KOWALCZYK JERZY STEFAN, profesor Politechniki Gdańskiej

Wersja z 09:33, 28 wrz 2017

JERZY STEFAN KOWALCZYK (20 X 1923 Siedlce – 15 XI 2006 Gdańsk), naukowiec, specjalista w dziedzinie chemii analitycznej, elektroforezy i chromatografii. Syn Aleksandra (5 III 1897 Siedlce – 1977 Sopot), żołnierza Polskiej Organizacji Wojskowej w latach 1915–1918 (pseudonim Brodziej Wodziński), sekretarza Związku Peowiaków w Siedlcach, mechanika silników lotniczych i podoficera lotnika, w 1927 roku absolwenta Centralnej Szkoły Mechaników Lotniczych w Dęblinie, w czasie II wojny światowej żołnierza Armii Krajowej (AK; pseudonim Sowa), dowódcy placówki w Sarnakach, oraz Stefanii z domu Bujnik (16 VII 1902 – 2 XII 1996 Sopot), również żołnierza AK (pseudonim Wanda) w Kierownictwie Dywersji na miasto i powiat Siedlce.

Od 1927 roku mieszkał w Dęblinie, od 1936 w Siedlcach, gdzie uczył się w gimnazjum kupieckim Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych nr 190, do 1939 ukończył trzy klasy. W okresie okupacji uczeń tajnych kompletów i oficjalnie działającej szkoły handlowej Staatliche Handelsfachschule, którą ukończył w 1941 roku. Od 1940 działał w konspiracji: w Komitecie Obrońców Polski, organizacji w lipcu 1942 włączonej do AK; jesienią 1944 brał udział w akcji „Burza” w powiecie siedleckim. W latach 1941–1942 był pracownikiem Urzędu Gminy w Sarnakach, 1942–1944 sekretarzem w Urzędzie Gminy Czuryły.

W 1945 uzyskał maturę w liceum matematyczno-fizycznym im. Bolesława Prusa w Siedlcach. Od stycznia do października 1945 roku studiował na Wydziale Mechaniczno-Elektrycznym Politechniki Warszawskiej z tymczasową siedzibą w Lublinie. Dwustopniowe studia wyższe na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej (PG) ukończył w 1949 roku, uzyskując tytuł magistra inżyniera chemii nieorganicznej. W latach 1949–1950 pracował w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego, 1950–1951 jako chemik analityk w Głównym Instytucie Lotnictwa w Warszawie.

W Gdańsku mieszkał ponownie od 1951 roku. Do 1957 był kierownikiem laboratorium w Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 1 ( Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, UCK GUMed), w latach 1959–1962 kierownikiem Centralnego Laboratorium Akademii Medycznej w Gdańsku ( Gdański Uniwersytet Medyczny). Jednocześnie od 1959 do 1994 roku pracował na PG. Od 1962 doktor (na Wydziale Chemicznym PG), od 1966 doktor habilitowany, od 1967 docent, od 1977 profesor nadzwyczajny (tytularny), od 1994 profesor zwyczajny. W latach 1970–1974 pełnił funkcję kierownika zespołu kontroli i sterowania procesami technologicznymi na Wydziale Chemicznym PG. Był twórcą i kierownikiem Studium Podyplomowego „Metody Instrumentalne w Analizie Śladów i Ochronie Środowiska”.

Opublikował (także jako współautor) wiele publikacji na temat chromatografii cieczowej i chemii analitycznej; również autor wspomnień. Był twórcą i współtwórcą trzynastu patentów, w tym czterech europejskich (wśród nich kolumna chromatografu cieczowego, 1982). W 1964 roku skonstruował pierwszy w Polsce prototyp chromatografu cieczowego-analitycznego, wdrożony do produkcji w Kutnowskich Zakładach Farmaceutycznych „Polfa” (1975–1989). W latach 70. XX wieku rozpoczęto produkcję chromatografu cieczowego preparatywnego w Spółdzielni Pracy „Elkom” w Gdańsku.

Był autorytetem w dziedzinie analizy chromatografii metodą HPLC (High Performance Liquid Chromatography), członkiem Komitetu Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk (PAN; od 1975) i Komitetu Inżynierii Chemicznej i Procesowej PAN. Został odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978), Medalem Wojska (1992), Krzyżem Armii Krajowej (1998), Medalem im. prof. Andrzeja Waksmundzkiego, przyznawanym przez Komitet Chemii Analitycznej PAN (2005).

Był żonaty z Ewą z domu Trent (ur. 1929), pozostawił synów Wojciecha (ur. 1951) i Piotra (ur. 1956). Pochowany na cmentarzu komunalnym w Sopocie. WP