DOWKAN EUGENIUSZ, komendant wojewódzki MO w Gdańsku

Wersja z 10:48, 20 lis 2022

Eugeniusz Dowkan

EUGENIUSZ DOWKAN (25 XII 1912 Warszawa – 19 VII 1998 Warszawa), komendant wojewódzki Milicji Obywatelskiej (MO) w Gdańsku. Syn dezynfektora Adolfa i woźnej Józefy z domu Lejek. Początkowo deklarował wyznanie rzymskokatolickie, następnie bezwyznaniowość. Po nauce domowej uczeń i absolwent sześcioklasowego Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie. Naukę kontynuował w warszawskiej Państwowej Szkole Mierniczej, którą ukończył z dyplomem mierniczego. Od 8 VII 1935 do 24 VIII 1939 pracował jako praktykant na mierniczego przysięgłego w Sokołowie Podlaskim, Siedlcach i Warszawie. W latach 1928–1929 należał do Związku Harcerstwa Polskiego, od 1930 d0 1935 do Koła Młodzieży Krajoznawczej przy Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W kwietniu 1937, najpewniej za namową swojego ojca, członka Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), wstąpił do tej partii, powierzono mu prowadzeniem koła młodzieży. Ukończył także seminarium polityczne PPS.

Z nieznanych bliżej powodów bez odbycia czynnej służby wojskowej został przeniesiony do rezerwy w stopniu porucznika. W sierpniu 1939 zmobilizowany, otrzymał przydział do Biura Cenzury przy Dowództwie Oddziału Korpusu nr 1 w Warszawie. Od listopada 1939 był kierownikiem biura Komitetu Opieki Społecznej w Warszawie, następnie opiekunem w IV Ośrodku Zdrowia i Opieki Społecznej, w 1941–1942 dezynfektorem przy kąpielisku X Urzędu Zdrowia, od maja 1942 mierniczym przysięgłym. Nie należał do żadnych organizacji, w jego aktach osobowych odnotowano, że wspólnie ze szwagrem ukrywali około 20 osób narodowości żydowskiej, faktu tego nie udało się potwierdzić. Od 14 VIII 1944 członek Polskiej Partii Robotniczej (PPR) w Otwocku, już 20 tego miesiąca skierowany do pracy w MO. Rozpoczął pracę na posterunek MO w Świdrze. Po ukończeniu 10 IX 1944 kursu oficerów polityczno–wychowawczych w Otwocku został zastępcą kierownika XI Komisariatu MO Warszawa–Praga, od 15 XII 1944 był zastępcą komendanta wojewódzkiego MO w Warszawie do spraw polityczno-wychowawczych, od 28 III 1945 tamtejszym komendantem wojewódzkim MO. 1 V 1945 otrzymał awans na kapitana, kolejne awanse (major od lipca 1946, podpułkownik od lipca 1947) otrzymał podczas służby we Wrocławiu, gdzie od 25 X 1945 był zastępcą komendanta wojewódzkiego MO do spraw polityczno-wychowawczych. Od lutego 1946 pełnił obowiązki komendantem wojewódzkiego MO we Wrocławiu (zatwierdzony na tym stanowisku w kwietniu tego roku).

W Gdańsku od 15 IV 1948 komendant wojewódzki MO, zamieszkał we Wrzeszczu, przy ul. Batorego 14 B/2. Był różnie oceniany przez swoich przełożonych. Z jednej strony postrzegano go jako osobę dobrze orientującą się w zagadnieniach milicyjnych, sumienną i nie stroniącą od samokrytyki, z drugiej zarzucano mu nieobiektywność oraz zwalczanie osób mających odmienne zdanie. Po 10 miesiącach pobytu w Gdańsku na własną prośbę przeszedł do pracy w Służbie Bezpieczeństwa.

Był między innymi od 5 II 1949 szefem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Katowicach oraz od 5 III 1951 p.o. szefa WUBP we Wrocławiu. Członek PZPR, od 1 VI 1951 do 2 V 1953 wchodził w skład Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego we Wrocławiu. Z uwagi na pogarszający się stan zdrowia (egzema twarzy, szyi, rąk) w listopadzie 1952 przeniesiony został do spokojniejszej pracy, obejmując urząd dyrektora Departamentu Ogólno–Administracyjnego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP). Po niespełna roku pracy postawiono go w stan oskarżenia za przyzwalanie na stosowanie niedozwolonych metod śledczych w czasie gdy był szefem WUBP we Wrocławiu. Zarzucano mu także naruszenie socjalistycznej praworządności. 30 IV 1954 został dyscyplinarnie wydalony z pracy w MBP bez odszkodowania, zdegradowany do stopnia szeregowego i ukarany trzytygodniowym aresztem zwykłym. Jego dalsze losy są nieznane.

Odznaczony był między innymi Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi (oba 1946), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1948), Odznaką Grunwaldzką (1946), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1947). Dwukrotnie żonaty, ojciec dwóch córek. [autor: Michał Sywula]

Bibliografia:
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Akta osobowe Eugeniusza Dowkana, 0154/50; 0298/796.
Filip Krzysztof, Komendanci wojewódzcy Milicji Obywatelskiej w Gdańsku w latach 1945–1949, w: Policja gdańska na przestrzeni wieków. Wybrane zagadnienia, red. Andrzej Gąsiorowski, Gdańsk 2012, s. 182–187.
Sywula Michał, Milicja Obywatelska w województwie gdańskim 1945–1949, Gdańsk–Warszawa 2020.