ENDERLING PAUL, pisarz, dziennikarz, tłumacz
(wstawienie ilustracji (e-mail z 28.06.2019)) |
|||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File: | + | [[File:1_Paul_Enderling.png|thumb|Paul Enderling, 1923]] |
| + | [[File:Paul_Enderling.png|thumb|Paul Enderling, autoportret, 1927]] | ||
| − | '''PAUL ENDERLING''' (22 IV 1880 Gdańsk – 30 I 1935 Stuttgart), pisarz, dziennikarz. Od | + | '''PAUL ENDERLING''' (22 IV 1880 Gdańsk – 30 I 1935 Stuttgart), pisarz, dziennikarz, tłumacz. Syn urzędnika kolejowego. Po ukończeniu w 1899 w Gdańsku [[GIMNAZJUM KRÓLEWSKIE REALNE (Długie Ogrody) | Gimnazjum Królewskiego]] deklarował chęć studiowania medycyny, studiował jednak filozofię i historię w Berlinie i Królewcu. Debiutował zbiorem tłumaczonych z japońskiego nowel i wierszy (''Japanische Novellen und Gedichte'', Leipzig 1905), pierwszą powieść, umiejscowioną w środowisku berlińskiej bohemy, opublikował w 1912 (''Am Fuße des Berges'' (''U stóp góry'')). Od 1914 w Stuttgarcie, jako niezależny twórca, debiutujący z kolei dramatycznie sztukami nawiązującymi do toczącej się I wojny światowej: ''Ostpreußen'', o walkach Rosjan z Niemcami w Prusach Wschodnich, wystawionej w 1915 w królewieckim teatrze Neues Schauspielhaus, oraz ''Die dunkle Stadt'' (''Zaciemnione miasto'') o walkach we Flandrii, tamże po raz pierwszy wystawionej w 1916. W latach 1924–1932 dramaturg i – najczęściej jedyny – doradca literacki radia Süddeutsche Rundfunk. W pierwszej połowie 1933 pracował wyłącznie dla Działu Dramatyczno-Literackiego swego nadawcy, w połowie roku zwolniony na polecenie Reichs-Rundfunk-Gesellschaft (RRG, ogólnokrajowa sieć niemieckich regionalnych publicznych stacji radiowych); jednak i później okazjonalnie pracował dla swej rozgłośni. <br/><br/> |
| + | Emocjonalnie związany z Gdańskiem: w jego powieściach, nowelach, wspomnieniach i wierszach często występują motywy nawiązujące do rodzinnego miasta. Najbardziej znane utwory, których akcja dzieje się w Gdańsku, to ''Glocken von Danzig'' (''Gdańskie dzwony''; 1924, największy sukces autora – ze wznowieniami do 1941 sprzedano ponad 50 000 egzemplarzy), ''Fräulein. Roman'' (''Panna. Powieść''; | ||
| + | 1920), ''Stürme in der Stadt'' (''Burze w mieście''; 1922), ''Wächter im Turm und andere Danziger Novellen und Dichtungen'' (''Strażnik na wieży i inne gdańskie nowele i wiersze''; 1923), ''Heimkehr'' (''Powrót do domu''; 1916), powieść gazetowa ''Ein Mädchen – weiter nichts'' (''Dziewczyna – i nic więcej''; 1929). Współpracował z rozgłośnią radiową w Gdańsku, która m.in. w 1934 nadała jego słuchowisko ''Danziger Ballade'' (''Ballada gdańska''), będące adaptacją opowiadania barokowego poety gdańskiego [[OPITZ MARTIN von BOBERFELD, poeta, tłumacz| Martina Opitza]]. Opublikował także w tygodniku „Danziger Rundfunk” kolejną powieść gazetową ''Achtung Detlev!'' (''Uwaga Detlev!''; 1938).<br/><br/> | ||
| + | Powieść ''Fräulein'' stała się kanwą filmu (1939: melodramat w reżyserii Ericha Waschnecka (1887–1970) z tytułową rolą Ilse Werner (1921–2005)), podobnie jak inna powieść ''Die Umwege des schönen Karl'' (''Objazdy pięknego Karola''; 1920) – w 1938 komedię na jej podstawie wyreżyserował Carl Froelich (1875–1953), zaś tytułową rolę zagrał Heinz Rühmann (1902–1994).<br/><br/> | ||
| + | Autor słów do nieoficjalnego [[HYMN II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA | hymnu II Wolnego Miasta Gdańska]] ''Kennt ihr die Stadt am Bernsteinstrand'' (''Czy znacie miasto nad bursztynową plażą''). {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | Bibliografia: <br/> | ||
| + | Loew Peter Oliver, ''Das literarische Danzig 1793 bis 1945. Bausteine für eine lokale Kulturgeschichte'', Frankfurt am Main 2009, s. 117-124. | ||
Aktualna wersja na dzień 10:49, 24 maj 2024
PAUL ENDERLING (22 IV 1880 Gdańsk – 30 I 1935 Stuttgart), pisarz, dziennikarz, tłumacz. Syn urzędnika kolejowego. Po ukończeniu w 1899 w Gdańsku Gimnazjum Królewskiego deklarował chęć studiowania medycyny, studiował jednak filozofię i historię w Berlinie i Królewcu. Debiutował zbiorem tłumaczonych z japońskiego nowel i wierszy (Japanische Novellen und Gedichte, Leipzig 1905), pierwszą powieść, umiejscowioną w środowisku berlińskiej bohemy, opublikował w 1912 (Am Fuße des Berges (U stóp góry)). Od 1914 w Stuttgarcie, jako niezależny twórca, debiutujący z kolei dramatycznie sztukami nawiązującymi do toczącej się I wojny światowej: Ostpreußen, o walkach Rosjan z Niemcami w Prusach Wschodnich, wystawionej w 1915 w królewieckim teatrze Neues Schauspielhaus, oraz Die dunkle Stadt (Zaciemnione miasto) o walkach we Flandrii, tamże po raz pierwszy wystawionej w 1916. W latach 1924–1932 dramaturg i – najczęściej jedyny – doradca literacki radia Süddeutsche Rundfunk. W pierwszej połowie 1933 pracował wyłącznie dla Działu Dramatyczno-Literackiego swego nadawcy, w połowie roku zwolniony na polecenie Reichs-Rundfunk-Gesellschaft (RRG, ogólnokrajowa sieć niemieckich regionalnych publicznych stacji radiowych); jednak i później okazjonalnie pracował dla swej rozgłośni.
Emocjonalnie związany z Gdańskiem: w jego powieściach, nowelach, wspomnieniach i wierszach często występują motywy nawiązujące do rodzinnego miasta. Najbardziej znane utwory, których akcja dzieje się w Gdańsku, to Glocken von Danzig (Gdańskie dzwony; 1924, największy sukces autora – ze wznowieniami do 1941 sprzedano ponad 50 000 egzemplarzy), Fräulein. Roman (Panna. Powieść;
1920), Stürme in der Stadt (Burze w mieście; 1922), Wächter im Turm und andere Danziger Novellen und Dichtungen (Strażnik na wieży i inne gdańskie nowele i wiersze; 1923), Heimkehr (Powrót do domu; 1916), powieść gazetowa Ein Mädchen – weiter nichts (Dziewczyna – i nic więcej; 1929). Współpracował z rozgłośnią radiową w Gdańsku, która m.in. w 1934 nadała jego słuchowisko Danziger Ballade (Ballada gdańska), będące adaptacją opowiadania barokowego poety gdańskiego Martina Opitza. Opublikował także w tygodniku „Danziger Rundfunk” kolejną powieść gazetową Achtung Detlev! (Uwaga Detlev!; 1938).
Powieść Fräulein stała się kanwą filmu (1939: melodramat w reżyserii Ericha Waschnecka (1887–1970) z tytułową rolą Ilse Werner (1921–2005)), podobnie jak inna powieść Die Umwege des schönen Karl (Objazdy pięknego Karola; 1920) – w 1938 komedię na jej podstawie wyreżyserował Carl Froelich (1875–1953), zaś tytułową rolę zagrał Heinz Rühmann (1902–1994).
Autor słów do nieoficjalnego hymnu II Wolnego Miasta Gdańska Kennt ihr die Stadt am Bernsteinstrand (Czy znacie miasto nad bursztynową plażą).
Bibliografia:
Loew Peter Oliver, Das literarische Danzig 1793 bis 1945. Bausteine für eine lokale Kulturgeschichte, Frankfurt am Main 2009, s. 117-124.
