MUZEUM NARODOWE

Aktualna wersja na dzień 16:21, 1 paź 2024

Siedziba Muzeum Pomorskiego w latach 60. XX wieku

Sale Muzeum Narodowego (dawniej Pomorskiego), lata 60. XX wieku

MUZEUM NARODOWE, ul. Toruńska 1. Mieści się w budynkach dawnego klasztoru franciszkańskiego, kontynuuje tradycje Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) i Muzeum Rzemiosła Artystycznego (Kunstgewerbemuseum). Początkowo pod nazwą Muzeum Miejskie. Już w 1945 do zniszczonego w 65% budynku zaczęto zwozić znalezione w ruinach Gdańska zabytki, których było początkowo 800. Zabezpieczano je i w miarę możliwości poddawano konserwacji. Jednocześnie odgruzowywano budynek, by wygospodarować przestrzeń ekspozycyjną.

Otwarcia muzeum, już jako Państwowego Muzeum w Gdańsku dokonali 30 V 1948 wiceminister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski oraz dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie prof. Stanisław Lorenz. Mieściło się w krużgankach i salach przyziemia. Na odbudowywanym piętrze trwał jeszcze remont. 1 VII 1948 placówka otrzymała nazwę Muzeum Pomorskie. Pierwsze ekspozycje prezentowały kulturę artystyczną Gdańska i Pomorza. W ekspozycji znalazły się rzeźba i malarstwo europejskie, rzemiosło artystyczne oraz malarstwo polskie XIX i XX wieku, to ostatnie w dużej mierze dzięki depozytom z Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1952 zaprezentowano wyniki badań archeologicznych prof. Konrada Jażdżewskiego.

W 1956 wróciły do Gdańska z ZSRR zabytki wywiezione w czasie wojny. Zaprezentowano je na otwartej 30 września wystawie. Obecni byli: dyrektor sekcji muzeów UNESCO dr Jan van der Haegen, dyrektor Międzynarodowej Rady Muzeów dr Georges Henri Rivière, dyrektorzy muzeów polskich oraz muzeów z Sofii, Berlina, Pragi, Budapesztu i Bukaresztu. Obok 150 obrazów, około 4500 grafik i rysunków, kilkudziesięciu rzeźb, do Gdańska wrócił tryptyk Sąd Ostateczny Hansa Memlinga – najcenniejsze dzieło znajdujące się w muzeum. W 1961 do muzeum trafiła część pochodzącego z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zbioru paramentów kościelnych, które przed wojną znajdowały się w zbiorach Muzeum Miejskiego. Rząd NRD zwrócił Polsce 189 tkanin i haftów. Budowano bardzo obszerne kolekcje muzealne, uwzględniając w nich także zabytki archeologiczne, historyczne i etnograficzne. Funkcjonujące w ramach muzeum oddziały archeologiczny, morski i historyczny dały początek samodzielnym obecnie gdańskim muzeom: w 1960 Muzeum Morskiemu, w 1962 Muzeum Archeologicznemu, w 1971 Muzeum Historycznemu Miasta Gdańska.

7 X 1972 Muzeum Pomorskie przemianowano na Muzeum Narodowe. Posiada obecnie oddziały: Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie (od 1978, w dworku Józefa Wybickiego; zbiory o charakterze patriotycznym, skupia ekspozycje wokół tematów związanych z Mazurkiem Dąbrowskiego i Józefem Wybickim); Muzeum Etnograficzne, początkowo dział ( Longin Malicki), od 1979 Oddział Etnografii, od 1988 w Spichrzu Opackim w Oliwie ( klasztor cystersów w Oliwie), posiadające także kolekcje z zakresu kultur pozaeuropejskich oraz obiekty dotyczące ludności przesiedlonej z Kresów II Rzeczypospolitej Polskiej; Oddział Sztuki Współczesnej (od 2008 Nowoczesnej) w Pałacu Opatów w Oliwie (od 1988, gromadzi i udostępnia kolekcje obrazujące najważniejsze prądy w nowoczesnej sztuce polskiej; zbiory skupione są w działach: malarstwa i rysunku, grafiki i tkaniny artystyczne, ceramiki i rzeźby); Gdańska Galeria Fotografii (od 1995, ul. Grobla I 3/5, od początku 2015 Zielona Brama, jako część Oddziału Sztuki Nowoczesnej), powstała za sprawą Związku Polskich Artystów Plastyków w Gdańsku w 1977 jako Galeria GN; skupia się wokół fotografii dawnej: gdańskiej, kresowej oraz fotografii artystycznej); Oddział Zielona Brama (od 1999, pełni funkcję ekspozycyjną, nie gromadzi własnych zbiorów), Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim (od 2006, pełni także funkcję Pomorskiego Ośrodka Kontaktów z Polonią) oraz otwarte 22 X 2021 Nowe Muzeum Sztuki (NOMUS) z siedzibą w budynku byłego Instytucie Sztuki Wyspa na (ul. Jaracza 14), którego częścią stał się Oddział Sztuki Nowoczesnej w Zielonej Bramie. Podstawowym działem jest Oddział Sztuki Dawnej, mieszczący się w pierwotnej siedzibie muzeum, dawnym klasztorze franciszkańskim. Przechowywane i prezentowane są tu kolekcje złotnictwa, cyny, ceramiki, mebli, rzeźby, grafiki, rysunku i dawnego malarstwa, gromadzone jeszcze przez Muzeum Miejskie. JT

Największym przedsięwzięciem wystawienniczym muzeum była zorganizowana w 1997 wystawa Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka gdańska od połowy XV do końca XVIII wieku. Bezpośrednio po II wojnie światowej i ponownie w latach 1994–1995 ze staraniami o odzyskanie budynku występowali franciszkanie. W obronie muzeum jego pracownicy w marcu 1995 przesłali specjalny list do papieża Jana Pawła II, oflagowali budynek, zbierano pod protestem podpisy mieszkańców Trójmiasta, „Dziennik Bałtycki” drukował specjalne karty do podpisu przez czytelników. 14 VI 1995 Komisja Majątkowa przy Urzędzie Rady Ministrów odrzuciła pretensje franciszkanów. 21 XII 2022 Sejmik Województwa Pomorskiego, współfinansujący dotychczas Muzeum, przekazał je (z datą 1 II 2023) całkowicie w gestię Ministerstwa Kultury. RED