowych walorach krajobrazowych, część q Piecek, ob. także ul. łącząca q Wrzeszcz z Pieckami. Od 2. poł. XVI w. własność rodziny q Köhne-Jaski, od której wzięła nazwę. W XVIII w. dzieliła się  na 2 części: starą albo pierwszą (Erster Jäschkental; powyżej ob. ul. Romera, na wysokości ob. ul. Falistej), z 3 stawami rybnymi i browarem, oraz nową albo drugą (Zweiter Jäschkental; poniżej ob. ul. Na Wzgórzu). W obu częściach już w XVII w. działały karczmy; w pierwszej – od 1647, kiedy właścicielem dóbr był Izrael Köhne-Jaski, który 1678 uzyskał przywilej sprzedawania tu obcego piwa. W 1726–43 dzierżawcą karczmy i stawu był Johann Kuchen. Druga karczma Zweites Jaskital (w okolicy ob. ul. Na Wzgórzu) także była dzierżawiona. Karczmarzami byli kolejno: Martin Chemnitz (od 1679), Andreas Werner (od 1741), a od 1750 rodzina Vogel: wdowa Vogel (od 1769) i August Vogel (od 1796). Działała jeszcze 1810 jako własność rodziny Köhne-Jaski, prawdopodobnie została zniszczona 1813 podczas walk o Wrzeszcz. <br / ><br / > Już w XVIII w. okalające J.D. wzgórza wykorzystywane były w celach rekreacyjnych. Były miejscem spacerów, organizowano tu coroczne uroczystości sobótkowe. W 1753 piekarze Johann Klausen ze q Świętego Wojciecha i Gott- fried Lübeck z Gd. otrzymali pozwolenie na sprzedaż podczas nich precli, ciastek i pierników, a 1798 August Vogel, aby zwiększyć atrakcyjność swojego lokalu, wystarał się o pozwolenie na zatrudnianie latem muzykantów. Pod koniec XVIII w. właścicielem J.D. został gd. kupiec, arma- tor i filantrop q Johann Labes, który zbudował tu dwór z ogrodem (nr 15), a ok. 1803 jedno ze wzgórz (Lisie Wzgórze) przekształcił w promenadę spacerową, którą otworzył dla mieszkańców miasta (q promenady publiczne). W czasie wojen napoleońskich promenada uległa zniszczeniu. W 1832 została odkupiona przez miasto Gd., odbudowana i powiększona, 1838 oddana do użytku jako park miejski (q Park Jaśkowej Doliny). Już pod koniec XVIII w. wzdłuż ob. ul. Jaśkowa Dolina zaczęły powstawać popularne lokale rozrywkowe z ogrodami, np. kawiarnia Kaffee Schröder, 1800 należąca do Simona Schrödera (nr 84–88, dawniej 24–25). W poł. XIX w. działały przy niej gospody: 1839 Gustava A. Spiegelberga (Langfuhr nr 70), której 1854 i 1869 właścicielem był Georg Beniamin Spliedt, Spliedts Garten (nr 29–33), Pod Wiśniami (nr 33), organizująca koncerty muzyczne dla gości, i Frommscher Gastgarten (nr 17). W 2. poł. XIX w. także: Leśniczówka Forsthaus (nr 45), Bei Waldknecht (nr 62–66), Schultz Garten (nr 72– 74) oraz, na wzgórzu, ponad ob. ul. Sobótki, restauracja Zinglera Bellevue, która przyciągała gości pięknym widokiem i pełniła funkcję bramy wejściowej do Parku Jaśkowej Doliny oraz schroniska dla amatorów pieszych wędró- wek. Pozostał po niej zrujnowany budynek, który wiele lat był siedzibą Telewizji Polskiej. W 2. poł. XIX w. znaczna część gruntów wzdłuż J.D. należała do rodzin q Behrendtów i q Steffensów. Barokowy dwór nr 17 (dawniej 9) wzniesiony pod koniec XVIII w. (na pocz. XIX w. własność restauratora Fromma, a po nim Augusta  Behrendta) oraz willa Steffensów (dawniej posiad- łość Labesa) nr 15 (dawniej 8) cenione były z powodu pięknych widoków. Do ok. poł. XIX w. w okolicy ul. Akacjowej (Jaśkowa Dolina 38–42) funkcjonowała przetwórnia popiołu, produkująca potaż i wajdaż; pod koniec XVIII w. należała do rodziny Schwarzów, od 1800 do Labesa, a od 1818 do braci Steffensów. <br / ><br / > Na przeł. XIX i XX w. J.D. zaczęła przeobrażać się w modną dzielnicę mieszkaniową w stylu osiedli willowych. Na rozparcelowanych terenach wzdłuż ulicy zaczęły powstawać eklektyczne wille z ogrodami. W końcu lat 70. XIX w. Otto Steffens wzniósł Villę Steffens nr 15 (dawniej 8; proj. ogrodu: 1877, autorzy: Georg i Johann Laras- sowie z Bydgoszczy). Później powstały: Villa Schrey nr 19 (dawniej 10; zbudowana 1899, proj. Schade, właściciel: Carl Otto Schrey, do 1911 dyr. fabryki wagonów), Villa Freymann nr 31 (dawniej 15; 1920 własność Baltische Bank, do 1938 kupca Louisa Luchtensteina, ob. siedziba PAN), Villa Kirsch nr 44 (dawniej 33b; zbudowana w 1904, właściciel: architekt Kirsch), Villa Geri- ke nr 48 (dawniej 33a; właściciel: kupiec Otto Gerike, od 1917 kupiec Borschke), Jaśkowa Dolina nr 40 (dawniej 35; proj. archit.: Bühring, właś- ciciel: kupiec Kries, od 1920 kupiec q Christian Petersen), Jaśkowa Dolina nr 42 (dawniej 34; właściciel: kupiec Runde) oraz wille przy ul. Pawłowskiego, np. nr 2 (architekt: Henkenhaf, właściciel: inż. Göllner). Podobne formy nadawano także wielorodzinnym kamienicom, np. na  działce rozebranej Cafe Jäschkenthal nr 74, a także nr 38 oraz 43 (dawniej 36). Na przeł. lat 20. i 30. XX w. kupiec i fabrykant z Łodzi Oskar Kon zbudował na końcu Jaśkowej Doliny (nr 71) rezydencję z dużym ogrodem (Landhaus Jäschkental), która po wojnie pełniła funkcję pogotowia opiekuńczego; obecnie stoi opuszczona. W 1911 niedaleko Leśniczówki (nr 45, dawniej: 19) powstał q Teatr Leśny. W 1972 (nr 77) założono Harcerską Bazę Obozową „Morenka”. {{author: KR}} [[Category: Encyklopedia]]