KAPITUŁA KATEDRALNA I ARCHIKATEDRALNA GDAŃSKA

Aktualna wersja na dzień 10:41, 31 maj 2024

Na pierwszym planie: kanonik w czarnym mucecie, z fioletowym obszyciem i takimi guzikami, z dystynktorium kapituły na piersi i wystającym spod komży fioletowym pasem

KAPITUŁA KATEDRALNA I ARCHIKATEDRALNA GDAŃSKA. Mimo formalnego istnienia diecezji gdańskiej od 30 XII 1925 długo nie było warunków do ustanowienia ciała doradczego biskupa, czyli kapituły katedralnej. Erygował ją dopiero 17 IX 1978 biskup Lech Kaczmarek.

Kapituła katedralna to kolegialny organ władzy w kościele katolickim, złożony z duchownych (kanoników) szczególnie zasłużonych dla kościoła lokalnego, usadowiona przy kościele biskupim (katedrze), niejako rada przyboczna biskupa, która od XII wieku wspierała go w decyzjach dotyczących diecezji, uczestniczyła wraz z nim w określonych obrzędach liturgicznych oraz między innymi wybierała kandydata na biskupa, którego uznawał i zatwierdzał papież. Po śmierci lub ustąpieniu biskupa kapituła wybierała administratora diecezji, zwanego wikariuszem kapitulnym; wprawdzie Kodeks Prawa Kanonicznego w 1983 zniósł te uprawnienia, ale w nielicznych diecezjach przywilej ten pozostał (diecezja Chur w Szwajcarii, diecezja salzburska w Austrii i kilka diecezji niemieckich). Zgodnie z postanowieniami tego samego Kodeksu od 1983 kapitułę katedralną w roli senatu biskupiego zastąpiła Rada Kapłańska i od tej pory spełnia głównie funkcje ceremonialne.

Prezydium kapituły tworzą: prepozyt, dziekan, archidiakon, scholastyk i kustosz, a w jej skład wchodzą kanonicy gremialni, kanonicy seniorzy i kanonicy honorowi. Członkowie prezydium kapituły noszą zwyczajowo nazwę prałatów (kapitulnych), chociaż według prawa kościelnego nimi nie są.

Kanonicy zasadniczo dzielą się na: gremialnych (inaczej rzeczywistych, czyli tytularnych), ponadliczbowych (bez prebendy, czyli uposażenia), honorowych.

Prawo kanoniczne próbuje ograniczać także ubiory (stroje) kanoników na różne okazje (zwykłe, uroczyste, wewnątrz kapituły, niezwiązane z liturgią itd.), historycznie bardzo bogate i zróżnicowane – także w zależności od dodatkowych godności: np. biskupa czy prezbitera z godnościami papieskimi, daje wszak kapitułom kanonickim prawo własnego ich ustalania, co prowadzi niekiedy do wyraźnych między nimi różnic. Najczęściej spotykana jest sutanna z fioletowymi guzikami oraz obszyciami, przepasana fioletowym pasem, nadana kanonikowi przepisami kapituły, przez co odpowiadają strojem Kapelanom Honorowym Jego Świątobliwości (prałatom). Mogą też nosić dodatkowe elementy stroju kanonika (mucet – potocznie „pelerynka”, sięgająca łokci narzutka; dystynktorium – odznaka kanonicka o formie orderowej, noszona na piersiach na łańcuchu lub wstędze, ewentualnie biret z kolorowym pomponem).

Prałat (łac. praelatus – przełożony) to obecnie kapłan obdarzony godnościami honorowymi przez Stolicę Apostolską lub biskupa diecezji, w której istnieje kapituła. W Kościele katolickim była to jedna z podstawowych godności nadawanych przez papieża zasłużonym kapłanom. W 2014 decyzją papieża Franciszka tytuł prałata jako godność honorowa został zniesiony. Nie będzie on już nadawany zasłużonym kapłanom, ale księża, którzy otrzymali ten tytuł, mogą go nadal używać. Obecnie istnieje tylko jedno papieskie odznaczenie dla duchownych diecezjalnych: Kapelan Jego Świątobliwości. Jest ono przyznawane zasłużonym dla Kościoła kapłanom, którzy ukończyli 65. rok życia.

Z chwilą utworzenia 25 III 1992 archidiecezji gdańskiej gdańska kapituła katedralna przekształciła się w kapitułę archikatedralną. Stosownych do nowej sytuacji zmian i nominacji w jej składzie dokonał 17 IX 1992 arcybiskup Tadeusz Gocłowski. Kolejne korekty w składzie były przeprowadzane przez kolejnych arcybiskupów w zwykłym trybie zmian i nominacji. JANSZ