BAISENER JOHANN, burmistrz Głównego Miasta Gdańska

Aktualna wersja na dzień 20:04, 8 wrz 2024

JOHANN BAISENER (zm. 1430 Gdańsk), burmistrz Głównego Miasta Gdańska. Syn Johanna Baisenera, brat Georga, kupca i ławnika (1431–1434) Głównego Miasta. Przed objęciem urzędów we władzach Głównego Miasta Gdańska należał do grupy komisantów wielkich szafarzy krzyżackich w Malborku, czyli osób reprezentujących Zakon w wymianie handlowej. W 1404 odbył z tej racji podróż handlową do Flandrii, przesyłając sukno z Arras i pieprz. W 1409 kupował na potrzeby wielkiego szafarza saletrę. Inwestował również kapitał w spółkę handlową (tzw. widerlegunge) z wielkimi szafarzami. W 1409 zarejestrowano jego towary (sól i sukno z Arras) na statku Jacupa Rasekopa.

Od 1410 był ławnikiem Głównego Miasta Gdańska, od 1411 rajcą, w 1418 i 1419 sędzią, od 1419 do 1430 burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1420, 1424 i 1428, drugiego w 1419, 1423 i 1427, w pozostałych latach brak możliwości jednoznacznego określenia zajmowanych urzędów burmistrzowskich. Po wyborach 1430 nie został już odnotowany w składzie Rady Głównego Miasta Gdańska, przypuszczać można, że zrezygnował z funkcji burmistrza.

Karierę rozpoczął w momencie interwencji władz krzyżackich (między kwietniem a czerwcem 1411) w skład Rady Głównego Miasta, wchodząc do niej jako stronnik Zakonu. Interwencje krzyżackie w skład Rady z lat 1411 i 1413 okazały się nietrwałe, utrzymał się jednak w tym kolegium. Zaufanie, jakim cieszył się wśród dostojników zakonnych, zdecydowało o jego udziale w kontaktach dyplomatycznych państwa krzyżackiego z Anglią.

W grudniu 1409 w Londynie zawarto długo oczekiwany traktat, na podstawie którego przywrócono wzajemną wymianę handlową. Król angielski Henryk IV zobowiązał się wypłacić kupcom pruskim i inflanckim odszkodowanie za straty poniesione w wyniku wcześniejszych napaści Anglików na ich statki. Wysłany po odbiór pieniędzy z pierwszej raty odszkodowań, 8 VI 1412 na zjeździe miast pruskich w Malborku informował, że otrzymał od podskarbiego Królestwa Anglii 2 tysiące nobli. Część tej sumy, w wysokości 1600 nobli, przekazał wielkiemu mistrzowi Heinrichowi von Plauen do wypłaty miastom pruskim i inflanckim, pozostała kwota pokryła koszty poselstwa do Anglii. 5 X 1412 Heinrich von Plauen upoważnił go do odebrania drugiej raty odszkodowania. Do Anglii w misjach dyplomatycznych podróżował także w 1413 i w 1415. Wchodził także w skład delegacji krzyżackich prowadzących rokowania rozejmowe ze stroną polsko-litewską po tzw. wojnie głodowej 1414 roku. W 1417 wszedł w skład delegacji Zakonu, która 14 maja w Konstancji zawarła traktat, przedłużający po raz drugi (do 1418) rozejm z królem polskim Władysławem Jagiełłą i wielkim księciem litewskim Witoldem. Uczestniczył też w poselstwie, które 26 IV 1418 w Brześciu Kujawskim zawarło kolejną umowę rozejmową. Oprócz zjazdu z 8 VI 1412 był reprezentantem Gdańska na następujących 11 zjazdach miast pruskich (w Malborku 11 VII 1412, w Elblągu 1 I 1418, w Malborku 30 III 1419, w Malborku 24 X i 4 XI 1420, w Elblągu 24 VI 1424, w Malborku 14 VIII 1424, w Malborku 7 V 1427, w Malborku 1 VIII 1427, w Elblągu 16 VI 1428 oraz w Malborku 10 IX 1428). Nie brał natomiast udziału w żadnym zjeździe Hanzy.

W 1423, wraz z Radą Głównego Miasta Gdańska, zgodził się na wybudowanie przez franciszkanów zabudowań klasztornych na Starym Przedmieściu. W 1431, w związku z wysuwanymi przez Krzyżaków żądaniami zapłaty przez Gdańsk kosztów podróży przedstawicieli miast pruskich do Konstancji (w 1417) poświadczył, że otrzymali oni wówczas na ten cel po 100 grzywien bezzwrotnej zapomogi. 22 IX 1431 był świadkiem umowy Rady Głównego Miasta z gdańskimi franciszkanami w sprawie dokładnego określenia granic parceli klasztornej na Starym Przedmieściu oraz formy jej zabudowy.

Nie zaniedbywał własnych spraw handlowych. Posiadał m.in. kontakty handlowe ze Szkocją, pośród rzeczy pozostawionych przez zmarłego w 1420 w Szkocji kupca Clausa Rodowa znajdowały się bowiem należące do niego towary. Po ich zwrot udał się jego krewniak (prawdopodobnie syn lub bratanek) Peter Baisener. Jego kontakty handlowe sięgały także Kurlandii; w 1423 tamtejszy biskup Gottschalk Schutte żądał od niego i wdowy po Johannie Romelingrode zwrotu pieniędzy ze sprzedaży towarów biskupich. Był właścicielem nieruchomości przy północnej pierzei Langer Markt (Długi Targ).

Po śmierci żony Hanneke w 1427 z pozostawionego przez nią majątku przekazał trzem jej wnuczkom (Kunnen Schopes, Haseke Remelichtrode, Elsebet Metrtenstorp) łącznie 400 grzywien spadku. MG

Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 300, D; 300, 43/1a; 300, 59/1; 300, 59/2.
Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, Bd. 1, Leipzig 1878.
Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409, Königsberg 1896.
Das Danziger Pfundzollbuch von 1409 und 1411, Köln–Weimar–Wien 2012.
Die Recesse und andere Akten der Hansetage, Bd. 6, Leipzig 1889; Bd. 7, Leipzig 1893; Bd. 8, Leipzig 1897.
Hanserecesse, Bd. 1, Leipzig 1876.
Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preußen im 15. Jahrhundert, Bd. 1, Königsberg 1939.
Scriptores rerum Prussicarum, Bd. 4, Leipzig 1870.
Handelsrechnungen des Deutschen Ordens, Leipzig 1887.
Hansisches Urkundenbuch, Bd. 5, Leipzig 1899; Bd. 6, Leipzig 1905.
Cieślak Edmund, Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w., Gdańsk 1960.
Pelech Markian, Okup za jeńców krzyżackich z wielkiej wojny (1409-1411), Zapiski Historyczne, t. 52, 1987, z. 1.
Zdrenka Joachim, Nieznana ingerencja krzyżacka w obsadę rady miejskiej Głównego Miasta Gdańska w 1413 roku, w: Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy, Malbork 2006.