HUTZING ENOCH II, profesor Gimnazjum Akademickiego

Aktualna wersja na dzień 16:16, 9 gru 2024

Strona tytułowa pracy licencjackiej Enocha Hutzinga, 1625

ENOCH HUTZING II (Hützing, Hutzingius) (1597 Gdańsk – 7 VI 1678 Rostock), teolog, rektor gdańskiej szkoły św. Jana, profesor gdańskiego Gimnazjum Akademickim. Wnuk Johanna Hutzinga, pastora kościoła św. Jana, syn Enocha I, także pastora w tym kościele.

25 II 1612 zapisany na uniwersytet w Królewcu, w czerwcu tego roku podjął jednak naukę w gdańskim Gimnazjum Akademickim, 21 I 1617 kończył je dyspytą filozoficzna o naturze światła pod opieką Adriana Pauliego. 15 VIII 1619 ukończył z tytułem magistra studia teologiczne w Wittenberdze. Od 1620 kontynuował studia w Rostocku, gdzie pod opieką Johanna Tarnowa (Tarnovius; 1586–1629), profesora teologii i dziekana Wydziału Teologicznego tamtejszej Akademii opublikował Ὀγδοὰς πρὼτη orthodoxorum et solidorum systematis theologici ὁρισμῶν (Osiem podstawowych, prawdziwych dekretów ortodoksyjnych; 1620), a także tzw. pierwszą studencką wprawkę (tentamen primum) o tajemnicy Boga w Trójcy Jedynego: Otii academici theologici tentamen primum: id est mysterium de Deo uno et trino, thesibus, quam fieri potuit …; Rostochii 1620), wersję drukowaną mowy, którą miał wygłosić tamże 12 IV 1620 w Auditorium Maius. 11 X 1625 uzyskał w Wittenberdze tytuł licencjata teologii po poprowadzeniu pod kierunkiem prof. Jacoba Martiniego (1570–1649) dysputy Disputatio sol. de providentia divina (Wittenberg 1625).

W Gdańsku od 15 VI 1621 do 1627 był rektorem szkoły św. Jana, po śmierci ojca (1623) usiłował przejąć jego posadę jako sukcesor, czym wywołał ostry spór z Ministerium Duchownym i planowanym na jego następcę dotychczasowym diakonem tego kościoła Johannem Jakobem Cramerem. W latach 1628-1630 profesor logiki i języka hebrajskiego w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku. W latach 1630–1632 pastor w Reichenbergu (Bogatka; Żuławy Gdańskie). W jednym z kazań obraził ówczesnego burmistrza Gdańska Valentina von Bodecka, za co ten zakazał mu powrotu do miasta przez 30 lat.

Licząc na objęcie urzędu kaznodziei w Stargardzie porzucił dotychczasową posadę, został jednak kaznodzieją w Rosenbergu (Susz, Prusy Zachodnie). Podróżował, w 1636 wydał w Sztokholmie wygłoszone w tamtejszym kościele dworskim kazanie. 5 X 1637 powołany został przez księcia Adolfa Fryderyka zu Mecklenburg do objęcia fakultetu teologii na uniwersytecie w Rostoku, 28 VIII 1638 uzyskał tam doktorat z teologii. Popadł jednak w spór teologiczny z Samuelem Bohlem i w 1639 (już po śmierci burmistrza Valentina von Bodecka) powrócił do Gdańska zaopatrzony w list polecający od lubeckiego superintendenta dr Nicolausa Hunniusa do Daniela Dilgera, drugiego pastora kościoła Najświętszej Marii Panny. Przyjęty w Gdańsku szybko popadł jednak w kolejny spór teologiczny z Johannem Corvinem, pastorem kościoła św. Jana Johannem Jakobem Cramerem i diakonem kościoła NMP Friedrichem Schöningiem. Ponownie usunięty z Gdańska powrócił na uniwersytet w Rostocku. Został tam dziekanem Wydziału Teologii, w lutym 1642 próbował pogodzić się z Johannem Corvinem, ale już w czerwcu skarżył się na niego Radzie Miejskiej Gdańska obrażony przez niego profesor Simon Paullus z Kopenhagi.

W 1643 opuścił Roztock i został kaznodzieją „wyznania augsburskiego” w Hadze, gdzie jednak spędził tylko rok i od 1644 był tzw. kaznodzieją polowym, wędrującym po małych kościołach prowincjonalnych. W 1645 na Colloquium charitativum w Toruniu wybłagał u gdańskich duchownych poparcie, dzięki któremu gdańska Rada Miejska zezwoliła mu na powrót do miasta. Już jednak w grudniu 1646 Ministerium Duchowne skarżyło go przed Radą o obrażanie (również i w publicznych kazaniach) jego przedstawicieli (Johanna Corvina, Johanna Botsacka, diakona kościoła NMP Adriana Stodderta i innych). Otrzymał od Rady zakaz sprawowania liturgii i wystąpień publicznych. Ponownie został wędrownym kaznodzieją, w marcu 1656 listownie przepraszał Radę Miejską, obiecywał poprawę, „taktyczne” przejście na katolicyzm, by móc ostrzegać współbraci luteranów i łatwiej zwalczać przeciwnika religijnego. Rozmowy z ramienia Ministerium Duchownego prowadził z nim w zakrystii kościoła św. Jana pastor Johann Jacob Cramer. Obiecano mu wsparcie duchowe, ale nie dopuszczono do powrotu na ambonę.

28 III 1656 poprosił Ministerium o wsparcie w staraniach o profesurę języka hebrajskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Spotkawszy się z odmową opuścił Gdańsk i od 1659 raz jeszcze jako wędrowny kaznodzieja przemierzał Niemcy aż do Strasburga. Około 1662 powrócił do Gdańska, wyposażony w listy polecające z Helmstädt (Helmstedt, Dolna Saksonia), Hamburga i Rostoku i wnioskujące o udzielenie mu wsparcia materialnego. Otrzymał je pod warunkiem wyznania win, przeproszenia pokrzywdzonych, zadośćuczynienia za szkody, zobowiązania się do zaprzestania podobnych działań w przyszłości. Obietnic widocznie nie dotrzymał, skoro w 1671 kolejny raz otrzymał nakaz opuszczenia Gdańska. Bez posady, wspierany jedynie przez znajomych profesorów, do śmierci żył w nędzy w Rostocku.

Autor m.in. takich publikacji jak: Disputatio Philosophica De Natura Lucis … (Dantisci 1617); Libellus de peste, ejusque nomine, descriptione, causa, signis, cura, fuga, historia etc. 8 Capita constans (Gedani 1621); Christliche Predigt über das Evangelium am Sonntage Invocavit, zu Gross Zünder den 13 Februarii 1630. Gehalten (Dantzig 1630); Collegii biblici privati primi mosaici Genesin in aphorismos redactam exhibentis disputatio quarta ex capite IV et V Geneseos ... / praeside Enocho Hutzingo ... defendendam suscipiet Georgius Grunderus Noviforo- Silesius respondens ad diem 3 Martij... (Rostochii 1638); Christliche Trost-Predigt ueber das Evangelium von der Wittwen Sohn zu Nain, in der Pfarr-Kirche zu Wittenberg A. 1625 gehalten (Rostock 1640); Discoursus theologicus de ministerio Ecclesiastico... Resp. Gerhardo Back Hauss (Rostock 1640).

Ojciec Enocha III (ur. 1622), od stycznia 1629 ucznia Gimnazjum Akademickiego. JANSZ









Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 206.
Die Matrikeln der Universität Tübingen, Bd. I: Die Matrikeln von 1477–1600, Stuttgart 1906, s. 646.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 89, 119.
Drost Willi, Kunstdenkmäler der Stadt Danzig, Bd. 1: Sankt Johann, Stuttgart, 1957, s. 167.
Großen M. Johann Matthias, Des Historischen Lexici Evangelischer Jubel-Priester und Theologorum ..., Th. 2, Nürnberg 1732, s. 96–97.
Prätorius Ephraim, Athenae Gedanenses sive commentarius historico-chronologicus succinctus originem et constitutionem Gymnasii Dantisci ..., Lipsk 1713, s. 180.
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ, bestehend in einem richtigen Verzeichniβ ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 45, 76.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 42, 108, 247.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 2, 470.
Witczak Agnieszka, Enoch Hützing – Gdańsk preacher, „Universitas Gedanensis”, t. 45, 2013, s. 135–154.