ROŻAŃSKI STANISŁAW, profesor Politechniki Gdańskiej

Aktualna wersja na dzień 19:30, 4 lip 2024

Stanisław Rożański

STANISŁAW ROŻAŃSKI (13 II 1899 Andrychów – 25 VII 1981 Warszawa), architekt, profesor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn urzędnika kontroli skarbowej Bartłomieja (zm. 1935) i Rozalii z domu Halamy (zm. 1948), brat Wandy zamężnej Szpakowskiej, Eleonory zamężnej Murawskiej i Maraia, urzędnika w Zarządzie Miasta Warszawy. W 1917 absolwent Gimnazjum Realnego w Nowym Targu. W latach 1917–1923 studiował na Wydziale Architektonicznym Politechniki Lwowskiej, którą ukończył jako inżynier architekt. W okresie 1917–1920 projektował domy wiejskie w ramach odbudowy wsi po zniszczeniach I wojny światowej. Od 1921 do 1923 był nauczycielem matematyki w Gimnazjum Żeńskim we Lwowie. W latach 1922–1923 pracował w biurze architektonicznym B. Greka we Lwowie. W 1924 opracował plan szkoły powszechnej w Limanowej koło Nowego Sącza.

W latach 1923–1924 był projektantem budynków administracyjnych i domów dla pracowników Warszawskiej Spółki Budowy Parowozów. W latach 1926–1928 pracował jako architekt miejski w Płocku, 1928–1930 pełnił funkcję kierownika Pracowni Urbanistycznej Zarządu Miejskiego Warszawy. W 1929 przygotował ogólny plan architektoniczny Zgierza, w tym samym roku na zlecenie Sejmiku Warszawskiego przygotował plan regionalny powiatu warszawskiego. W latach 1928–1929 odbył podróże naukowe do Francji, Niemiec, Holandii oraz Stanów Zjednoczonych w celu poznania światowych trendów w projektowaniu miast i regionów.

W latach 1928–1944 mieszkał w Warszawie. W 1930 zorganizował pierwsze w kraju Biuro Planowania Regionalnego dla Miasta Stołecznego Warszawy, a następnie nim kierował. W 1936 utworzył Wydział Planowania przy Zarządzie Miejskim, pełniąc funkcję jego koordynatora do 30 VII 1944. W 1931 pod jego kierunkiem przygotowano nowatorski plan ogólny zabudowania Miasta Stołecznego Warszawy w Pracowni Regulacji Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego (w 1937 wyróżnionego złotą odznaką na Wystawie Światowej w Paryżu), w 1935 był współprojektantem planu Otwocka. Do 1 IX 1939 projektował domy mieszkalne i wille w Warszawie. Jednocześnie w latach 1929–1938 był wykładowcą Wolnej Wszechnicy Polskiej, w Studium Administracji Komunalnej prowadził szkolenia dla inżynierów dróg oraz pracowników wydziałów miejskich w Polsce.

W latach 1939–1944, pracując nadal w Biurze Planowania, prowadził w konspiracji prace projektowe dla odbudowy miasta po zakończeniu II wojny światowej. We wrześniu 1944 podczas powstania warszawskiego został zatrzymany przez Niemców, uciekł do Piaseczna, następnie do Zakopanego. W lutym 1945 powrócił do Warszawy, gdzie od marca do kwietnia pełnił funkcję rzeczoznawcy z zakresu urbanistyki w Biurze Odbudowy Stolicy.

4 IV 1945 został skierowany przez Biuro Planowania i Odbudowy przy Prezydium Rady Ministrów do Gdańska. Jako kierownik Grupy Operacyjnej na województwo gdańskie organizował Biuro Planowania Regionalnego i Referat Odbudowy Wydziału Komunikacyjno-Budowlanego w Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku.

W latach 1945–1948 był dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego w Sopocie (od 1947 z siedzibą w Gdańsku), od 1 III 1948 pełnił funkcję rzeczoznawcy. W czerwcu 1945 był autorem pierwszych założeń i szkicu planu regionalnego województwa gdańskiego i planu ogólnego Trójmiasta z zagospodarowaniem delty Wisły. 15 VIII 1949 został doradcą w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych. Od września 1950 pełnił funkcję konsultanta do spraw urbanistyki w Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego „Miastoprojekt” w Gdańsku. W latach 1957–1960 stworzył koncepcję rozbudowy dzielnic górnego tarasu Gdańska. Był twórcą koncepcji zespołu Trójmiasto (Gdańsk, Sopot i Gdynia), pomysłodawcą arterii komunikacyjnych Gdańska: Drogi Czerwonej, Drogi Zielonej, Szybkiej Kolei Miejskiej, a także parku nadmorskiego.

Jednocześnie w latach 1946–1969 pracował na PG, początkowo na stanowisku zastępcy profesora, od 1949 jako profesor nadzwyczajny, od 1963 jako profesor zwyczajny. W latach 1950–1952 i 1960–1962 był prodziekanem, 1962–1964 dziekanem Wydział Architektury, 1953–1957 kierownikiem Katedry Planowania Krajowego i Regionalnego i kierownikiem Zakładu Planowania Przestrzennego, 1958–1964 Katedry i Zakładu Planowania Regionalnego, 1965–1969 kierownikiem Katedry Urbanistyki i Planowania Regionalnego. W latach 1960–1969 zorganizował Studium Urbanistyczne i nim kierował. W 1969 przeszedł na emeryturę i powrócił do Warszawy.

W okresie 1949–1969 stworzył liczne projekty, m.in. systemu komunikacji dla Bydgoszczy i okolic, plany ogólne Kołobrzegu, Słupska, Inowrocławia, Chełmna, Świecia nad Wisłą, Krynicy Morskiej, Pucka, ekspertyzy urbanistyki miast i dzielnic, na przykład śródmieścia Gdyni, Krynicy-Zdroju, Łodzi, Tych, Włocławka, usytuowania szpitala Marynarki Wojennej w Gdańsku-Oliwie.

Był autorem monografii Budowa miasta a jego klimat (1959), Osadnictwo a środowisko Polski (1979) oraz skryptu Planowanie regionalne, cz. 1: Teoria (1950). W latach 1933–1939 pełnił funkcję redaktora naczelnego „Biuletynu Urbanistycznego” – dodatku do „Samorządu Miejskiego”, organu Towarzystwa Urbanistów Polskich. Pisał artykuły na temat urbanistyki, architektury, planowania przestrzennego, klimatu, odbudowy miast nadmorskich, publikowane m.in. w „Jantarze”, „Technice Morza i Wybrzeża”, „Morskim Przeglądzie Gospodarczym”.

Był między innymi członkiem Komitetu Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk (PAN, przewodniczący Zespołu Miast i Osiedli), Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, wiceprzewodniczącym Rady Naukowo-Technicznej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (przewodniczący Sekcji Planowania Przestrzennego), Rady Naukowej Instytutu Bałtyckiego oraz Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwa Urbanistów Polskich (w latach 1925–1927, 1929–1930 członek zarządu, 1971–1973 wiceprezes, od 1960 członek honorowy), Międzynarodowej Federacji Mieszkalnictwa i Urbanistyki (od 1928), Związku Nauczycielstwa Polskiego.

W 1960, za całokształt pracy, otrzymał nagrodę Prezydium MRN w Gdańsku w dziedzinie architektury i urbanistyki. Odznaczony m.in. innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1937), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1979).

Był żonaty od 1931 z Cecylią z domu Kaliną (1900–1989), miał syna Antoniego (1934–1947). Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. WP







Bibliografia:
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 555.