PODKOMISARIAT NACZELNEJ RADY LUDOWEJ W GDAŃSKU (1918–1919)

PODKOMISARIAT NACZELNEJ RADY LUDOWEJ W GDAŃSKU (1918–1919). W 1918 ziemie zaboru prus. pozostawały poza granicami Polski. Społeczeństwo pol. dzielnicy prus., walcząc o przyłączenie jej do Polski, o czym miała zadecydować konferencja pokojowa w Wersalu, zorganizowało się w oddolny system rad ludowych i uczestniczyło w radach robotniczo-żołnierskich, także i chłopskich, inspirowanych rewolucją listopadową 1918 w Niemczech. Przywódcy ruchu pol. zaboru prus., skupieni w Centralnym Komitecie Obywatelskim, utworzyli 1918 Naczelną Radę Ludową w Poznaniu, uznaną za legalną władzę państw. przez obradujący 3–5 XII 1918 Polski Sejm Dzielnicowy. 6 XII 1918 NLR wyłonił swój organ wykonawczy, Komisariat. Wicemarszałkiem Sejmu i członkiem sześcioosobowego  Komisariatu został pochodzący z Pomorza Stefan Łaszewski. Komisariat zarządzał całością pol. ruchu narodowego, skupionego w powiatowych Polskich Radach Ludowych. Uwzględniając specyfikę Pomorza Polskiego (Wsch.), powołano Podkomisariat NRL w Gd. na Prusy Zach., Warmię i Mazury z S. Łaszewskim na czele i dr. medycyny q Józefem Wybickim z Gd., jego zast. z tytułem podkomisarza. Zastępcą komisarza, odpowiadającym za sprawy finans., został q Franciszek Kręcki. Podkomisariat kierował m.in. walką o jęz. pol. w szkolnictwie, kontrolą NRL nad administracją prus., ochroną majątku narodowego przed wywózką do Niemiec, przygotowywaniem kadry urzędniczej i nauczycielskiej oraz przeciwdziałaniem propagandzie Niemców, starających się o pozostanie Prus Zach. w granicach Niemiec; dokumentował polskość Pomorza Wsch. wobec decydentów w Wersalu, dokąd wysłano delegację z udziałem q Antoniego Abrahama, Tomasza Rogali i dr. Mieczysława Marchlewskiego. W ramach PNRL ścierały się 2 koncepcje działań o przyłączenie do Polski: pracy legalnej z czekaniem na decyzję z Wersalu i nielegalnej konspiracyjnej walki zbrojnej, której wyrazicielem stała się Organizacja Wojskowa Pomorza. Dzięki PNRL m.in. otwarto w Gd. Polski Uniwersytet Ludowy, a jego Wydz. Prasowy wydawał czasopismo „Polnische Warte”. Po ogłoszeniu decyzji traktatu wersalskiego (podpisanego 28 VI 1919) relacje pol.-niem. w Gd. uległy zaostrzeniu. Siedzibę Podkomisariatu przeniesiono wówczas do Poznania, reaktywując go w Gd. w połowie sierpnia 1919. Do jego zadań należało teraz m.in. przygotowanie przejęcia Pomorza przez Polskę, przeprowadzenie akcji publicyst. na Warmii, Mazurach i Powiślu, a także uregulowanie wszelkich spraw z władzami niem. z udziałem delegata rządu RP w Gd. 20 X 1919 S. Łaszewski został mianowany wojewodą pomor. Agendy PNRL przeniesiono z czasem do Torunia, wybranego na stolicę woj. pomor. Wojewoda S. Łaszewski był uczestnikiem Zaślubin Polski z Morzem w Pucku, kulminacyjnej uroczystości akcji inkorporacyjnej Pomorza dla Polski, jednocześnie aktu realizacji celów Podkomisariatu, który wówczas rozwiązano. {{author: JMB}} [[Category: Encyklopedia]]