SCHURICHT CARL ADOLF, dyrygent, kompozytor

Wersja z 10:27, 24 lis 2022

Carl Adolf (Adolph) Schuricht

Hasło powstało dzięki Miastu Gdańsk

Partner redakcji

CARL ADOLF (Adolph) SCHURICHT (3 VII 1880 Gdańsk – 7 I 1967 Corseaux-sur-Vevey, Szwajcaria), dyrygent, kompozytor. Syn (pogrobowiec) Carla Conrada Schurichta, wnuk Carla Gotthilfa Schurichta. Przyszedł na świat w mieszkaniu rodziców przy Poggenpfuhl 3 (ul. Żabi Kruk). Zakończony o wpół do trzeciej popołudniu poród odebrała położna Louise Kaminski z domu Marth, zamieszkała przy Vorstädtischer Graben 52 (ul. Podwale Przedmiejskie), która dopiero tydzień później, 10 lipca, powiadomiła o tym Urząd Stanu Cywilnego.

W latach 1920–1939 miał obywatelstwo II Wolnego Miasta Gdańska. We wczesnym dzieciństwie wyjechał wraz z matką z Gdańska. Od 1886 uczył się we Friedrichs-Realgymnasium w Berlinie, od 1892 – w Königliches Realgymnasium w Wiesbaden. Muzyki uczył się w Berlinie – gry na skrzypcach i na fortepianie oraz kompozycji, i w Wiesbaden – dyrygowania u Franza Mannstädta. W okresie 1901–1902 był korepetytorem chóru w teatrze miejskim w Moguncji (Nadrenia-Palatynat). W 1902 otrzymał nagrodę kompozytorską fundacji Paula Kuczynskiego (Kuczynski-Stiftung) i stypendium Franza von Mendelssohna juniora, dzięki czemu mógł studiować w konserwatorium muzycznym w Berlinie (Sternsche Konservatorium für Musik) – grę na fortepianie u Ernsta Rudorffa, kompozycję u Heinricha van Eykena oraz, dodatkowo, u Maxa Regera w Lipsku. Od 1906 do 1912 był kolejno dyrygentem: orkiestry filharmonicznej w Dortmundzie, teatru miejskiego w Zwickau (Saksonia), orkiestry promenadowej w Bad Kreuznach (Nadrenia-Palatynat), chóru filharmonicznego w Goslar (Dolna Saksonia), chóru oratoryjnego Rühl’sche Oratorienverein we Frankfurcie nad Menem. W latach 1912–1944 pracował jako dyrygent (Musikdirektor, od 1922 Generalmusikdirektor) orkiestry miejskiej w Wiesbaden. Od 1930 do 1939 prowadził koncerty letnie w Scheveningen (Holandia) oraz dawał koncerty z orkiestrą Concertgebouw w Amsterdamie i Residentie-Orkest w Hadze. W latach 1931–1933 główny dyrygent (Chefdirigent) Orkiestry Rozgłośni Radiowej w Lipsku.

W 1914 dał pierwszy koncert w Londynie i w Teatro alla Scala w Mediolanie. W 1921 roku po raz pierwszy dyrygował Filharmonikami Berlińskimi, w 1927 wystąpił w USA (koncerty z Saint Louis Symphony Orchestra), w 1934 zadebiutował jako dyrygent Filharmoników Wiedeńskich (w 1960 wyróżniony przez nich honorowym członkostwem).

Jego utwory wykonano w Gdańsku po raz pierwszy w 1905: 10 marca na koncercie Towarzystwa Orkiestrowego (Orchesterverein; Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok) we Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus ( Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki) Emil Schwarz (1858–1929) dyrygował cykl Herbststücke (Jesienne utwory) op. 2 – Vom Hochwald (O lesie górskim), Herbstluft (Jesienne powietrze), Herbstleid (Jesienne cierpienie). 23 marca ten sam cykl dyrygował Carl Theil.

Jako dyrygent Schuricht wystąpił w Gdańsku na pięciu koncertach, w tym na dwóch w 1906: 16 października na koncercie zorganizowanym przez Fritza Bindera wykonał własne utwory z cykli Herbststücke i Nordische Phantasie (Fantazja nordycka) – Sturm an der Felsküste (Burza u skalistego wybrzeża), Nordlicht (Zorza polarna), Bergfreiheit (Wolność gór), oraz Symfonię A-dur op. 92 Ludwiga van Beethovena i Holberg-Suite (Suita z czasów Holberga) op. 40 Edwarda Griega; 25 października na koncercie zorganizowanym przez Carla Theila – ponownie cykl Nordische Phantasie oraz Drei slavische Intermezzi (Trzy intermezza słowiańskie) Edmunda Uhla (1853–1929) i uwerturę do opery Närodal Ottona Dorna (1848–1931). 7 XII 1912 na nadzwyczajnym koncercie Towarzystwa Orkiestrowego wykonał uwerturę do opery Euryanthe Carla Marii von Webera, uwerturę do opery Tannhäuser Richarda Wagnera i Trzecią Suitę G-dur op. 55 Piotra Czajkowskiego (solistą koncertu był polski skrzypek Bronisław Hubermann, który zagrał między innymi Koncert skrzypcowy D-dur op. 35 Piotra Czajkowskiego); 30 IV 1914 na ostatnim koncercie Festiwalu Beethovena, Brahmsa i Brucknera – zorganizowanego przez Lehrergesangverein (Chór Nauczycielski) i Heidingsfeldsche Singakademie (Towarzystwo Śpiewacze Ludwiga Heidingsfelda) – dyrygował wykonaniem IX Symfonii d-moll op. 125 Ludwiga van Beethovena; 8 V 1937 na gościnnym koncercie Filharmoników Berlińskich w Teatrze Państwowym dyrygował orkiestrą podczas wykonania uwertury do opery Wolny strzelec Carla Marii von Webera, Symfonii D-dur nr 101 „Zegarowej” Josepha Haydna i Symfonii Es-dur op. 55 „Eroica” Beethovena.

Od listopada 1944 mieszkał w Szwajcarii. Dawał koncerty z Orkiestrą Szwajcarii Romańskiej oraz z orkiestrami rozgłośni radiowych w Stuttgarcie, Hamburgu, Frankfurcie nad Menem, Monachium. Od 1946 regularnie występował z Filharmonikami Wiedeńskimi na Festiwalu Salzburskim, po raz ostatni 6 VIII 1965.

Uhonorowany licznymi odznaczeniami, między innymi Orderem Feniksa (Tagma tou Finikos; Grecja 1936), Orderem Oranje-Nassau III Klasy (Orde van Oranje-Nassau; Królestwo Niderlandów 1938), Wielkim Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Großes Verdienstkreuz der Bundesrepublik Deutschland; 1953), Wielkim Krzyżem Orderu Alfonsa X Mądrego (Orden Civil de Alfonso X el Sabio; Hiszpania 1965). Od 1953 roku honorowy obywatel Wiesbaden, tam także patron ulicy Carl-Schuricht-Strasse.

Zaliczany do grona najwybitniejszych niemieckich dyrygentów połowy XX wieku, na równi z Wilhelmem Furtwänglerem, Erichem Kleiberem, Ottonem Klempererem, Brunonem Walterem, Hermannem Abendrothem. Obdarzony fenomenalną pamięcią muzyczną – od początku kariery dyrygenckiej prowadził próby i koncerty bez partytury. Jego dorobek fonograficzny obejmuje około 150 utworów nagranych z Filharmonikami Wiedeńskimi, z Orchestre de la Société des Concerts du Conservatoire w Paryżu i z orkiestrami radiowymi.

Czterokrotnie żonaty. 11 VII 1908 poślubił Friederike (Friedel) Heinemann, w 1922 rozwiódł się z nią. Informacje o dwóch kolejnych żonach są nieprecyzyjne: w 1933 rozwiódł się z nieznaną z imienia i nazwiska (drugą) żoną ze względu na jej żydowskie pochodzenie (za pomoc w zorganizowaniu jej ucieczki do USA groziło mu w 1944 zesłanie do obozu koncentracyjnego, czego uniknął, uciekając do Szwajcarii), z trzecią żoną – Grete Bauer (nazwisko panieńskie nieznane) – korespondował jeszcze w 1945. Czwarta – Martha Maria Banz (1916 – 21 V 2011) – którą poślubił wiosną 1944, została jego jedyną spadkobierczynią. JMM