BASZTY

[[File:Baszty Dominikańska (na pierwszym planie) i Jacek, 1894.JPG|thumb|Baszty Dominikańska (na pierwszym planie) i Jacek, 1894]][[File:Baszta Wielka Stągiew na Wyspie Spichrzów .JPG|thumb|Baszta Wielka Stągiew na Wyspie Spichrzów ]][[File:Baszta Kotwiczników, widok od strony Motławy, 1926 .JPG|thumb|Baszta Kotwiczników, widok od strony Motławy, 1926 ]]'''BASZTY.''' W linii q murów obronnych q Głównego Miasta Gd., powstających od 1343, w końcu XV w. istniało co najmniej 25 baszt. We wznoszonych od 2. poł. XV w. q fortyfikacjach q Starego Miasta Gd. i q Starego Przedmieścia było ich, odpowiednio, nie więcej niż 12 i ok. 5. Początkowo budowane jako prostokątne występy w murze, wysunięte 3 ścianami przed jego linię na 1,5–4 m; dł. rzutu wynosiła 9–16 m. Od wewnątrz (po stronie miasta) nie wszystkie zostały zabudowane ścianami (np. Latarniana, q Narożna). Wysokość była równa lub niewiele wyższa niż sąsiednich odcinków muru i prawdopodobnie, tak jak mury, b. zwieńczono blankami. Wedle (niezrealizowanych) planów wzniesienia w 1384 baszty przy klasztorze q dominikanów 3 ściany wysunięte przed futrynę muru miały mieć grubość  10 cegieł każda, czwarta ściana, od strony miasta, grubość 7 cegieł. Z pierwszego okresu pochodzą dolne części 4 b. zachowanych ob.: Browarnej, Narożnej, Latarnianej i Na Podmurzu. Zapewne jeszcze w 3. ćwierci XIV w., wraz z budową muru niskiego Głównego Miasta, rozpoczęto ich podwyższanie i nakrywanie dachami. Od końca XV w. niektóre po raz kolejny przebudowano (Narożna, Kurkowa), część wybudowano na nowo (q Jacek i q Słomiana), zaopatrując w ścięte narożniki pozwalające zwiększyć zasięg ostrzału przedpola. Od strony miasta zamknięte już były ścianą ozdabianą – układaną najczęściej w romby – mocno wypaloną cegłą, tzw. zendrówką (Latarniana, Jacek, Słomiana), lub ostrołukowo zakończonymi wnękami (Narożna). Powstające od poł. XV w. miały formę walca, niekiedy ściętego (q Łabędź, Dominikańska, q Biała, q Pod Zrębem, Pod Ciemną Gwiazdą), nakryte były stożkowatymi dachami ceramicznymi. Dostosowano je do broni palnej, a nawet lekkich dział, wymieniając niekiedy drewniane stropy ostatnich kondygnacji na sklepienia ceglane (Pod Zrębem). Aby zwiększyć potencjał obronny, w górnych kondygnacjach umieszczano również szkieletowe ganki, zwane machikułami (Jacek, Pod Zrębem, św. Bartłomieja).  Od 2. poł. XVI w., w efekcie rozbudowywania fortyfikacji nowożytnych, straciły charakter obronny. Część z nich, gł. na Starym Mieście (Kandelera, św. Bartłomieja) i Starym Przedmieściu (Kocia), rozebrano, część adaptowano na magazyny prochowe (np. Pod Ciemną Gwiazdą, Nowa). Na Głównym Mieście zachowały się prawie w całości (w XVII w. rozebrano jedynie Łazienną i Podkołodziejską oraz 3 baszty Podgarbarskie), adaptowane do innych funkcji lub obudowywane domami. Niektóre wykorzystywano jako budynki mieszkalne (np. Schultza, Browarna, Latarniana), inne jako magazyny (np. Narożna, Słomiana). Dzięki temu większość b. Głównego Miasta przetrwała do 2. poł. XIX w. Na skutek rozwoju zabudowy miejskiej i komunikacji rozebrane zostały w całości lub częściowo b. Schultza, Klasztorna, Mała, Dominikańska, Kurkowa, Studzienna. Spośród nielicznych zachowanych jeszcze na Starym Mieście i Starym Przedmieściu zlikwidowano wówczas: Pod Ciemną Gwiazdą i Nową. W 1945 większość ocalała, grube mury zewnętrzne oparły się pożarom, uległy im jednak dachy i wnętrza. Zniszczenie zabudowy mieszkalnej wokół nich spowodowało, że część b. pojawiła się na nowo w krajobrazie miasta (Słomiana, Łabędź). Zachowało się 12 b.: Łabędź, Jacek, Na Podmurzu, Kotwiczników, Latarniana, Słomiana, Studzienna, Narożna, Schultza, Bro- warna, Biała i w ruinie (od pocz. lat 80. XX w.) Pod Zrębem, stanowiąc bardzo ciekawy zabytek śrdw. sztuki obronnej. {{author: GS}}   

| Dominikańska (do ok. 1741 Kiek in de Kök – „Patrz do Kuchni”, nastę- pnie Mönchenturm, w XIX w. Blumentopf – „Donica”)

| rozebrana 1886, jej rzut powtarza taras w płd.- wsch. narożniku Dworu Miejskiego