ORSZULOK WOJCIECH, konstruktor, żeglarz

Aktualna wersja na dzień 16:43, 3 lip 2024

Wojciech Orszulok

WOJCIECH ORSZULOK (10 VI 1917 Gostyń – 30 IV 2011 Sopot), naukowiec, docent inżynier budowy okrętów, konstruktor, żeglarz. Syn Pawła (zm. 17 XI 1938), lekarza i działacza niepodległościowego, związanego z Filomatami Pomorskimi, i Wandy z domu Hoppe. W 1935 absolwent gimnazjum im. Jana Kazimierza w Tarnowskich Górach, od 1 września podjął praktykę w Hucie Zgoda. Od kwietnia 1936 do lutego 1939 studiował na Wydziale Okrętowo-Lotniczym (Flug- und Schiffen Abteilung) Technische Hochschule Danzig. Podczas studiów odbył praktyki w Stoczni Gdańskiej, jako praktykant pływał na statkach: masowcu „Toruń” (Żegluga Polska, początek 1937, na trasie Kanał Kiloński – Rotterdam – Emden – Nyborg – Lysekil) i na transatlantyku „Pułaski” (Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe SA, od kwietnia do czerwca 1938 na trasie Dakar – Rio de Janeiro – Montevideo – Buenos Aires – Dakar). Od początku 1939 pracował ponadto w Stoczni Rybackiej i następnie Stoczni Jachtowej w Gdyni. Z bratem Lechem zbudował jolkę „Fregate” (1937), a po jej sprzedaży jacht „Narwal” (1939). W maju 1939 współprojektował motorówkę dla komendanta „Daru Pomorza”, Konstantego Kowalskiego.

Po wybuch II wojny światowej wstąpił do Ochotniczych Drużyn Ochrony Portu, służył na „Birkucie”. Wysiedlony z Gdyni, pracował w fabryce w Radomiu, od 1940 na robotach przymusowych w Będzinie, a od 1 IX 1941 do 1 II 1945 w Stoczni w Urstetten (Nosocice, obecnie dzielnica Głogowa) początkowo jako palacz na barce „Lucia”, następnie jako kreślarz.

Od lipca 1945 w Gdańsku. Od 1946 kontynuował studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej (PG), w 1949 uzyskał dyplom magistra nauk technicznych oraz inżyniera budowy okrętów. W latach 1945–1946 pracował w Spółdzielni Przemysłowej Pracowników Morskich „Wspólnota Morska” w Gdańsku jako kierownik techniczny, 1946–1950 w Zjednoczeniu Stoczni Polskich jako kierownik grupy kadłubowej w Stoczni nr 1 ( Stocznia Gdańska), był jednym z projektantów serii kutrów stalówek. W 1949 w Stoczni nr 3 ( Stocznia Północna) współprojektował przebudowę byłej jednostki Hitlerjugend na szkuner „Zew Morza” dla Państwowego Centrum Wychowania Morskiego w Gdyni.

W latach 1951–1966 pracował w Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych w Gdańsku. Był kierownikiem wydziału kadłubowego, naczelnym konstruktorem, w latach 1952–1966 dyrektorem Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych nr 1 w Gdańsku. Nadzorował i projektował wiele typów nowo budowanych statków (między innymi lugrotrawlery, drewniane kutry rybackie typu MIR 200, statki pasażerskie i ratownicze, drobnicowce). W 1964 był ekspertem The Food and Agriculture Organization (FAO) do spraw konstrukcji statków rybackich w stoczni w Dakarze, Senegalu, Rzymie i Nigerii. Od czerwca 1966 do 30 VI 1967 był naczelnym konstruktorem w Centralnym Ośrodku Konstrukcyjno-Badawczym Przemysłu Okrętowego w Gdańsku. W latach 1967–1971 pełnił funkcję głównego specjalisty w Zjednoczeniu Przemysłu Okrętowego ( Centralny Zarząd Przemysłu Okrętowego).

Jednocześnie pracował na Wydziale Budowy Okrętów PG. W latach 1948–1951, 1962–1963 i 1967–1969 był zatrudniony na stanowisku profesora kontraktowego i kierował Katedrą Konstrukcji Okrętów. W 1971 ze względu na dorobek zawodowy, naukowy i dydaktyczny został mianowany przez ministra żeglugi na stanowisko docenta. W latach 1971–1983 pracował w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni, był członkiem Komisji do spraw Wynalazczości, wicedyrektorem do spraw naukowych Instytutu Nawigacji, prodziekanem Wydziału Nawigacyjnego, w latach 1974–1977 starszym redaktorem w Dziale Wydawnictw oraz współorganizatorem pierwszego laboratorium środowiskowego badań cech manewrowania statków na Wydziale Nawigacyjnym. W latach 1977–1978 opracował z zespołem projekt rozbudowy kolejnych statków szkolnych i budowy następcy żaglowca „Dar Pomorza”. Od 30 IX 1983 przebywał na emeryturze.

Był współtwórcą polskiej szkoły kapitanów i morskiej myśli technicznej, autorem prac projektowo-konstrukcyjnych z dziedziny budownictwa okrętowego, problematyki pędników oraz dynamiki, współpracy pędnika z kadłubem, niezatapialności i stateczności statku floty rybackiej. Jako autor i współautor publikował w języku francuskim i angielskim prace na temat bezpieczeństwa morskiego, konstrukcji i materiałów do budowy okrętów, techniki oraz myśli okrętowej. Napisał podręczniki Wytrzymałość kadłuba statku w eksploatacji (1983), Wyposażenie pokładowe statku handlowego (1982, ze Stefanem Wiewiórskim) i Zapobieganie zanieczyszczeniom morza przez statki (1981, z Jerzym Neumanem). Był autorem broszury Rejs do Islandii (1969), opublikowanej w serii „Miniatury Morskie” przez Wydawnictwo Morskie, współautorem monografii Historia budownictwa okrętowego na wybrzeżu gdańskim (1972). Opiniował Słownik budowy okrętów – rodzaje statków (1969).

W latach 1962–1965 pełnił funkcję prezesa Okręgu Gdańskiego Polskiego Związku Żeglarskiego, od listopada 1965 do 18 XII 1966 prezesa oddziału Gdańskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego, od 18 XII 1966 do 15 XII 1968 trzeciego wiceprezesa, od 23 II 1975 do 25 II 1979 członek Zarządu. Był nauczycielem na kursach dla konstruktorów żaglowców i sterników jachtowych organizowanych przez Gdański Okręgowy Związek Żeglarski. Jako żeglarz z dyplomem kapitana żeglugi wielkiej jachtowej w 1947 dowodził jachtami Klubu Jachtowego Zjednoczenia Stoczni Polskich. Dowodził jachtem „Kismet” Jacht Klubu Stoczni Gdańskiej, na którym od 20 V do 22 VII 1965 wraz z trzyosobową załogą (m.in. z Dariuszem Boguckim) pokonał trasę Górki Zachodnie – Hals (Dania) – Lerwick (Szetlandy) – Raufarhöfn, Siglufjörður, Reykjavik (Islandia) – Orkady – Hel (jako drugi w dziejach polskiego żeglarstwa docierając do Islandii). Z siedmioosobową załogą na jachcie „Euros” tego samego jachtklubu od 8 VI do 13 VIII 1968 opłynął (wyruszając z Górek Zachodnich) po raz pierwszy w dziejach światowego żeglarstwa Islandię, pokonując 4596 mil morskich. Za ten wyczyn otrzymał srebrny medal „Za Wybitne Osiągnięcia Sportowe” (z załogą brązowy) i z załogą Nagrodę „Conrada” Gdańskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego. Był przewodniczącym Komisji Regatowej w Operacji Żagiel ’74 w Gdyni.

Członek Podkomisji Organizacji i Metod Konstruowania w Komitecie Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk (PAN), w latach 1966–1974 przewodniczący Sekcji Oceanotechniki Komitetu Badań Morza PAN, członek Rady Techniczno-Ekonomicznej Polskich Linii Oceanicznych, Rady Technicznej Polskiego Rejestru Statków. W latach 1972–1983 członek Komitetu Nagród Państwowych, ponadto członek Sekcji Okrętowców Stowarzyszenia Inżynierów i Mechaników Polskich, Koła Studentów Polaków PG w Wolnym Mieście Gdańsku, Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. Przedstawiciel Polski w podkomisji do spraw masowców i kontenerowców International Maritime Organisation.

W 1981 laureat nagrody wojewody gdańskiego za wybitne osiągnięcia naukowe. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, złotą odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza”, odznaką tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej”, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”.

Był żonaty z Hanną, doktorem medycyny, miał córkę Ewę i syna Andrzeja. 12 IX 2011 odbył się jego pogrzeb morski w Basenie Żeglarskim w Gdyni. W 2015 w Alei Żeglarzy w gdyńskim Basenie Żeglarskim odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. WP







Bibliografia:
Dział Obiegu i Archiwizacji Dokumentów Politechniki Gdańskiej (akta osobowe).
Księga pamiątkowa studentów Polaków Politechniki Gdańskiej w latach 1904–1939, red. Henryk Hadrian, Marian Rakowski, Roman Wieloch, Gdańsk 1993, s. 125.