OELHAF JOACHIM, lekarz, profesor Gimnazjum Akademickiego

Aktualna wersja na dzień 18:13, 9 gru 2024

Przedstawienie zwłok noworodka, na których Joachim Oelhaf przeprowadził sekcję w 1613, m.in. rozszczepienie wargi, brak lewego oka, zdeformowana klatka piersiowa, trzecia ręka

Joachim Oelhaf, De seminario pestilenti intra corpus vivum latitante Disqvisitio physica et medica, Dantisci 1626

Joachim Oelhaf jako opiekun (praeses) rozprawy ucznia (respondens) Gottschalka Hartmanna, Symphoresis assertionum quarundam de peste, Dantisci 1626

JOACHIM OELHAF (Olaff) (12 XII 1570 Gdańsk – 20 IV 1630 Gdańsk), lekarz, profesor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Syn gdańskiego kupca Joachima (zm. 1580 Gdańsk) i poślubionej w 1568 Elisabeth Bartsch, brat m.in. Andreasa, stryj Petera Oelhafa. W czerwcu 1583, podobnie jak wcześniej (1580) brat, zapiasny został do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku. Jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej od 1588 studiował w Wittenberdze i Altdorfie, gdzie w w 1593 uzyskał doktorat z medycyny. Jako dowód pilności w nauce przesyłał do Gdańska swoje publikacje, m.in. w 1591 z Wittenbergii napisany w grece panegiryk, dedykując go m.in. rajcy i burgrabiemu Georgowi Mehlmannowi i ławnikowi Mathiasowi Suchtenowi, w 1593 tekst swojej dysputy odbytej w Altdorfie w maju tego roku pod kierunkiem Nicolausa Taurellusa (1547–1606) o naturalnych władzach (facultates) ciała ludzkiego, omawiającej układ pokarmowy, krwionośny, płciowy, kwestie rozwoju płodu .

W latach 1594–1595 przebywał na dworze króla polskiego Zygmunta III Wazy, gdzie skorzystał z doświadczeń nadwornego medyka Jana Baptysty Gemmy. Dzięki stypendium gdańskiej Rady Miejskiej kontynuował studia w Lejdzie, od 1597 w Padwie i Montpellier, gdzie w 1600 otrzymał stopień doktora filozofii. W 1602 objął stanowisko fizyka (lekarza) miejskiego w Gdańsku ( fizycy miejscy), zdobył uznanie w mieście pełną poświęcenia działalnością w tym roku podczas wielkiej epidemii dżumy, w wyniku której zmarło około 16 000 gdańszczan.

W 1603 został profesorem anatomii i medycyny w Gimnazjum Akademickim ( Katedra Anatomii), w 1607 został seniorem miejskich lekarzy. Jego prestiż podnosiły odwiedziny u niego króla Zygmunta III Wazy podczas jego pobytów w Gdańsku, otrzymał godność lekarza królewskiego.

Zajmował się anatomią i fizjologią, opierając badania na dokonywanych oględzinach i sekcjach zwłok. W kronice Eberharda Böttischera pod 1605 niezbyt jasno odnotowano przeprowadzenie przez niego badań głowy mężczyzny, sekcji nie budzących wątpliwości dokonał trzech: pierwszą z nich była sekcja zwłok dziecka z patologią wątroby (rok nieznany), drugą w 1609 sekcja zwłok gdańskiego uczonego Bartholomaeusa Keckermanna, wykazująca, iż powodem jego śmierci był zawał serca. Trzecią była – przeprowadzona 28 II 1613 w Gimnazjum Akademickim, w małym refektarzu zespołu pofranciszkańskiego – pierwsza w tej części Europy publiczna sekcja zwłok zmarłego zaraz po urodzeniu w Pruszczu Gdańskim, w rodzinie szewca Bartholomausa Kropa, noworodka płci męskiej z zespołem wad mnogich (matka Anna urodziła 27 II 1613 trojaczki, dwie córeczki zmarły 1 i 2 marca). Wyniki tej ostatniej sekcji jeszcze w tym samym roku opublikował w Gdańsku (Foetus Monstrosus In Pago Prust Territorii Dantiscani (Potworny płód w wiosce Prust na terytorium Gdańska)), dzięki czemu, także poprzez przedruki w pismach innych lekarzy, stała się ona znana w ówczesnym świecie medycznym. Podczas zajęć ze studentami sekcje przeprowadzał głównie na rybach. Zainteresowany botaniką, na miejskich wałach założył mały ogródek służący celom medycznym. Był m.in. autorem traktatu o fizjologii i anatomii (Trias problematum physiologicorum, 1615). Jednym z czołowych jego osiągnięć była też monografia o dżumie De seminario pestilenti... (O nasieniu zarazy..., 1626), wskazująca na nieznane wcześniej powody rozprzestrzeniania się jej w organiźmie człowieka.

19 II 1602 poślubił Annę, córkę Nicolausa Haveradta, ławnika i rajcy gdańskiego, ponownie ożenił się 13 VI 1619 z Anną, córką Johanna Trunk, rajcy malborskiego. Miał liczne potomstwo, trzech jego synów działało bądź na Tajwanie, bądź w Afryce. Z pierwszego małżeństwa doczekał się:
1/ Joachima (26 II 1603 Gdańsk – 4 XI 1690 Halle), w czerwcu 1618 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego, 8 IX 1623 zapisanego na uniwersytet w Królewcu, po studiach doktora obojga praw i ławnika w Halle.
2/ Nicolausa.
3/ Constantina (chrzest 9 XII 1605 – pochowany 4 XII 1608).
4/ Lorentza (pochowany 16 VIII 1660, w wieku 53 lat).
5/ Daniela (chrzest 30 X 1608 – pochowany 27 III 1671), zapisanego w czerwcu 618 do Gimnazjum Akademickiego, żonatego od 18 IX 1635 z Elisabeth, córką burmistrza Daniela Falckego, po raz drugi w 1646 z Folrentyną, siostrą burmistrza Gabriela Krumhausena, zmarłą jeszcze w roku ślubu (życzenia weselna dla młodej pary i wiersz żałobny po śmierci Florentiny napisał kantor kościoła NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi, z wierszami żałobnymi pośpieszyli też Paul Cervinius i Joachim Debbert), po raz trzeci od 7 IX 1653 z Concordią (1636–1707), córką Winholda Conrada, która jako wdowa wyszła za mąż 8 V 1672 za sekretarza miasta Gdańska Johanna Kolkowa.
6/ młodo zmarłego Friedricha (chrzest 13 XII 1609).
7/ Hansa (31 X 1612 – 1651), w 1630 studenta w Jenie, kupca działającego w Indiach Wschodnich, od ślubu w kościele NMP 2 III 1638 żonatego z Eisabethą, córką Hansa Krause.
8/ Anny (chrzest 18 I 1611 – pochowana 29 X 1676 w kościele NMP), od ślubu 13 XII 1630 w kościele św. Piotra i Pawła żony wdowca Heinricha Marquardta (ur. 1603), zapewne matki duchownego Gabriela Marquarda.
9/ Euphrosiny (chrzest 1 XI 1613).
10/ Corduli (chrzest 31 V 1615 – pochowana w kościele NMP 9 XI 1685), od ślubu 20 V 1642 w kościele św. Piotra i Pawła żony Hansa Behma (zm. 1647 w wieku 64 lat), po raz drugi zamężnej w kościele NMP 9 VIII 1648 z wdowcem Danielem Krause (ur. 1612 zm. w wieku 71 lat).

Z drugiego małżeństwa ojciec:
11/ Jacoba (chrzest 5 IV 1620), 1635 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego, następnie działającego na Formozie na Tajwanie.
12/ Johanna Ernsta (pochowany w kościele NMP 3 I 1661, w wieku 32 lat).
13/ Davida (chrzest 14 VII 1630), studenta w Królewcu w 1647, Jenie w 1648, Lipsku w 1652 i Lejdzie w 1653, zmarłego na Przylądku Dobrej Nadziei w Afryce.
14/ młodo zmarłej Elisabethy (chrzest 22 IX 1621).
15/ Anny Marii (chrzest 27 XI 1622 – 1651), od ślubu w kościele NMP 30 V 1644 żony Dirka Klampa (zm. 1654).
16/ Catheriny (chrzest 4 V 1625), od ślubu w kościele NMP 7 X 1646 żony Johanna Bournetta (Benneta, Borneta), matki Thomasa (zm. 1720), pastora anglikańskiego w Gdańsku.

Zmarł w wyniku zarażenia się od pacjentów szerzącą się w Gdańsku zarazą, choć wcześniej książę Albrecht Stanisław Radziwiłł zwracał się z prośbą do gdańskiej Rady Miejskiej by ta nie powierzała mu zadania leczenia ubogich zadżumionych. Pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny. Żegnał go utworem żałobnym m.in. Michael Albinus.

4 VI 2011 jego imię otrzymał gdański tramwaj Pesa Swing 120NaG nr 1029 PP























Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 274.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 36, 41, 106.
Pelczar Marian, Oelhaf Joachim, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 23, 1978, s. 580–581.
Szafran Przemysław, Oelhaf Joachim, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. III, Gdańsk 1997, s. 347–348.
Szarszewski Adam, Oelhaf Joachim, w: Joachim' Oelhaf i jego następcy, red. Adam Szarszewski i Bartłomiej Siek, Gdańsk 2013, s. 33–41.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 342.