BONIFRATRZY

'''BONIFRATRZY''' (bracia miłosierdzia, bracia szpitalni), Zakon Szpitalny św. Jana Bożego, zgromadzenie zał. przez tegoż w 1540 w Grenadzie (Hiszpania) w celu opieki nad chorymi. W 1571 zatwierdzone przez Piusa V, od 1586 podniesione do rangi zakonu. Członkowie prócz 3 podstawowych ślubów (czystości, skromności, posłuszeństwa) składali czwarty: dożywotniej opieki nad chorymi. Od 1608 istniały 2 autonomiczne kongregacje: hiszp., tworząca oparty na regule augustiańskiej zakon laicki (generał w Grenadzie, kolor habitów brunatny), oraz wł., kleryków regularnych (generał w Rzymie, kolor habitów czarny). W Polsce (w Kr.) od 1609, od 1633 funkcjonowała osobna prowincja zakonna pol.-lit. w ramach kongregacji wł. Klasztor w q Starych Szkotach powstał jako szósty na obszarze Rzeczypospolitej w 1646, fundowany za zgodą bp. włocławskiego Mikołaja Wojciecha Gniewosza przez ławnika tczewskiego i sekr. królewskiego Jana Tesmera. Ze szpitalem i q kośc. św. Jana Chrzciciela ulokowany został na parceli na płn. obrzeżach osady, przy q Psim Zakątku, w miejscu jego skrzyżowania z nieistniejącą q ul. Motławską. Zespół klasztorno-kościelno-szpitalny stanowił ostatnie, skrajne zabudowanie osady, w płd.-wsch. pierzei Motławskiej i zach. Psiego Zakątka (ob. orientacyjnie na skraju torowiska linii kolejowej z Tczewa do Gd., na wysokości ul. Mostowej i q Opływu Motławy). Budowę ukończono 1650; klasztor stał dłuższym bokiem wzdłuż Motławskiej, kośc. – wzdłuż Psiego Zakątka. W 1652 szpital dysponował ponad 25 łóżkami, przyjmował chorych i zniedołężniałych, katolików, protestantów. Podstawą utrzymania klasztoru i szpitala były darowizny i jałmużny, zbierane m.in. w Gd. (co wywoływało sprzeciw Rady Miejskiej, np. 1651 zabroniła ona zakonnikom kwestowania w mieście), osadach podgdańskich, także w dalszych okolicach (np. w Elblągu, Malborku, na Warmii, w Prusach Książęcych). Poza tym b. dysponowali kilkoma nieruchomościami w Gd., niewielkim uposażeniem ziemskim (m.in. folwark w Trzcińsku k. Starogardu, 16 włók na Żuławach Wiślanych), lokowali sumy kapitałowe na posesjach zamożniejszych mieszkańców Starych Szkotów. Klasztor cieszył się sporym poważaniem wśród mieszczan gd. W 1656 zespół klasztorno-kościelno-szpitalny został spalony podczas przygotowań do obrony Gd. przed Szwedami. W 1671 odbudowano klasztor oraz szpital, w miejsce kośc. wzniesiono prowizoryczną kaplicę, rozbudowaną w kośc. po 1714. Ponownemu zniszczeniu przez gdańszczan zespół uległ podczas oblężenia w 1734; ocalał stojący przy kośc. krzyż misyjny, uznany za cudowny. Mimo propozycji przeniesienia w inne miejsce ok. 1741 b. ponownie odbudowali siedzibę przy Psim Zakątku. Po i rozbiorze Polski w 1772 ich pozagdańskie dobra ziemskie przejęło państwo prus. W 1807, podczas oblężenia Gd., klasztor i szpital uległy kolejnemu zniszczeniu. Bracia przenieśli się do Warszawy, kwoty kapitałowe w 1808 władze i WMG przekazały Rejencji Pruskiej w Kwidzynie. {{author: SK}} [[Category: Encyklopedia]]