WOJEWODA JAN, działacz opozycji demokratycznej

Aktualna wersja na dzień 13:33, 29 lip 2024

Jan Wojewoda, lata 70. XX w.

JAN WOJEWODA (1 III 1942 Jeleń, powiat tczewski – 6 I 2019 Gdańsk), działacz opozycji demokratycznej. W 1958 ukończył dwie klasy gdańskiej Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Pracujących w specjalności krawieckiej. Od kwietnia 1957 do października 1959 uczeń w zakładzie krawieckim J. Mazura w Gdańsku, od listopada 1959 do stycznia 1960 krawiec w Krawieckiej Spółdzielni Pracy „Ogniwo”, od lutego 1960 do października 1962 kontroler biletów w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym (WPK) Gdańsk–Gdynia ( Gdańskie Autobusy i Tramwaje). W latach 1962–1964 odbył zasadniczą służbę wojskową. Od października 1964 do stycznia 1965 kierowca zatrudniony w Nauczycielskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, od lutego 1965 do lipca 1975 kierowca w Gdańskim Przedsiębiorstwie Transportu Budownictwa, od sierpnia 1972 do emerytury w grudniu 1997 kierowca autobusu, kontroler biletów w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Gdańsku (od 1991 Zakładzie Komunikacji Miejskiej).

Podczas wydarzeń Sierpnia ’80 pracował w gdańskiej zajezdni autobusowej przy ul. Marksa (al. Hallera). Charyzmatyczny i znany z tubalnego głosu, 15 tego miesiąca, w godzinach rannych, po zastawieniu bramy wyjazdowej przez Mariana Posyniaka i rozpoczęciu strajku solidarnościowego ze Stocznią Gdańską, wybrany został przewodniczącym strajkowego Komitetu Zakładowego. Stał na czele delegacji kierowców i motorniczych, którzy wzięli udział w negocjacjach w domu kultury „Tramwajarz” przy zajezdni przy ul. Wita Stwosza w Gdańsku-Wrzeszczu. Do rozmów przystąpili przedstawiciele wszystkich zakładów WPK Gdańsk, Gdyni, Starogardu Gdańskiego i Tczewa. Strajk komunikacji został potraktowany poważnie, z delegatami komitetów strajkowych rozmawiali dyrektor WPK Jan Zdancewicz, wicewojewoda gdański Włodzimierz Koenig i dyrektor Wojewódzkiego Zjednoczenia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Kordian Borejko. Czuwający nas sytuacją I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR Tadeusz Fiszbach, by zakończyć strajk, zgodził się na znaczną podwyżkę. W sobotę 16 sierpnia, w godzinach wieczornych, podpisano porozumienie, na mocy którego władze gwarantowały każdemu pracownikowi wzrost wynagrodzeń o 2000 zł i nierepresjonowanie uczestników akcji protestacyjnej. Między strajkującymi delegacjami doszło jednak do rozłamu. Delegaci z Gdyni chcieli rozmawiać nie tylko o pieniądzach, lecz także o bezpieczeństwie komunikacji, o wolności słowa, cenzurze, złym gospodarowaniu krajem. Ponieważ kierowane przez niego rozmowy zmierzały do realizacji jedynie kwestii finansowych, gdynianie na czele z Zenonem Kwoką zerwali rozmowy i wrócili do Gdyni. Mimo to, w myśl umowy (możliwe też, że nie zważał na trwający w Trójmieście strajk innych zakładów albo posiadał jedynie informacje o przedwczesnym zakończeniu protestu w Stoczni Gdańskiej) Wojewoda zobowiązał pracowników komunikacji do wyjechania na trasę w niedzielę 17 sierpnia z samego rana.

Po powrocie do pracy, rano w poniedziałek 18 sierpnia, zastał dalej zastawioną bramę zajezdni, a autobusy i tramwaje nie wyjechały ani w niedzielę ani w poniedziałek 17–18 sierpnia (zostały w zajezdni do 31 sierpnia). W atmosferze sporów i różnicy zdań – m.in. w zajezdni przy ul. Marksa i w Gdyni-Redłowie – większość kierowców i motorniczych odrzuciła kompromis i znaczną podwyżkę płac na rzecz jedności i solidarności z pozostałymi strajkującymi zakładami. Wojewoda został odwołany z funkcji przewodniczącego komitetu strajkowego, jego obowiązki przejął Stanisław Gorzelany. Mimo to uczestniczył do końca w strajku. W późniejszym czasie nie krył rozczarowania, że nie został nigdy doceniony za „pierwszy wygrany strajk w Polsce Ludowej pod wodzą Janka Wojewody”.

Pochowany obok żony Czesławy (5 III 1942 – 22 IV 1994) na Cmentarzu Komunalnym nr 5, Łostowickim.









Bibliografia:
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, relacja Jana Wojewody złożona Zenonowi Kwoce (2008).
Archiwum Zakładu Transportu Miejskiego w Gdańsku, akta osobowe.
Kazański Arkadiusz, Stanęły tramwaje i autobusy. Sierpień’80 w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Gdańsku i Gdyni, „Magazyn Solidarność”, 2009 r., nr 9, s. 9.
Kazański Arkadiusz, Sierpień ’80 w Gdańsku, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2010, nr 9–10, s. 21–34.
Kazański Arkadiusz, Zapomniane karty Sierpnia ’80, w: Szkice z dziejów NSZZ „Solidarność” na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach (1980–1990), red. Igor Hałagida, Gdańsk–Bydgoszcz 2012, s. 28–35.
WPK Gdańsk Sierpień’80. Wspomnienia sprzed 21 lat, oprac. S. Stencel, „Biuletyn Związkowy. Gazeta Związku Zawodowego Pracowników Komunikacji Miejskiej w Gdańsku”, 2001, nr 5, s. 1.