ZAROŚLAK
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File:Widok Gdańska z Biskupiej Górki, na pierwszym planie zabudowania Zaroślaka, 1855.JPG|thumb|Widok Gdańska z Biskupiej Górki, na pierwszym planie zabudowania Zaroślaka, 1855]] | [[File:Widok Gdańska z Biskupiej Górki, na pierwszym planie zabudowania Zaroślaka, 1855.JPG|thumb|Widok Gdańska z Biskupiej Górki, na pierwszym planie zabudowania Zaroślaka, 1855]] | ||
| − | '''ZAROŚLAK''' (XIV | + | '''ZAROŚLAK''' (w XIV wieku Petershagen, w XIX wieku Peterszawa, od 1949 Zaroślak), rejon od ul. Salwador do ul. Zaroślak. W niezachowanym przywileju wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludolfa Königa z około 1342 roku (znanego z potwierdzenia wielkiego mistrza Winricha von Kniprode 5 VII 1378) dla Głównego Miasta Gdańska wspomniano o oddaniu do wyłącznego użytku mieszczan obszaru między Głównym Miastem (od północy), Motławą (od wschodu) i dobrami biskupów włocławskich (q Biskupia Górka i q Chełm). Na wschodniej części tego obszaru powstało q Stare Przedmieście, na zachodniej Krzyżacy zarezerwowali sobie q Kanał Raduni, położony nad nim łan (około 16–17,5 ha = 30 mórg) ziemi z myślą o utrzymaniu drogi krajowej (obecny północny odcinek Traktu św. Wojciecha), nadto kolejny łan między dobrami biskupa i miasta. 2 II 1365 komtur gdański nadał sołtysowi Henrykowi Steinhagenowi z tego drugiego łanu 28 mórg, po wschodniej stronie Kanału Raduni, do osadzenia wsi zagrodniczej na prawie chełmińskim. Na pozostałym obszarze założono cegielnię. W początku XV wieku wieś składała się z 24 zagród-ogrodów o powierzchni morgi (dodatkowy mórg posiadał sołtys, 3 morgi stanowiły wspólne pastwisko). Istniały także 2 karczmy zwane Hoppenbruch, sprzedające głównie piwo produkowane w dobrach biskupów włocławskich (q Chmielniki). Po zniszczeniu przez husytów w 1433 roku, do 1438 zdołano ponownie zasiedlić tylko 13 zagród-ogrodów. Od roku 1454 posiadłość Głównego Miasta Gdańska, w XI tego roku spalona przez Krzyżaków (q wojna trzynastoletnia). Korzystne położenie przy głównym trakcie pozwoliło na szybkie odbudowywanie po kolejnych wojennych zniszczeniach. W 1582 roku przeniesiono tu szpital św. Gertrudy, przy którym powstała q kaplica św. Gertrudy. Po powstaniu q Bramy Oruńskiej (Petershagener Tor, 1626) zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą i Za Bramą. W 1635 roku w części Za Bramą, po drodze do Biskupiej Doliny (obecna ul. Stoczniowców), powstał q kościół Zbawiciela (który zastąpił kaplicę św. Gertrudy), oraz q cmentarz Nowy Salwator. W 1655, podczas potopu szwedzkiego, dzielnicę Za Bramą spalono, kościół Zbawiciela rozebrano. Po wzniesieniu w roku 1656 obwarowań Biskupiej Górki z Bramą Peterszawską zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą (wewnętrzny) i Za Bramą (zewnętrzny). Z. wewnętrzny znalazł się w obrębie miasta, zewnętrzny zachował status wsi. Po wzniesieniu w 1695 nowego kościoła Zbawiciela na wewnętrznym Zaroślaku, podzielono go na Zaroślak Za Kościołem (rejon ul. Na Stoku) i Nad Radunią (ul. Zaroślak). W 1774 roku wzmiankowany był Leopold Wollenberg, ostatni sołtys Zaroślaka zewnętrznego, przyłączonego w 1807 do Gdańska. W roku 1819 powstał kościół q menonitów (obecnie Zielonoświątkowców) z plebanią i cmentarzem. W 1854 Zaroślak wraz z Biskupią Górką liczył 209 posesji, w 1914 stały tu 374 budynki, liczba mieszkańców wynosiła 6600. Okolica należała do najbiedniejszych w Gdańsku. W 1945 zniszczono kościół Zbawiciela, w latach 60. XX wieku na zapleczu powstało osiedle Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. {{author: AJ}} [[Category: Encyklopedia]] |
Wersja z 23:44, 8 sty 2014
ZAROŚLAK (w XIV wieku Petershagen, w XIX wieku Peterszawa, od 1949 Zaroślak), rejon od ul. Salwador do ul. Zaroślak. W niezachowanym przywileju wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludolfa Königa z około 1342 roku (znanego z potwierdzenia wielkiego mistrza Winricha von Kniprode 5 VII 1378) dla Głównego Miasta Gdańska wspomniano o oddaniu do wyłącznego użytku mieszczan obszaru między Głównym Miastem (od północy), Motławą (od wschodu) i dobrami biskupów włocławskich (q Biskupia Górka i q Chełm). Na wschodniej części tego obszaru powstało q Stare Przedmieście, na zachodniej Krzyżacy zarezerwowali sobie q Kanał Raduni, położony nad nim łan (około 16–17,5 ha = 30 mórg) ziemi z myślą o utrzymaniu drogi krajowej (obecny północny odcinek Traktu św. Wojciecha), nadto kolejny łan między dobrami biskupa i miasta. 2 II 1365 komtur gdański nadał sołtysowi Henrykowi Steinhagenowi z tego drugiego łanu 28 mórg, po wschodniej stronie Kanału Raduni, do osadzenia wsi zagrodniczej na prawie chełmińskim. Na pozostałym obszarze założono cegielnię. W początku XV wieku wieś składała się z 24 zagród-ogrodów o powierzchni morgi (dodatkowy mórg posiadał sołtys, 3 morgi stanowiły wspólne pastwisko). Istniały także 2 karczmy zwane Hoppenbruch, sprzedające głównie piwo produkowane w dobrach biskupów włocławskich (q Chmielniki). Po zniszczeniu przez husytów w 1433 roku, do 1438 zdołano ponownie zasiedlić tylko 13 zagród-ogrodów. Od roku 1454 posiadłość Głównego Miasta Gdańska, w XI tego roku spalona przez Krzyżaków (q wojna trzynastoletnia). Korzystne położenie przy głównym trakcie pozwoliło na szybkie odbudowywanie po kolejnych wojennych zniszczeniach. W 1582 roku przeniesiono tu szpital św. Gertrudy, przy którym powstała q kaplica św. Gertrudy. Po powstaniu q Bramy Oruńskiej (Petershagener Tor, 1626) zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą i Za Bramą. W 1635 roku w części Za Bramą, po drodze do Biskupiej Doliny (obecna ul. Stoczniowców), powstał q kościół Zbawiciela (który zastąpił kaplicę św. Gertrudy), oraz q cmentarz Nowy Salwator. W 1655, podczas potopu szwedzkiego, dzielnicę Za Bramą spalono, kościół Zbawiciela rozebrano. Po wzniesieniu w roku 1656 obwarowań Biskupiej Górki z Bramą Peterszawską zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą (wewnętrzny) i Za Bramą (zewnętrzny). Z. wewnętrzny znalazł się w obrębie miasta, zewnętrzny zachował status wsi. Po wzniesieniu w 1695 nowego kościoła Zbawiciela na wewnętrznym Zaroślaku, podzielono go na Zaroślak Za Kościołem (rejon ul. Na Stoku) i Nad Radunią (ul. Zaroślak). W 1774 roku wzmiankowany był Leopold Wollenberg, ostatni sołtys Zaroślaka zewnętrznego, przyłączonego w 1807 do Gdańska. W roku 1819 powstał kościół q menonitów (obecnie Zielonoświątkowców) z plebanią i cmentarzem. W 1854 Zaroślak wraz z Biskupią Górką liczył 209 posesji, w 1914 stały tu 374 budynki, liczba mieszkańców wynosiła 6600. Okolica należała do najbiedniejszych w Gdańsku. W 1945 zniszczono kościół Zbawiciela, w latach 60. XX wieku na zapleczu powstało osiedle Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
