RATHKE FRANZ, ogrodnik

Aktualna wersja na dzień 20:45, 17 gru 2022

FRANZ RATHKE (22 XI 1842 Gdańsk – 19 VIII 1908 Pruszcz Gdański), ogrodnik. Syn Antona Rathke i Minny z domu Siebert. Brat Anny Margarethy i Augusty Emilii. Po maturze zdobywał doświadczenie zawodowe pracując w ogrodnictwie zamku Sanssouci w Poczdamie, następnie w ogrodach we Francji, w ogrodniczym zakładzie naukowym w Poczdamie (przeniesionym później do Berlina-Dahlem).

Po zakończonej w 1862 służbie wojskowej w Gdańsku, w charakterze jednorocznego ochotnika w 4. Ostpreußisches Grenadier-Regiment König Friedrich I. nr 5 (4. Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów nr 5 im. Króla Fryderyka I), przejął w 1863 kierowanie założonej przez ojca w 1858 rodzinnej firmy ogrodniczej Rathke & Sohn w Pruszczu Gdańskim. Brał udział w wojnach z Austrią (1866) i Francją (1870–1871), powrócił w stopniu porucznika. Podczas jego nieobecności firmą ponownie kierował ojciec, wraz z nim wszedł do zarządu budowy przyszłego lazaretu Hermanna Wiedemanna w Pruszczu.

Rozwinął działalność mimo konkurencji ze strony firmy ogrodniczej założonej w 1871 w Pruszczu Gdańskim przy Lindenstrasse 7 (nie istnieje) przez Heinricha Zindela. Firma Zindela była typowo produkcyjną, a Rathke & Sohn bardziej zakładem naukowym, doświadczalnym i produkcyjnym (np. w 1877 na wystawę w Sanssouci wysłała samych jabłek aż 105 gatunków). Prowadził także założoną przez ojca szkółkę ogrodniczą i sadowniczą (Baumschule), do której przybywali na naukę i praktykę przyszli ogrodnicy, hodowcy i naukowcy, między innymi późniejszy twórca niemieckiej szkoły hodowli róż Victor Teschendorff, który w latach 1894–1896 uczył się w Pruszczu Gdańskim oraz przez kilka miesięcy pracował jako pomocnik. Od lutego 1883 przez rok przebywał tu Max Joseph Goos, późniejszy znany sadownik i hodowca, między innymi peonii, założyciel Gärtnerei Goos & Koenemann.

W latach 1884–1886 i 1892–1906 był przewodniczącym gdańskiego Towarzystwa Budowy Ogrodów, w 1883–1907 naczelnikiem okręgu wiejskiego Pruszcz (Amtsbezirk Praust), obejmującego obok Pruszcza również Juszkowo, Roszkowo i Kwartał Wojanowski. W 1890 zbudował w Pruszczu Gdańskim siedzibę zarządu firmy (przy obecnej ul. Wojska Polskiego 8), w 1897 ułatwiający dojazd do szkółki ogrodniczej most przez Kanał Raduni (obecnie most na przedłużeniu ul. Chopina do ul. Wojska Polskiego).

Od 1883 żonaty był z Elisą z domu Roemer (19 XII 1842 Gdańsk–29 IV 1919), z która miał córki Evę i Annę oraz synów Antona i Waltera. Eva (ur. 3 VIII 1884 Pruszcz Gdański), która wraz z ojcem wyhodowała pod koniec XIX wieku krzew zwany krzewuszką "Eva Rathke", od 1903 była żoną Conrada von Fabecka (ur. 9 VI 1870 Hannover), właściciela dóbr Siercz (Schierzig) w powiecie międzyrzeckim, siostrzeńca późniejszego feldmarszałka Paula von Hindenburga. Anna była żoną Kurta Seeligera i zamieszkała w dobrach Baniewo (Banow) w powiecie sławieńskim, po 1945 wysiedloną do Stendal (Saksonia-Anhalt). Syn Anton (12 I 1888 Gdańsk – 1945 M0skwa) w 1907 był Leutnantem (porucznik), w chwili śmierci w lipcu/sierpniu 1945 w rosyjskiej niewoli Generalmajorem (według polskiego odpowiednika generałem dywizji). Walter (19 VIII 1890 Pruszcz Gdański – 1945 Lindow), Oberstleutnant (podpułkownik), przeżył wraz z rodziną – żoną i córką – dwa bombardowania Berlina i w 1945 wraz z nimi popełnił samobójstwo w Lindow koło Neuruppina (Brandenburgia).

Pochowany na cmentarzu parafialnym w Świętym Wojciechu. Po jego śmierci administrowanie firmą przejął zięć Conrad von Fabeck, nadając mu charakter typowego ogrodnictwa, mieszkał z żoną Evą w Sopocie, w 1945 wysiedleni zostali do Meldorfu (Schleswig-Holstein).

Przedsiębiorstwo rodzinne istniało do 1917, pod szyldem "Rathke & Sohn" działało do 1945, około 1942 roku funkcjonował tam podobóz Stutthofu. Po w 1945 na jego bazie utworzono Koedukacyjne Gimnazjum Gospodarstwa Wiejskiego i Spółdzielczości (od 1946 Gimnazjum i Liceum Ogrodnicze, później między innymi Technikum Ogrodnicze, Zespół Szkół Rolniczych, Zespół Szkół Ogrodniczych i Ogólnokształcących im. Mariana Raciborskiego, ul. Wojska Polskiego 4). JANSZ

Bibliografia:
Danziger Hauskalender, Oldenburg 1953.
Rozmarynowska Katarzyna, Z działalności dziewiętnastowiecznych gdańskich towarzystw upiększania miasta, „Wiadomości Konserwatorskie”, 2004, nr 16, s. 50-51.