KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I)

[[File:Znak własnościowy kościoła Zbawiciela.JPG|thumb|Znak własnościowy kościoła Zbawiciela]][[File:Kościół Zbawiciela, 1928.JPG|thumb|Kościół Zbawiciela, 1928]][[File:Kościół Zbawiciela, Der Stadt Dantzigk…, 1687.JPG|thumb|Kościół Zbawiciela, Der Stadt Dantzigk…, 1687]]'''KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA''' (Salvatorkirche), ul. Zaroślak 18. Zbór na Zaroślaku, tzw. Zewnętrznym, wzniesiono 1633–35 z inicjatywy pastora z q Oruni, Eliasa Hirschfelda, jednocześnie obsługującego q kaplicę św. Gertrudy (urządzoną w przeniesionym 1582 do części wewnętrznej tej osady szpitalu św. Gertrudy). Kaplica ta była niewielka i nie wystarczała do obsługi pensjonariuszy przytułku oraz coraz liczniejszych mieszkańców przedmieścia. Kościół Zbawiciela to pierwszy w Gd. od samego początku luter. dom modlitwy, jednocześnie ośrodek ewang. parafii dla tej części zespołu miejskiego. Jego budowniczym był Rajnold de Clerck. Powstała budowla jednonawowa, o konstrukcji ryglowej z wieżą, zorientowana równolegle, dłuższym bokiem wzdłuż Kanału Raduni. We wnętrzu znalazły się cenne obrazy, m.in. autorstwa  q Andreasa Stecha. Pierwszy kośc. Zbawiciela został 1656 zburzony przez gdańszczan w ramach przygotowań do obrony przed atakiem Szwedów. Niektóre z elementów jego wyposażenia trafiły wówczas do innych świątyń, ambona do kośc. na Oruni (q kośc. Najświętszego Serca Jezusa i św. Jana Bosko), dzwon do Rokitnicy na Żuławach Gd., organy do zboru w Ujeścisku, marmurowa późnorenesansowa chrzcielnica do kośc. w Pruszczu Gd. Misa chrzcielna tej ostatniej, bogato zdobiona scenami biblijnymi i cytatami z Pisma św., przechowywana jest ob. w gd. q Muzeum Narodowym i jest jedyną pamiątką po pierwotnym kośc. Zbawiciela. Po potopie szwedzkim posługę duszpasterską ponownie przeniesiono do szpitalnej kaplicy św. Gertrudy. W 1695–97 wybudowano nowy zbór pw. Zbawiciela, tym razem na Zaroślaku Wewnętrznym, bezpośrednio nad Kanałem Raduni, na wprost mostu przerzuconego przez ten kanał, u podnóża Biskupiej Górki. Budowniczym świątyni był q Barthel Ranisch, najprawdopodobniej wg proj. Petera Willera. Obiekt pierwotnie o cechach barok., jednonawowy, o konstrukcji ryglowej, otynkowany, zorientowany ze wsch. na zach., z murowaną wieżą od strony wsch., nakrytą hełmem z tzw. latarnią. Do zboru przeniesiono ołtarz i ambonę z kaplicy św. Gertrudy. Na wieży umieszczono zegar z pierwszego kośc. Zbawiciela, z lat 30. XVII w. Przy kośc. istniał cment., od wezwania zboru zw. z czasem kośc. Zbawiciela (Salwatorem). Kościół był kilkakrotnie niszczony, podczas oblężeń 1734, 1807 i 1813. W 1807–13 był zamieniony przez Francuzów na magazyn prochu strzelniczego. Po uszkodzeniach poddawano go gruntowym remontom 1742 i 1826. Podczas ostatniego nadano mu cechy neogotyckie, a od płn. dodano przypory. Długości 42,7 m i szer. 12,9 m, posiadał 3 wejścia, nawę doświetlały okna, w części ostrołukowe, w części tzw. maswerkowe. We wnętrzu znajdował się strop drewniany, kolebkowy, ponadto 2 empory, zach. nad i za ołtarzem oraz wsch. nad wejściem gł. Ławki były zwrócone ku ambonie. Kwadratowa wieża z dzwonnicą wznosiła się od strony wsch. nad wejściem gł. i chórem z organami z 1738 (autorstwa gd. organomistrza  q Andreasa Hildebrandta). Kilkakrotnie zmieniano obraz zdobiący ołtarz gł. w prezbiterium od strony zach., od 1881 był to obraz ''Jezus błogosławi dzieci'' q Wilhelma Augusta Stryowskiego, przez pewien czas mieszkańca Zaroślaka. Od 1635 każdorazowy kaznodzieja kośc. był członkiem gd. Ministerium Duchownego (q luteranie), od 1727 posługiwało tu dwóch duchownych. W 1789–96 kaznodzieją (diakonem) był q Abraham Friedrich Blech, prof. q Gimnazjum Akademickiego. Zbór 1945 został kompletnie zniszczony. Ocalała tylko podstawa wieży (do II kondygnacji), 1965 zabezpieczona jako trwała ruina. Po remoncie i adaptacji 1979 znajdował się tu butik pn. Stary Dzwon. Obecnie mieści się Biuro Nieruchomości „Baszta”. {{author: SK }} <br/><br/> Tabela: Pastorzy kościoła Zbawiciela na Zaroślaku [[Category: Encyklopedia]]