SOBIESŁAWICE, rodzina książąt gdańskich

'''SOBIESŁAWICE.''' Dynastia książąt gdańskich, rządząca w XIII wieku. Pochodzenie w nauce dyskusyjne. Mogli wywodzić się z polskiego możnowładztwa, będąc namiestnikami książąt polskich (od czasów księcia Bolesława Krzywoustego poczynając) albo z rodzimych książąt, którzy uznali władzę Piastów. Nazwa pochodzi od imienia legendarnego protoplasty [[SOBIESŁAW I | Sobiesława I]] z połowy XII wieku. Do 1227 roku używali tytułu ''princeps'', niższego niż ''dux'' – książę, który przyjął [[ŚWIĘTOPEŁK | Świętopełk]] po wypowiedzeniu posłuszeństwa księciu krakowskiemu. W linii męskiej wymarli w 1294 na [[MŚCIWOJ II | Mściwoju II]], w linii żeńskiej w 1317 – na jego córce q Eufemii (II). Używali różnych godeł (znaków własnościowych, poprzedzających pojawiające się od XIV wieku herby). Początkowo dominowała lilia. Kamienna tablica z tym znakiem zdobiła w XIII wieku jedną z budowli w gdańskim grodzie. Po przebudowaniu grodu na krzyżacki zamek (lata 40. XIV wieku) przekazana Gdańskowi, wykorzystana do ozdoby Bramy Chlebnickiej (od strony miasta), zniszczona w roku 1945 (obecna rekonstrukcja niewiele przypomina pierwowzór). Jako pierwszy godło odmienił książę tczewski Sambor II. Po wojnach ze starszym bratem Świętopełkiem, w 1251 przyjął znak gryfa, zapożyczony od rodziny żony, księżnej meklemburskiej Matyldy (do dziś w herbie lokowanego przez Sambora II Tczewa). Po politycznym zbliżeniu z książętami wielkopolskimi, od lat 70. XIII wieku, książę Mściwoj II przyjął używane przez nich znaki lwa i orła. Miejscem pochówków większości Sobiesławów (w tym [[SAMBOR I | Sambora I]], Mściwoja I, Świętopełka i Mściwoja II) był fundowany w 1186 roku przez Sambora I [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztor cystersów w Oliwie]]. Od roku 1212 żeńską nekropolią dynastii (żon Sobiesławów i przebywających na Pomorzu Wschodnim córek) był klasztor norbertanek (premonstratensek) w Żukowie pod Gdańskiem. Groby Sobiesławów w Oliwie uległy zniszczeniu w XV–XVI wieku, w 1615 roku opat Dawid Konarski ufundował w kościele (katedrze) symboliczny grobowiec z czarnego marmuru z łacińskim napisem: ''Grobowiec przesławnych książąt i princepsów Pomorza, fundatorów tej świątyni''. Grobowiec błędnie ozdobiono wizerunkiem gryfa, dopiero od XVI wieku uchodzącym za herb Pomorza, w rzeczywistości w XIII wieku było to godło wrogów Sobiesławów rządzących w Gdańsku (Świętopełka i Mściwoja II), Meklemburczyków i księcia tczewskiego Sambora II. W XVI wieku powstały w katedrze malowidła naścienne przedstawiające fundatorów i dobroczyńców klasztoru, w tym Sobiesława I, Świętopełka i Mściwoja II, zastąpione w początku XVII wieku portretami wykonanymi w pracowni Hermana Hana (obecnie w oliwskim Muzeum Archidiecezjalnym). {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]]