FLOTA KAPERSKA (KRÓLEWSKA)
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | FLOTA KAPERSKA ( | + | [[File:Flota_kaperska_(królewska).jpg|thumb|Wacław Nowina Przybylski, ''Pierwsze kroki na morzu stawiała Polska'', 1932]] |
| + | [[File:Flota_kaperska_(królewska)1.jpg|thumb|Etykieta piwa „Kaper Królewski” (z lewej widok twierdzy Wisłoujście), [[BROWAR W KUŹNICZKACH| browar w Kuźniczkach]], lata 90. XX wieku]] | ||
| + | |||
| + | '''FLOTA KAPERSKA''' (królewska). Flota, działająca w latach 1560–1572, składała się z uzbrojonych statków handlowych. Zorganizowana przez króla polskiego Zygmunta Augusta w związku z realizacją polityki morskiej monarchy oraz wojną inflancką była namiastką polskiej floty wojennej. W 1560 Zygmunt August postanowił założyć blokadę gospodarczą portu w Narwie, by w ten sposób utrudniać kontakty handlowe (w tym zaopatrywanie się w broń) Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Wystawiono wówczas siedem tzw. listów kaperskich przeznaczonych dla szyprów, którzy zechcieli podjąć ryzyko łupienia pod egidą królewską statków uczestniczących w żegludze narewskiej.<br/><br/> | ||
| + | Jednym z pierwszych „strażników morza” (termin ukuty przez dyplomację władcy) został gdański szyper Matthias Scharping dowodzący statkiem „Greife” („Gryf”), który przeszedł wraz z innymi kaprami na służbę królewską (między innymi gdańszczanie Martin Preuss i Niclas Figenow). Zainteresowanie gdańskich szyprów działalnością kaperską wynikało z przyczyn gospodarczych i wiązało się ze stopniowym wycofywaniem się Gdańska z aktywnego handlu morskiego na rzecz pośrednictwa handlowego na terenie miasta, co spowodowało pojawienie się grupy bezrobotnych szyprów i marynarzy. W kaperstwie upatrywali źródła dochodów niektórzy gdańscy armatorzy i kupcy, np. Paul Glasow (posiadał udziały w co najmniej 23 statkach kaperskich).<br/><br/> | ||
| + | Do zadań floty kaperskiej należało atakowanie nieprzyjacielskich statków handlowych (głównie duńskich), które następnie wraz ze znajdującymi się na nich towarami były zajmowane, odprowadzane do portu w Gdańsku, po czym sprzedawane dla zysku. Umowa pomiędzy królem a kaprami przewidywała, że dziesiąta część zdobytych w ten sposób łupów winna być przekazywana do skarbu królewskiego. <br / ><br / > | ||
| + | Działalność kaprów, jako sprzeczna z interesami Gdańska (zob. przypadek [[LINDE JOHANN von der, burmistrz Gdańska | Johanna van der Linde]]), spotkała się najpierw z niechęcią, a następnie otwartą wrogością ze strony władz miejskich. Zastrzeżenia Rady Miejskiej budziła nieuregulowana kwestia sprawowania jurysdykcji nad „strażnikami morza”, a także groźba reperkusji wobec handlu gdańskiego. Do 1564 władze Gdańska nie przeciwstawiły się otwarcie królowi, tolerując operowanie floty kaperskiej z portu gdańskiego, dopiero w 1565 podjęły działania zmierzające do usunięcie statków kaperskich z miasta.<br/><br/> | ||
| + | W 1567 baza floty przeniesiona została do Pucka, choć kaprzy zawijali często do Gdańska, port pucki nie posiadał bowiem odpowiedniego zaplecza logistycznego. Dochodziło na tym tle do zatargów pomiędzy Gdańskiem a reprezentującą monarchę powołaną w 1568 [[KOMISJA MORSKA | Komisją Morską]]. Eskalację konfliktu spowodowały wydarzenia z nocy z 18 na 19 VI 1568, gdy grupa kaprów królewskich napadła i ograbiła kaszubskich chłopów przybyłych z towarami do Gdańska. Jedenastu ujętych kaprów za sprawą burmistrza [[FERBER CONSTANTIN (I), burmistrz Gdańska | Constantina Ferbera]] osądzono i skazano 23 VI 1568 na karę śmierci przez ścięcie, ignorując tym samym roszczenia Komisji Morskiej, domagającej się przekazania winnych pod jej jurysdykcję. Wkrótce też komendant twierdzy w [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujściu]], Jost Zander, polecił ostrzelać z armat wchodzące do portu gdańskie okręty kaperskie (jeden zatonął). <br / ><br / > Na sejmie lubelskim w 1569 obradowano między innymi nad sprawą stosunku Gdańska do kaprów, czterech spośród nich, jako najbardziej zasłużonych w służbie królewskiej, zostało w akcie demonstracji przychylności wobec nich nobilitowanych (Niclas Figenow, Johann Tressler, Asmus Gendrichsen i Michael Starosta).<br/><br/> | ||
| + | W 1571 Komisja Morska ogłosiła w imieniu króla 28 artykułów określających prawa i przywileje kaprów królewskich; ustalały one formułę przysięgi „żołnierzy morskich” składanej przed komisją (reprezentującą władcę), określały przepisy karne i obowiązki szyprów w trakcie działań zbrojnych, tryb postępowania z jeńcami i łupami, przede wszystkim obowiązek rozliczania się przed komisją i zdawania jej wszystkich zdobyczy pozyskanych przez kaprów. Artykuły te nie doczekały się jednak pełnej realizacji. W tym czasie liczebność floty kaperskiej osiągnęła stan 20–25 statków.<br/><br/> | ||
| + | Zaprzestała działalności w 1572 (ograniczonej już po podpisaniu w 1570 pokoju kończącego wojnę inflancką) wobec wrogiej postawy Gdańska oraz śmierci króla Zygmunta Augusta. Zob. też [[GDAŃSKA FLOTA KAPERSKA | gdańska flota kaperska]]. {{author: DK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:13, 17 gru 2022
.jpg)
1.jpg)
FLOTA KAPERSKA (królewska). Flota, działająca w latach 1560–1572, składała się z uzbrojonych statków handlowych. Zorganizowana przez króla polskiego Zygmunta Augusta w związku z realizacją polityki morskiej monarchy oraz wojną inflancką była namiastką polskiej floty wojennej. W 1560 Zygmunt August postanowił założyć blokadę gospodarczą portu w Narwie, by w ten sposób utrudniać kontakty handlowe (w tym zaopatrywanie się w broń) Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Wystawiono wówczas siedem tzw. listów kaperskich przeznaczonych dla szyprów, którzy zechcieli podjąć ryzyko łupienia pod egidą królewską statków uczestniczących w żegludze narewskiej.
Jednym z pierwszych „strażników morza” (termin ukuty przez dyplomację władcy) został gdański szyper Matthias Scharping dowodzący statkiem „Greife” („Gryf”), który przeszedł wraz z innymi kaprami na służbę królewską (między innymi gdańszczanie Martin Preuss i Niclas Figenow). Zainteresowanie gdańskich szyprów działalnością kaperską wynikało z przyczyn gospodarczych i wiązało się ze stopniowym wycofywaniem się Gdańska z aktywnego handlu morskiego na rzecz pośrednictwa handlowego na terenie miasta, co spowodowało pojawienie się grupy bezrobotnych szyprów i marynarzy. W kaperstwie upatrywali źródła dochodów niektórzy gdańscy armatorzy i kupcy, np. Paul Glasow (posiadał udziały w co najmniej 23 statkach kaperskich).
Do zadań floty kaperskiej należało atakowanie nieprzyjacielskich statków handlowych (głównie duńskich), które następnie wraz ze znajdującymi się na nich towarami były zajmowane, odprowadzane do portu w Gdańsku, po czym sprzedawane dla zysku. Umowa pomiędzy królem a kaprami przewidywała, że dziesiąta część zdobytych w ten sposób łupów winna być przekazywana do skarbu królewskiego.
Działalność kaprów, jako sprzeczna z interesami Gdańska (zob. przypadek Johanna van der Linde), spotkała się najpierw z niechęcią, a następnie otwartą wrogością ze strony władz miejskich. Zastrzeżenia Rady Miejskiej budziła nieuregulowana kwestia sprawowania jurysdykcji nad „strażnikami morza”, a także groźba reperkusji wobec handlu gdańskiego. Do 1564 władze Gdańska nie przeciwstawiły się otwarcie królowi, tolerując operowanie floty kaperskiej z portu gdańskiego, dopiero w 1565 podjęły działania zmierzające do usunięcie statków kaperskich z miasta.
W 1567 baza floty przeniesiona została do Pucka, choć kaprzy zawijali często do Gdańska, port pucki nie posiadał bowiem odpowiedniego zaplecza logistycznego. Dochodziło na tym tle do zatargów pomiędzy Gdańskiem a reprezentującą monarchę powołaną w 1568 Komisją Morską. Eskalację konfliktu spowodowały wydarzenia z nocy z 18 na 19 VI 1568, gdy grupa kaprów królewskich napadła i ograbiła kaszubskich chłopów przybyłych z towarami do Gdańska. Jedenastu ujętych kaprów za sprawą burmistrza Constantina Ferbera osądzono i skazano 23 VI 1568 na karę śmierci przez ścięcie, ignorując tym samym roszczenia Komisji Morskiej, domagającej się przekazania winnych pod jej jurysdykcję. Wkrótce też komendant twierdzy w Wisłoujściu, Jost Zander, polecił ostrzelać z armat wchodzące do portu gdańskie okręty kaperskie (jeden zatonął).
Na sejmie lubelskim w 1569 obradowano między innymi nad sprawą stosunku Gdańska do kaprów, czterech spośród nich, jako najbardziej zasłużonych w służbie królewskiej, zostało w akcie demonstracji przychylności wobec nich nobilitowanych (Niclas Figenow, Johann Tressler, Asmus Gendrichsen i Michael Starosta).
W 1571 Komisja Morska ogłosiła w imieniu króla 28 artykułów określających prawa i przywileje kaprów królewskich; ustalały one formułę przysięgi „żołnierzy morskich” składanej przed komisją (reprezentującą władcę), określały przepisy karne i obowiązki szyprów w trakcie działań zbrojnych, tryb postępowania z jeńcami i łupami, przede wszystkim obowiązek rozliczania się przed komisją i zdawania jej wszystkich zdobyczy pozyskanych przez kaprów. Artykuły te nie doczekały się jednak pełnej realizacji. W tym czasie liczebność floty kaperskiej osiągnęła stan 20–25 statków.
Zaprzestała działalności w 1572 (ograniczonej już po podpisaniu w 1570 pokoju kończącego wojnę inflancką) wobec wrogiej postawy Gdańska oraz śmierci króla Zygmunta Augusta. Zob. też gdańska flota kaperska.
