KISZKIS JERZY, aktor

Aktualna wersja na dzień 14:49, 16 gru 2023

Jerzy Kiszkis i Florian Staniewski (z prawej) w Teatrze Wybrzeże, 1976

Jerzy Kiszkis, 2020

JERZY KISZKIS (ur. 4 III 1938 Warszawa), aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i radiowy. Syn inżyniera Antoniego (1891–1945) i nauczycielki Walerii z domu Jałowickiej (1908–1989). Wraz z rodziną w 1939 w Trokach, po wybuchu II wojny światowej w Niemieży pod Wilnem. Repatriowani w 1945 do Bydgoszczy, gdzie skończył liceum.

Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) w Warszawie (1956–1961). W czasie rocznego urlopu dziekańskiego (1958) pracował w Teatrze Popularnym w Grudziądzu. Debiutował na scenie Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (1961–1962), następnie występował w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach (1962–1963) i Teatrze Polskim w Poznaniu (1963–1966). W latach 1966–2003 (do przejścia na emeryturę) był członkiem zespołu Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Od 1968 prowadzi zajęcia z fonetyki i kultury żywego słowa w Gdańskim Seminarium Duchownym, był także wykładowcą w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie (2009). W latach 1972–1973 prowadził zajęcia z dykcji w Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Gdańsku, w 1997–2007 z kultury mowy na Wydziale Filologiczno-Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego.

W sierpniu 1980 wraz z grupą aktorów wspierał strajkujących w Stoczni Gdańskiej im. Lenina występami w sali BHP. Od września 1980 w NSZZ „Solidarność”, członek Komitetu Zakładowego Teatru Wybrzeże. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 XII 1981 internowany wspólnie z żoną Haliną Winiarską (zob. Piotr Suchora). Przetrzymywany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku. Zwolniony 13 I 1982 po interwencji kurii biskupiej w Gdańsku i dyrekcji Teatru Wybrzeże. W sierpniu 1988 występował dla strajkujących w Stoczni Gdańskiej i Porcie Gdańskim. Od 1989 ponownie w strukturach „Solidarności”, z której wystąpił w 1993.

W latach 1982–1988 uczestnik i współorganizator Dni i Tygodni Kultury Chrześcijańskiej, programów artystycznych z okazji rocznic narodowych oraz spektakli teatralnych z kręgu kultury niezależnej, a także Mszy za Ojczyznę w kościele św. Mikołaja w Gdańsku i Elblągu; od 1990 w ramach wspólnoty Duszpasterstwa Środowisk Twórczych Archidiecezji Gdańskiej, również jako lektor czytań w czasie liturgii sprawowanych w kościołach św. Bartłomieja i św. Jana w Gdańsku.

W Teatrze Wybrzeże zagrał wiele znaczących i głównych ról, np. Benio (1967) i Medel Krzyk (1997) w Zmierzchu Izaaka Babla, Leon w Matce Witkacego (1969), Homer w Homerze i Orchidei Tadeusza Gajcego (1971), Menelaos w Helenie Eurypidesa (1973), Doktor Stockman we Wrogu ludu Henrika Ibsena (1979), Kreon w Antygonie Sofoklesa (1983), Przełęcki w Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego (1986), Profesor w Teorii Einsteina Antoniego Cwojdzińskiego (1989), Major w Damach i huzarach Aleksandra Fredry (1994), Horodniczy w Rewizorze Mikołaja Gogola (1994), Kalmita w Chłopcach Stanisława Grochowiaka (1996), Alfred Houseman w Wynalazku miłości Toma Stopparda (1998), Niels Bohr w Kopenhadze Michaela Frayna (2002), tytułowe postaci: Hioba w sztuce opartej na biblijnej „Księdze Hioba” (1982), Vatzlava (1982) i Ambasadora (1988) w sztukach Sławomira Mrożka, Lenina w sztuce Wacława Grubińskiego (1989). W Nadbałtyckim Centrum Kultury w Gdańsku zagrał Aleksandra Reschkego we Wróżbach kumaka Güntera Grassa (2000), a w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni Starego Wierchowieńskiego w Biesach Fiodora Dostojewskiego (2014). Występował też w filmie i telewizji, np. Zamach (1967), Człowiek z żelaza (1981), Stan wewnętrzny (1983), serial Na dobre i na złe (2005). Trwalszy charakter miała współpraca z Polskim Radiem, za co otrzymał tytuł „Radiowej Osobowości Roku 1999”, przyznany przez Radio Gdańsk.

Od czasu studiów aktorskich związany, a od 1980 członek Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach pod Warszawą. Od lat 60. XX w. członek SPATiF–ZASP oraz Klubu Inteligencji Katolickiej (1970–1985). Od 2004 członek Stowarzyszenia Güntera Grassa w Gdańsku oraz od 2013 Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku.

Wyróżniony dwukrotnie nagrodami aktorskimi Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, za rolę Kalmity w Chłopcach w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1996) i Aleksandra Reschkego we Wróżbach kumaka (2000), oraz nagrodą aktorską na II Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość Przedstawiona” w Zabrzu, za rolę duńskiego fizyka Nielsa Bohra (Zabrze 2002). Odznaczony Srebrnym (1976) i Złotym (1996) Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006), Medalem 25-lecia Solidarności (2005), Nagrodą Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (późniejsza „Splendor Gedanensis”) (1990), wspólnie z żoną Srebrnym Medalem „Gloria Artis” (2007), Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (2007, 2013, 2016), Dyplomem „Pro Ecclesia et Populo”, a także Pomorską Nagrodą Artystyczną Marszałka Województwa Pomorskiego (2009). Od 2013 do 2021 zasiadał w kapitule medali św. Wojciecha i księcia Mściwoja II. 17 III 2023 w Ratuszu Starego Miasta odbyła się promocja książki Mariusza Szmidki Winiarska i Kiszkis.

Od 29 VI 1963 żonaty z Haliną Winiarską, aktorką. Od 27 II 2020, wraz z małżonką, honorowy obywatel Gdańska. Ojciec Joanny (ur. 1967), rzecznika prasowego Teatru Capitol we Wrocławiu, ojczym Krzysztofa, który przyjął jego nazwisko. JANSZ