POTOK SIEDLECKI

'''POTOK SIEDLECKI''', Potok Siedlicki, Siedlica, Szydlica (Tempelburger Wasser, także po prostu Beek 1879 lub Die Bäk 1938 – gwarowe odmiany słowa Bach = Potok w funkcji nazwy własnej); o dł. 6,94 km, pow. zlewni 10,28 km². W przeszłości wypływał z okolic q Kiełpina Górnego (źródła na wys. 120 m n.p.m.) i przepływał przez q jez. Jasień. Wypływał z niego na płd. (śladem tego przebiegu są istniejące do dziś rowy i jeziorka na terenie ogródków działkowych między ul. Źródlaną a Stężycką), nast. płynął między q Jasieniem a q Szadółkami oraz w rejonie ob. ul. Jeziorowej. Od końca XVIII w. do poł. XX w. wypływał z jez. Jasień na wsch. (q potok Jasień); po przejściu drogi Gd.–Kartuzy (ob. ul. Kartuska) płynął na płn. od ówczesnej wsi Jasień (na jej wysokości do pocz. XX w. istniał na nim młyn Teichhaus) i na płd. od lasów Leśnictwa q Matemblewo i q Migowa. Miał wówczas dł. 9,7 km i pow. zlewni 16,1 km². Od pocz. lat 70. XX w., po skierowaniu wód z jez. Jasień do potoku q Strzyża w toku prac nad budową infrastruktury wodoc. i sanitarnej dla tzw. górnego tarasu Gd. (q Potok Jasień), ma swój pocz. w jez. q Wróbla Staw (ściślej: we wpadającym doń cieku zw. Rowem S–2). W górnym biegu zasilany jest licznymi, na ogół niewielkimi potokami o nieustalonych nazwach; największy z nich, o dł. 2,5 km, w nomenklaturze Urzędu Miasta Gd. określany jako Rów S-1 (jego dolna część jest reliktem pierwotnego biegu P.S.), wypływa ze wzgórza położonego na płd. od Jasienia, w pobliżu ul. Jeziorowej. W 2007–08 w ramach regulacji zbudowano na nim zbiornik retencyjny „Jabłoniowa” o pow. 1,9 ha. Po przejściu pod ul. Kartuską i zbiornik retencyjny Łabędzia (pow. 1,79 ha, w pobliżu ulicy o tej nazwie) S-1 wpada do P.S., płynącego szeroką doliną między nowymi zabudowaniami Jasienia a q Zabornią. Za q Krzyżownikami, dotąd odkryty, płynie kanałem podziemnym dł. 3,5 km wzdłuż ul. Kartuskiej i q Nowe Ogrody (Dolina P.S.); był tu młyn w q Emaus (przy skrzyżowaniu ul. Kartuskiej i Nowolipie) wzmiankowany w XV w., ob. budynek z XIX w., częściowo rozebrany 2011). Niegdyś uchodził kilkoma ramionami do Motławy, tworząc małą deltę na terenie dzisiejszego Głównego i Starego Miasta. W X w. był najważniejszym ciekiem wodnym ówczesnego Gd., a jego dolina gł. szlakiem wiodącym doń z zach. Ponieważ według językoznawców „Gdańsk” jest nazwą topograficzną utworzoną od nazwy rzeki (Gdania), wielu badaczy uważa, że tak pierwotnie nazywał się P.S. Jego obecna nazwa pochodzi od ówczesnej wsi q Siedlce. Najstarsza o nim wzmianka pochodzi z 1280, gdy książę q Mściwoj II nadał q dominikanom m.in. prawo żeglugi i połowów na rzece „eciam dictum Schedelicz”; pomimo to najprawdopodobniej nie był już wtedy żeglowny. W XIV w. utracił na znaczeniu po wybudowaniu q Kanału Raduni, do którego od tamtej pory uchodzi, ob. w Parku im. Harcerzy Polskich Wolnego Miasta Gdańska (d. Mały Błędnik) przy Targu Rakowym. W 1536 król pol. Zygmunt Stary wydał Gd. przywilej na doprowadzanie wody pitnej ze stawu w Krzyżownikach, dokąd dopływał P.S. z jez. Jasień (q Kunszt Wodny). W efekcie w 1539 część wód P.S. umieszczono w podziemnym rurociągu z kłód dębowych łączonych metalem, pełniącym funkcję wodociągu doprowadzającego wodę do miasta; nadal część wód P.S. biegła otwartym korytem. Na tym tle dochodziło do konfliktów pomiędzy Gd. a dzierżawcami Jasienia, którzy stawiając przegrody na P.S., pozbawiali miasto zaopatrzenia w wodę: w obu takich sprawach z 1638 i 1715 sądy królewskie rozstrzygały na korzyść Gdańska. Po 1900, a przed 1945, część P.S., od Zaborni do ob. ul. Kościelnej płynęła odkrytym murowanym kanałem wzdłuż ob. ul. Struga, Szarą, dalej kanałem podziemnym. Cały P.S. od Zaborni do Nowych Ogrodów poprowadzono w 1970 nowym podziemnym ciekiem. W latach 2008– 09 zbudowano dla potoku i wód burzowych nowy syfon pod torami kolejowymi. Obecnie na P.S. działa 6 zbiorników retencyjnych, m.in. „Myśliwska II” (pow. 0,64 ha), dawny staw młyński w Zaborni (0,42 ha) oraz „Powstańców Warszawskich” (0,3 ha) – czyli pozostałość dawnej fosy od zach. strony q Grodziska. Zlewnia P.S. jest silnie zurbanizowana, ze znacznym udziałem powierzchni nieprzepuszczalnych, a jego kryty kanał podziemny, pomimo odprowadzania wód z dawnego górnego odcinka do odkrytego i znacznie większego q potoku Strzyża, nie jest w stanie przyjąć nadmiaru wód opadowych. Najbardziej drastycznym tego przykładem była powódź z lipca 2001, kiedy spływające doliną P.S. wody utworzyły wielki wodospad, zalewając nieckę q Dworca Głównego PKP i wykop z torami kolejowymi do wysokości peronów; podtopieniu uległy także budynki Urzędu Miasta i sądu przy Nowych Ogrodach. {{author: ZdK}} [[Category: Encyklopedia]]