BERNARDYNI

[[File:Kości__ł_franciszkan__w_w_Nowym_Porcie.JPG|thumb|Kości  ł franciszkan  w w Nowym Porcie]]BERNARDYNI, zakon żebrzący, pol. nazwa q franciszkanów ściślejszej reguły (obserwancji) zakonnej. Nurt ten zaistniał w Europie Zach. już w XIV w., po wyodrębnieniu w osobny zakon został zatwierdzony przez papieża Leona X w 1517. W Polsce pojawili się 1453 (Kr.). W 1464, zgodnie z zaleceniem papieża, do ruchu obserwanckiego obligatoryjnie przystąpiły wszystkie klasztory franciszkańskie w Niemczech, w gronie tym znalazła się też prowincja saska z kustodią prus., a z nią klasztor franciszkanów gd. na q Sta- rym Przedmieściu. Ponieważ obserwanci niem. nie używali nazwy b., w tradycji i historiografii utrwaliła się dla nich nazwa klasztoru franciszkańskiego. Bernardyni z Polski próbowali rozciągnąć kuratelę nad gd. klasztorem już 1459–67, jednak nie zyskali przychylności papieża. Po likwidacji konwentu gd. (1555) b. w 1593–96 upomnieli się o zamieniony w q Gimnazjum Akademickie klasztor, nawiązując do starań bp. włocławskiego Hieronima Rozrażewskiego o odzyskanie q kośc. NMP i działając w ramach szerszej akcji: stopniowego przejmowania i reaktywowania klasztorów dawnej franciszkańskiej kustodii prus., np. w Barczewie (Wartembork), Nowem, Świeciu. W 1602 papież Klemens VIII potwierdził ich prawa do utraconych klasztorów w Gd., Elblągu i Toruniu (ten ostatni odzyskali po 1724). W 1615–23, niezależnie od starań podjętych przez franciszkanów konwentualnych, uzyskali od króla pol. Zygmunta III Wazy potwierdzenie aktu fundacji z 1431. O zwrot klasztoru wystąpili także – podobnie jak franciszkanie konwentualni – w 1651, podczas sporu q luteran i q kalwinów o q kośc. św. Trójcy. Wobec konsolidacji obu zwaśnionych wyznań protest. starania nie dały rezultatu. Upadła również inna koncepcja, popierana przez króla pol. Jana Kazimierza: fundacji klasztoru w podgdańskim q Chełmie (1654–65). Ostatecznie zainstalowali się tam q reformaci. W 1673 b. pol. podjęli wspólną akcję rewindykacyjną pospołu z prowincją saską tego zakonu. Do Gd. przybył Johann Schawenburg z prowincji saskiej, pełniący funkcję lektora teologii w prowincji wielkopolskiej. Towarzyszyło mu dwóch b. z Polski. Wykorzystując klasztor q bonifratrów w q Starych Szkotach, najbliższy Staremu Przedmieściu, zakonnicy rozpo- częli akcję misyjną w Gd., głosząc kazania w jęz. pol. i niem. i pozyskując licznych konwertytów. W lutym 1674 ponowili wniosek o zwrot kośc. św. Trójcy. Działalność zakonników zaniepokoiła władze Gd. i wzburzyła protest. duchownych. Doszło do otwartych polemik m.in. z q Aegidiusem Strauchem i interwencji gdańszczan na dworze królewskim, pod którego naciskiem 1676 Schawenburg opuścił Gd. Wprawdzie 1678 król pol. Jan III Sobieski potwierdził b. przywileje poprzedników, jednak nie uzyskał dla nich żadnego – nawet zastępczego – lokum w Gd. Do starań o odzyskanie gd. klasztoru b. powrócili po 1724, do rozbiorów nie udało im się go odzyskać ani też powołać nowej placówki. Po unii z zakonem reformatów (1897) przyjęli wspólną nazwę franciszkanów-braci mniejszych, w dalszym ciągu podtrzymując jednak pewną autonomię i specyfikę duchowości w ramach poszczególnych prowincji zakonnych. W 1945 bracia mniejsi q reformaci objęli q kośc. i parafię Niepokalanego Serca Maryi w q Nowym Porcie przy ul. Oliwskiej 2. O objęciu tego lokum przez braci mniejszych (odwołujących się do tradycji bernardyńskiej) można mówić po dokonanej w 1991 zakonnej reorganizacji w podziale na prowincje. {{author: SK}} [[Category: Encyklopedia]]