ARCISZEWSKI TADEUSZ, geodeta, mierniczy

Wersja z 13:37, 25 kwi 2024

Tadeusz Arciszewski

TADEUSZ STANISŁAW ARCISZEWSKI (5 XII 1909 Półwieś Zwierzyniecka, pow. krakowski – 24 V 2002 Warszawa), geodeta, mierniczy, nauczyciel. Syn polityka Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), premiera rządu emigracyjnego w Londynie Tomasza Arciszewskiego (1877–1955) oraz Aleksandry Haliny z domu Sidorowicz (1889–1952), brat Jana (1911–1996), powstańca warszawskiego, polityka, od 1945 na emigracji w Anglii.

5 VI 1928 ukończył III Gimnazjum Męskie Magistratu m. st. Warszawy (typu humanistycznego). W latach 1928–1933 studiował na Wydziale Geodezji Politechniki Warszawskie (PW), magister inżynier. Pracował w Wydziale Budownictwa w Zarządzie Miejskim w Łodzi (lipiec–wrzesień 1932), Towarzystwie Ubezpieczeń VESTA w Warszawie (październik 1932 – styczeń 1933), Dziale Regulacji i Pomiarów Zarządzu Miejskiego m. st. Warszawy (lipiec –wrzesień 1933). Od 15 IX 1933 do 15 IX 1934 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Inżynierii w Zegrzu przy Centrum Wyszkolenia Łączności, od stycznia 1936 podporucznik rezerwy. W maju 1939 uczestniczył w pięciotygodniowym szkoleniu wojskowym. Pracował następnie w Okręgowym Szefostwie Budownictwa nr I w Warszawie (wrzesień 1934 – wrzesień 1936) i ponownie w Dziale Regulacji i Pomiarów w Zarządzie Miejskim m. st. Warszawy (wrzesień 1936 – kwiecień 1937). 5 XI 1936 zdał egzamin na mierniczego przysięgłego, zatrudniony został w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie (PZInż., od maja 1937 do 30 IX 1939) w charakterze kierownika działu gospodarczego. Mieszkał z rodziną w Warszawie przy ul. Płowce 8.

Po wybuchu II wojny światowej 6 IX 1939 ewakuowany w kierunku na Pińsk wraz z innymi pracownikami, sprzętem i dokumentacją techniczną zlikwidowanego PZInż. 18 IX 1939, po dotarciu transportu kolejowego do zajętego przez wojska rosyjskie Równego, otrzymał zgodę na powrót do Warszawy. Po krótkim pobycie w stolicy, wyjechał z żoną i córką do teściów, prowadzących gospodarstwo rolne we wsi Kurozwęki. Wiosną 1940 z rodziną wrócił do Warszawy, pracował w Dziale Regulacji i Pomiarów w Zarządzie Miejskim (1 IV 1940 – 31 IV 1942). Od 1942 mieszkał i prowadził biuro przy ul. Czackiego 6. Przed wybuchem powstania (1 VIII 1944) zamieszkał u matki w Ursusie koło Warszawy.

Przed wojną należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), Koła Inżynierów Mierniczych przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie, od 8 II 1937 w składzie Zarządu Koła, od 15 II 1937 jego sekretarz. W lutym 1939 uczestniczył w I Kongresie Inżynierów Miernictwa, wygłosił referat Ustawa mierniczych przysięgłych a mierniczy przysięgły na tle potrzeb życia gospodarczego.

Po zakończeniu wojny skierowany został do pracy w Wydziale Pomiarów Gdańskiego Urzędu Wojewódzkiego, od 10 VII 1945 jego mieszkanie oraz biuro mierniczego przysięgłego znajdowało się przy ul. Polanki 60. Wraz z nim delegowani do pracy w Gdańsku zostali m.in. Józef Lis, Paweł Tollik (1905–1955, inż. geodeta, naczelnik Wydziału Pomiarów Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, wykładowca Politechniki Gdańskiej i Politechniki Szczecińskiej), Mieczysław Gałązka, Mieczysław Ryng i Tadeusz Ujazdowski. Wiosną 1946 zorganizowali oni w Gdańsku Oddziału Wojewódzkiego Związku Mierniczego RP (ZMRP).

Wcześniej, 12 XI 1945 – jako podejrzany o przynależność do organizacji Wolność i Niezawisłość (WiN) oraz oskarżany o negatywny stosunek do służby wojskowej – zatrzymany został przez Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (UB). Osadzony w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie, zwolniony 23 II 1946 wrócił do Gdańska. Od 1 IV 1946 do 31 x 1949 wykonywał prace miernicze portu gdańskiego i szczecińskiego dla Urzędu Wojewódzkiego (Dział Budownictwa, Wydział Pomiarów) w Gdańsku i Szczecinie. W latach 1946–1947, wraz z inż. Gustawem Lenkowskim (kolegą ze studiów na PW), założyli osnowę, która w późniejszych latach umożliwiła przeprowadzenie w Gdańsku pomiarów sytuacyjnych na terenie portu oraz stoczni. Pracę udokumentował tworząc 250 arkuszy zarysów przedstawiających budynki, drogi, nabrzeża, elementy uzbrojenia (m.in. studzienki kanalizacyjne, hydranty, wpusty deszczowe w porcie oraz na terenach stoczni). Zarysy z obszaru wzdłuż Martwej Wisły, Kanału Kaszubskiego, tj. od Gdańska–Brzeźna do Płoni i Górek Zachodnich, sygnowane jego nazwiskiem, posłużyły do powstania pierwszej szczegółowej polskiej mapy terenów przemysłowych Gdańska. Ponadto kierował pracami trzyosobowej grupy pomiarowej, która wykonała dla Ministerstwa Obrony Narodowej pomiary terenów zajętych pod lotnisko w Elblągu oraz Malborku. Od 1 X 1946 członek Stronnictwa Demokratycznego.

16 III 1949 powołany został przez Dyrekcję Naczelną Państwowego Przedsiębiorstwa Mierniczego na stanowisko p.o. dyrektora z zadaniem zorganizowanie Oddziału Państwowego Przedsiębiorstwa Mierniczego w Gdańsku, z zasięgiem działalności na województwa pomorskie, gdańskie i szczecińskie. Po zorganizowaniu Oddziału (z siedzibą przy ul. Grunwaldzkiej 114) do 31 III 1952 był jego pierwszym dyrektorem. Jednocześnie w latach 1948–1950 pełnił funkcję przewodniczącego gdańskiego Oddziału ZMRP. W marcu 1948 był delegatem na III Zjazd Delegatów ZMRP w Sopocie, w 1960 wszedł w skład Komisji rewizyjnej gdańskiego oddziału ZMRP.

Po decyzji z 1952 o zamknięciu regionalnych biur mierniczych przysięgłych, bezskutecznie zabiegał o zakup na własne potrzeby dotychczasowej siedziby gdańskiego biura przy ul. Polanki 60. Jako główną przyczynę odmowy podano działalność polityczną jego ojca, jednocześnie otrzymał nakaz opuszczenia Gdańska. Wraz z rodziną wyjechał do Warszawie (mieszkał początkowo przy ul. Nowolipie 23, następnie przy ul. Balonowej 11). Od 1 IV 1952 do 31 XII 1955 zatrudniony był w Państwowym Przedsiębiorstwie Geologiczno-Fizjograficznym i Geodezyjnym Budownictwa „GEOPROJEKT”, od 1 I 1956 do 30 IV 1958 pracował w Biurze Projektów Wodno-Melioracyjnych jako weryfikator robót geodezyjnych. Od 1 IX 1957 do 31 VIII 1962 i od 1 I 1963 do 31 VII 1967 pracował przy opracowaniu programu kształcenia oraz jako nauczyciel przedmiotów zawodowych w Technikum Budowlanym Zaocznym w Warszawie przy ul. Górnośląskiej 31 w Warszawie. Od 1 IX 1967 do 31 VIII 1974 pełnił obowiązki kierownika Wydziału Zaocznego Technikum Geodezyjnego przy Zespole Szkół Zawodowych nr 3 w Warszawie przy ul. Gościeradowskiej 18/20., uczył przedmiotów geodezyjnych. Od 1985 na emeryturze.

Pracował też jako przysięgły biegły sądowy. Był autor artykułów poświęconych geodezji publikowanych w pismach branżowych, m.in. w „Biuletynie Technicznym” Centralnego Zarządu Biur Projektowych Budownictwa Miejskiego. W latach 1979–2002 był wpisany na listę biegłych sądowych Sądu Okręgowego w Warszawie. Od 1 VI 1958 do 31 VIII 1974 był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Dział w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Geodetów Polskich (SGP). W 1986 wchodził w skład Głównej Komisji Seniorów, od 1992 do 1996 był jej przewodniczącym. Podczas XXX Zjazdu Delegatów SGP w maju 1989 w Legnicy wszedł w skład Głównego Sądu Koleżeńskiego jako jego sekretarz, a w trakcie XXXI Zjazdu Delegatów SGP w maju 1992 w Białymstoku, 15-16 maja 1992 został wiceprzewodniczącym Głównego Sądu Koleżeńskiego. Wyróżniony był złotą odznaką „Za zasługi w dziedzinie geodezji i kartografii” (1976), odznaką honorową SPG (1977), złotą odznaką NOT (1988).

Od 1933 był żonaty z Kazimierą z domu Wojtowicz (26 VII 1909 – 1983). Ojciec Krystyny Marii, po mężu Fabrycy (ur. 9 VIII 1936 – 2002), technika farmaceutycznego oraz Tomasza (ur. 10 III 1948 w Gdańsku), doktora nauk technicznych, profesora w George Mason University, wynalazcy. Pochowany na Cmentarzu Bródzieńskim w Warszawie. MTO

Bibliografia:
Informacje Tomasza Arciszewskiego.
Informacje z Zespołu Szkół Nr 3, Warszawa, ul. Szanajcy 5.
Pismo Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie z 26 III 2024, sygn. BEZP.0123.554.2024.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Archiwum, sygn. BU 0192/649.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie, sygn. BU 0259/44, Akta kontrolno-śledcze w związku z przynależnością do nielegalnej organizacji, przeciwko: Tadeuszowi Arciszewskiemu.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, sygn. BU 1005/067208, Akta paszportowe Tadeusza Arciszewskiego.
„Biuletyn Koła Inżynierów Mierniczych”, dodatek do „Przeglądu Technicznego”, kwiecień 1937, nr 6.
90 lat Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2011.
100-lecie Warszawskiej Szkoły Geodezyjnej 1916–2016, red. M. Bandurewicz i K. Kraszewskiego, Warszawa 2016.