PAŁUCKI TADEUSZ, działacz społeczno-polityczny

Aktualna wersja na dzień 07:16, 27 lut 2024

Tadeusz Pałucki, 1949

TADEUSZ PAŁUCKI (12 VIII 1903 Wiskitki, pow. Żyrardów – 12 IV 1968 Gdańsk), urzędnik, działacz społeczno-polityczny. Syn ślusarza Aleksandra (23 X 1876 – 19 III 1967 Żyrardów) i Julii z domu Guzik (zm. 2 I 1936), brat historyka prof. Władysława (12 III 1905 Wiskitki – 19 XII 1989 Żyrardów), Jerzego, Zdzisława (zamordowanego w czasie II wojny światowej), Wandy i Jadwigi (10 IX 1906 – 1 V 1975). W 1915 ukończył przyfabryczną szkołę podstawową, w 1919 cztery klasy gimnazjum w Żyrardowie. W latach 1919–1920 pracował w fabryce żyrardowskiej, w tkalni „Astrachań”. Kontynuował naukę w Gimnazjum Państwowym im. Bolesława Prusa w Skierniewicach, ukończył ją w 1923 (zaliczył łącznie sześć klas). W latach 1923–1924 pracował w Banku dla Handlu i Przemysłu w Żyrardowie jako praktykant, w 1924–1926 odbył służbę wojskową w 12. Dywizjonie Artylerii Konnej w Ostrołęce (szeregowiec).

Według rozbieżnych przekazów w latach 1927–1930 pracował prawdopodobnie kolejno jako inkasent w Kasie Chorych w Nowym Mieście nad Pilicą, kancelista w Sądzie Grodzkim w Żyrardowie, stołecznym Towarzystwie Akcyjnym Zakładów Przemysłowo-Budowlanych „Fryderyk Martens i Adolf Daab” i jako etatowy pracownik Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Miejskich m.st. Warszawy. Od 1 II 1930 do 1 VIII 1944 zatrudniony był w Kasie Chorych (od 1935 Ubezpieczalni Społecznej) w Warszawie jako inkasent, rachmistrz, kontysta, pomocnik buchaltera, kontroler i inspektor kontroli.

Od 12 XI 1926 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) w Żyrardowie, z której – po rozłamie w latach 1928–1930 – przeszedł do prosanacyjnej PPS – dawna Frakcja Rewolucyjna; od 1937 lub 1938 pozostawał bezpartyjny. Należał też do Związku Klasowego Pracowników Kas Chorych i Instytucyj Ubezpieczeń Społecznych RP (później Związek Zawodowy Pracowników Ubezpieczeń Społecznych RP), będąc delegatem i członkiem zarządu. W czasie II wojny światowej od 1943 należał do konspiracyjnej organizacji wojskowej Korpus Bezpieczeństwa (pseudonim „Wiktor”), która w lipcu 1944 podporządkowała się Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego (PKWN). W trakcie lub po upadku powstania warszawskiego został wysiedlony z Warszawy i przebywał w obozie przejściowym w Pruszkowie; uciekł z transportu i powrócił do Żyrardowa, gdzie krótko pracował w tamtejszej Ubezpieczalni Społecznej.

W marcu 1945 zgłosił się do pracy w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym (PUR) w Łodzi i po odbyciu kursu został skierowany do Olsztyna, gdzie wraz z nadzorowaną przez niego grupą operacyjną zorganizował Olsztyński Oddział PUR. Został jego dyrektorem (formalnie od 7 IV 1945), następnie był naczelnikiem Okręgowego Oddziału PUR (1 IX 1945 – 30 XI 1945). Jednocześnie od 5 XI 1945 pełnił obowiązki prezydenta miasta Olsztyna, co 20 I 1946 zostało zatwierdzone przez Miejską Radę Narodową (MRN) z równoczesnym powołaniem go na stanowisko przewodniczącego Prezydium MRN (PMRN). 27 V 1946 MRN powołała go na prezydenta, zrzekł się wówczas przewodnictwa PMRN. Po atakach, które realizowano w ramach oczyszczania szeregów władzy z osób niepewnych politycznie, 30 XI 1948 odszedł na własną prośbę.

15 IV 1945 ponownie wstąpił do PPS, z której 15 XII 1948 przeszedł do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W Olsztynie był członkiem Wojewódzkiego Komitetu PPS (od 5 X 1945) i wiceprzewodniczącym Rady Wojewódzkiej PPS (od 15 IX 1947), a także członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej (od 28 XII 1945) i Miejskiej Rady Narodowej (20 I 1946 – 20 XII 1948). Decyzją Komitetu Centralnego PZPR z Olsztyna został skierowany do Sopotu na stanowisko wiceprezydenta miasta, które pełnił 25 I 1949 – 2 VI 1950 (formalnie wybrany przez MRN w Sopocie 27 I 1949). W tym czasie był też wykładowcą na kursach dla pracowników administracji samorządu terytorialnego w Gdańsku-Jelitkowie. W lipcu 1950 został wykluczony z partii jako oskarżony o „zdradę ruchu robotniczego i obcość ideologiczną”.

Po usunięciu z polityki w latach 1950–1956 pracował w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym w Gdańsku (od 1951 Gdańskie Przemysłowe Zjednoczenie Budowlane, GPZB) jako naczelnik Wydziału Socjalnego (od 23 VIII 1950), kierownik Działu Administracyjno-Gospodarczego (od 1 V 1951), kierownik Oddziału Zaopatrzenia Robotniczego (od 20 IV 1953). 1 IV 1956 został przeniesiony służbowo do Zjednoczenia Budownictwa Wojskowego nr 24 w Gdyni (od 1958 Gdyńskie Przedsiębiorstwo Budowlane „Wybrzeże”) na stanowisko szefa działu Inwestycji Własnych, następnie Działu Inwestycyjno-Administracyjnego. 1 IX 1958, na wniosek Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (PWRN), objął funkcję zastępcy kierownika Wydziału do Spraw Wyznań PWRN. Na tym stanowisku pracował do 31 III 1963, po czym został przeniesiony do Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej PWRN, gdzie najpierw pracował jako kierownik Oddziału Budownictwa, a od 1 I 1964 do śmierci kierownik Oddziału Organizacyjnego.

Najprawdopodobniej po przemianach października 1956 powrócił do PZPR. W PWRN w Gdańsku był członkiem Egzekutywy Oddziałowej Organizacji Partyjnej nr 2 i kierownikiem Szkolenia Partyjnego. Ponadto od lat 40. był członkiem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1946), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1936 lub 1937), Medalem X-lecia Polsku Ludowej (1954 lub 1955). Mąż Janiny z domu Pytlak (4 II 1908 – 17 V 1995), ojciec Janusza Tadeusza (22 VIII 1933 – 8 VI 2016) i trenera tenisowego w Sopocie Wiktora Macieja (ur. 21 V 1942). Pochowany (wraz z żoną) na cmentarzu Srebrzysko. DG

Bibliografia:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. XX 16323, Akta osobowe Tadeusza Pałuckiego.
Archiwum Urzędu Miasta Sopot, sygn. 1005/50, Akta osobowe Tadeusza Pałuckiego.
Archiwum Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, sygn. 4/2039, Akta osobowe Tadeusza Pałuckiego.
Gełdon Krystyna, Radni Olsztyńskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej z lat 1945–1950. Materiały biograficzne, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2003, nr 3.
Gucewicz Daniel, Gdańscy wyznaniowcy. Kadry administracji wyznaniowej w województwie gdańskim w latach 1950–1990, w: Gdańsk 1945–1990. Materiały–studia–analizy, t. 2, red. Sylwia Bykowska, Mirosław Golon, Gdańsk–Warszawa 2021.
Gucewicz Daniel, Kalwaryjska rebelia. Z historii wybranych sanktuariów Pomorza Gdańskiego w okresie Polski Ludowej, Gdańsk–Warszawa 2020.
Gucewicz Daniel, Wydział ds. Wyznań w Gdańsku (1950–1990). Wybrane zagadnienia, w: Urząd do spraw Wyznań. Struktury, działalność, ludzie, t. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, Warszawa 2020.
Syrwid Robert, Od partnerstwa do wymuszonej „jedności”. Olsztyńska organizacja Polskiej Partii Socjalistycznej w latach 1945–1948, Łódź 2004.
Syrwid Robert, Sprawozdania Zarządu Miejskiego miasta Olsztyna do Biura Prezydialnego Krajowej Rady Narodowej z 1945 r. Źródła do dziejów administracji polskiej na Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 2019, nr 4.
Syrwid Robert, Starostowie Warmii i Mazur w latach 1945–1950. Szkice biograficzne, Olsztyn–Białystok–Warszawa 2018 (gdzie błędne informacje o jego losach po 1950).