Tekst źródłowy strony TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG

{{paper}}
[[File: Technische_HD.jpg |thumb| Gmach główny Technische Hochschule, 1904]]
[[File:Gmach główny Technische Hochschule (Politechniki Gdańskiej), około 1915.JPG|thumb|Gmach główny Technische Hochschule, około 1915]]
[[File:2_THD.jpg|thumb|Hol w Gmachu Głównym]]
[[File:1_THD.jpg|thumb|Wydział Elektrotechniki]]
[[File:3_THD.jpg|thumb|Wydział Chemii]]
[[File:4_THD.jpg|thumb|Laboratoriu Maszynowe]]
[[File: THD_tablica_poleglych_1914_-1918.jpg |thumb| Tablica upamiętniająca poległych pracowników i studentów Technische Hochschule Danzig podczas I wojny światowej]]
[[File:Okładka spisu wykładów w Technische Hochschule, 1934–1935.JPG|thumb|Okładka spisu wykładów w Technische Hochschule, 1934–1935]]

'''TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG''' (THD; Wyższa Szkoła Techniczna w Gdańsku), Wrzeszcz, przy Gossler Allee ([[GOSSLER GUSTAV HEINRICH, nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie, honorowy obywatel Gdańska, były patron gdańskiej ulicy | Gustav Heinrich Gossler]]), obecnie ul. Narutowicza, w latach 1904–1918: Königliche Technische Hochschule zu Danzig (pod zwierzchnictwem nadprezydenta prowincji zachodniopruskiej i ministra do spraw wyznań, oświaty i medycyny), 1918–1921: Technische Hochschule zu Danzig (pod zwierzchnictwem Komisji Państw Sprzymierzonych), 1921–1939 Technische Hochschule der Freien Stadt Danzig (pod zwierzchnictwem wydziału do spraw oświaty, nauki, kultury i wyznań [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II Wolnego Miasta Gdańska]]), 1939–1945 Technische Hochschule Danzig. Reichshochschule (formalnie od 29 IV 1941 pod zwierzchnictwem ministra Rzeszy Niemieckiej).<br/><br/>
Od 1895 pojawiły się postulaty utworzenia nowej wyższej uczelni na wschodnich obszarach Niemiec; gdyż tam od linii Gryfia (Greifswald)–Berlin–Wrocław aż po Królewiec (Königsberg) nie było ośrodków akademickich. O wyborze Gdańska i uczelni o profilu technicznym zadecydował fakt istnienia w byłym Królestwie Pruskim tylko trzech takich uczelni (Akwizgran (Aachen), Charlottenburg i Hanower (Hannover)), przy sześciu w innych częściach Niemiec (Brunszwik (Braunschweig), Darmstadt, Drezno (Dresden), Karlsruhe, Monachium (München) i Stuttgart). Za lokalizacją uczelni w Gdańsku opowiadał się cesarz niemiecki Wilhelm II (sugerujący także jej styl architektoniczny); były minister, nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie Gustav Heinrich Gossler i admirał Alfred von Tirpitz, zwolennik rozbudowy niemieckiej floty wojennej, z wykorzystaniem działających w Gdańsku i Elblągu stoczni, dla których miała być zapleczem dla kadr.<br/><br/>
Decyzja o utworzeniu uczelni zapadła 16 III 1898 w Berlinie. 3 V 1898 władze miasta podjęły decyzję o zakupie za 350 000 marek działki od rodziny Uphagenów jako wkładu Gdańska w powstanie tej uczelni. Budowa, na powierzchni 6,5 ha, według projektu tajnych radców budownictwa Hermanna Eggerta i Georga Thüra, z uszczegółowieniami i pod kierunkiem [[CARSTEN ALBERT, architekt, profesor Technische Hochschule Danzig | Alberta Carstena]], trwała od września 1900 do sierpnia 1904 (koszt 6,5 mln marek). Wykonawcą prac budowlano-instalacyjnych była gdańska firma [[FEY ALEXANDER EDUARD, mistrz ciesielski i murarski, radny | Alexandra Feya]]. Statut, gwarantujący pełne prawa akademickie, zatwierdził 1 X 1904 cesarz Wilhelm II, uroczyste otwarcie (z udziałem cesarza) nastąpiło 6 X 1904. {{author: MA}}<br /><br />
Powstały kompleks składał się z kilku obiektów, którym nadano elewacje neorenesansowe, przypominające XVI-wieczne budowle Gdańska o wzorach niderlandzkich. Najważniejszym z nich był Gmach Główny, założony na osi ulicy dochodzącej do uczelni od strony północy. W planie był to czworobok zawierający wewnątrz dwa dziedzińce rozdzielone dużymi holami i komunikacją. Skrajne skrzydła wychodziły przed lica założenia. Wewnątrz znajdowały się sale wykładowe (17), kreślarnie (24), pomieszczenia dla pracowników dydaktycznych i pomoce naukowe. Ponadto była tu także Sala Senatu, rektorat, aula i biblioteka. Wystrój wnętrza zawierał secesyjne dekoracje ścienne, sprzęty i specjalnie projektowane meble. Najbogatsze zdobienia uzyskała Sala Senatu i aula. Dwa kolejne znaczące obiekty przeznaczone na Instytuty zlokalizowano od Gmachu Głównego na zachodzie (Elektrotechniki) i na wschodzie (Chemii). Oprócz sal wykładowych, pomieszczeń dla pracowników miały one także laboratoria. Ponadto zawierały po jednej dużej Sali Audytoryjnej z własną klatką schodową i siedziskami ustawionych teatralnie. Do zespołu należało jeszcze Laboratorium Maszynowe i kilka mniejszych obiektów. W 1909 do dotychczasowego zespołu dodano budynki Laboratorium Wytrzymałościowego, a 1912 Instytut Hydromechaniki i powiększono halę maszynową. Nastąpiła modernizacja uczelni, w części wnętrz dano wówczas nowy wystrój. Do Gmachu Głównego dobudowano w 1929 Audytorium Maximum (400 miejsc) dla Wydziału Matematyki i Fizyki. Podjęta następnie rozbudowa uczelni dotyczyła budynku Wydziału Elektrycznego i pawilonu Hydromechaniki. Dziedzińce zabudowano, a pozyskane wnętrza przeznaczono na zbiory kolejnictwa i Muzeum Mechaniki. Pod koniec 1945 Gmach Główny spłonął. Częściowo uszkodzone zostały budynki Instytutu Chemicznego i Laboratorium. {{author: ALP}}<br /><br />
Uczelnia składała się w chwili inauguracji z czterech wydziałów: budowy okrętów i maszyn okrętowych, budownictwa, maszynoznawstwa i elektrotechniki, oraz chemii. Do 1906 powołano także wydziały architektury i nauk ogólnych (ten ostatni nie zaliczany do wydziałów zawodowych: ''Fachabteilungen''). Kadrę stanowili profesorowie etatowi, mianowani przez cesarza, honorowi (mianowani przez ministra za zgodą cesarza), docenci i lektorzy (mianowani przez ministra). Istniała możliwość zatrudniania nieetatowych docentów prywatnych, prowadzących zajęcia z dziedziny, z której uzyskali habilitację. 6 X 1904 kadra liczyła 27 profesorów etatowych, jeden profesora honorowego, 12 docentów, trzech lektorów i 17 asystentów, do nauki zapisało się 599 osób, z tego 189 studentów (wymagano matury w dziewięcioklasowej szkole średniej), pozostali byli wolnymi słuchaczami lub tzw. gośćmi. Studia trwały cztery lata. W 1913 studiowało na THD 675 osób.<br/><br/>
Po rozpoczęciu I wojny światowej i ogłoszeniu powszechnej mobilizacji, rok akademicki 1914/1915 rozpoczęło tylko 67 studentów i ośmiu wolnych słuchaczy. Od lutego 1916 do końca 1918 w gmachu głównym urządzono szpital wojenny, organizowano kursy dla rannych oficerów. W 1917, po zmianie statutu THD, profesorów etatowych zastąpili profesorowie zwyczajni i tytularni. W roku akademickim 1919/1920 było już 833 studentów. <br/><br/>

Mimo powstania [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (WMG) i formalnego podporządkowania THD Senatowi WMG, pozostała w niemieckich strukturach akademickich, wprowadzając te same reformy, co uczelnie tego typu w Niemczech. W 1922 zmieniono w związku z tym strukturę organizacyjną. Połączono wydziały w wyższe jednostki, fakultety: I. Fakultet Nauk Ogólnych z wydziałami: a) Humanistycznym (prawo, ekonomia, historia, nauki przyrodnicze, literatura, języki); b) Matematyczno-Fizycznym; c) Chemicznym; II. Fakultet Budownictwa z wydziałami: a) Architektury; b) Inżynierii Lądowo-Wodnej; III. Fakultet Maszynowo-Elektrotechniczny z wydziałami: a) Budowy Maszyn; b) Elektrotechniki; c) Budowy Okrętów (od 1929 Techniki Okrętowej i Lotniczej). Wydział Humanistyczny miał w pewnej mierze rekompensować brak w Gdańsku uniwersytetu i aktywizować miejscowe środowisko humanistyczne. W 1922/1923 studiowało na THD około 1700 osób. Najwięcej studentów było (w kolejności liczb) z obywatelstwem niemieckim, polskim (w tym między innymi narodowości ukraińskiej i niemieckiej) i gdańskim. Do stycznia 1945 immatrykulowano około 16 000 studentów, z których około 3500 uzyskało dyplomy inżynierskie. W okresie II WMG młodzież polska była liczniej reprezentowana niż przed 1918: 1922/1923 – około 600 osób, 1937/1938 – 350. Większość pochodziła z województwa pomorskiego, poznańskiego oraz śląskiego i należała do polskich korporacji studenckich.<br/><br/>
THD reprezentowała wysoki poziom kształcenia, wśród jej kadry było wielu wybitnych naukowców: [[BUTENANDT ADOLF, profesor Technische Hochschule Danzig | Adolf Butenandt]], [[MANGOLDT HANS von, rektor Technische Hochschule Danzig | Hans von Mangoldt]], [[KINDERMANN HEINZ ADOLF ALBERT, profesor Technische Hochschule Danzig | Heinz Kindermann]] i inni. Po 1918 przyszłość gdańskich uczelni nie była przesądzona; roszczenia do niej wysuwała strona gdańska i polska. W lipcu 1921 Międzysojusznicza Komisja Podziału Mienia przyznała uczelnię II WMG. Władze uczelni zachowanie jej niemieckiego charakteru uważały za niezwykle ważne. Niemal wszyscy pracownicy naukowi przybyli z Niemiec bądź z niemieckiego obszaru językowego. Większość studentów narodowości niemieckiej należała do licznych niemieckich korporacji i związków. Stosunki między nimi a polskimi studentami – chłodne, gwałtownie się pogorszyły w styczniu i lutym 1939 roku. Władze uczelni, z rektorem [[POHLHAUSEN ERNST, rektor Technische Hochschule Danzig | Ernstem Pohlhausenem]] na czele, aktywnym członkiem Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej (NSDAP), nie starały się przeciwdziałać antypolskim ekscesom na uczelni. Po przerwie międzysemestralnej część polskich studentów nie powróciła do Gdańska i kontynuowała naukę na uczelniach w Polsce. Szykanowanie polskich studentów było jednym z przejawów wzrostu napięcia między Warszawą a Berlinem i w dużej mierze odgórnie sterowane.<br/><br/>
Przejęcie władzy w Gdańsku przez NSDAP prowadziło do stopniowego ujednolicania THD na wzór uczelni w III Rzeszy. Studenci narodowości niemieckiej należeli do Narodowosocjalistycznego Związku Studentów, a niektórzy naukowcy, jak Karl Jellinek, zostali ze względów politycznych bądź rasowych zmuszeni do odejścia z THD. W 1941 została podporządkowana ministerstwu w Berlinie. Wzrosła dyscyplina studiów i upolitycznienie uczelni. Podobnie jak lata 1914–1918, tak i czas II wojny światowej był dla niej okresem stagnacji. Zbliżanie się frontu przerwało zajęcia, a gmach główny THD zamieniono na szpital. Na przełomie 1944/1945 wywieziono (między innymi 27 I 1945 na statku „Deutschland”) w głąb Niemiec część aparatury i akta rektoratu. Do Niemiec trafiła też część księgozbioru  [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]], zdeponowana w bibliotece THD, z którego kilkadziesiąt tomów kilka lat temu zwrócono [[POLITECHNIKA GDAŃSKA | Politechnice Gdańskiej]]. Planowano uruchomienie zastępczej politechniki, co okazało się nierealne. W 1945 polska Rada Ministrów wydała dekret o przekształceniu THD w polską Politechnikę Gdańską. {{author: MA}} <br /><br />
Studenci THD, w tym Polacy, zob. [[STUDENCI POLACY NA TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG | Studenci Polacy na THD]].<br /><br />
{| class="tableGda"
|- 
|+ Rektorzy Technische Hochschule Danzig 
|- 
! Okres pełnienia funkcji
! Imię i nazwisko
! Daty życia
|- 
| 1904–1907
| [[MANGOLDT HANS von, rektor Technische Hochschule Danzig| Hans von Mangoldt]]
| 1854–1925 
|- 
| 1907–1909
| [[KROHN FRIEDRICH REINHOLD, rektor Technische Hochschule Danzig | Friedrich Reinhold Krohn]]
| 1852–1932
|- 
| 1909–1911
| [[MATTHAEI ADALBERT, rektor Technische Hochschule Danzig | Adalbert Matthaei]]
| 1859–1924
|- 
| 1911–1913
| [[WAGENER AUGUST, rektor Technische Hochschule Danzig | August Wagener]]
| 1865–1913
|- 
| 1913–1915
| [[WOHL ALFRED, rektor Technische Hochschule Danzig | Alfred Wohl]]
| 1863–1939
|- 
| 1915–1917
| [[LORENZ HANS, radny, rektor Technische Hochschule Danzig | Hans Lorenz]]
| 1865–1940
|- 
| 1917–1919
| [[SCHILLING FRIEDRICH, rektor Technische Hochschule Danzig| Friedrich Schilling]]
| 1868–1950
|- 
| 1919–1923
| [[SCHULZE FRIEDRICH WILHELM OTTO, rektor Technische Hochschule Danzig | Friedrich Wilhelm Otto Schulze]]
| 1868–1941
|- 
| 1923–1924
| [[JONGE GERHARD de, rektor Technische Hochschule Danzig | Gerhard de Jonge]]
| 1875–1945
|- 
| 1924–1925
| [[SOMMER JULIUS, rektor Technische Hochschule Danzig | Julius Sommer]]
| 1871–1943
|- 
| 1925–1926
| [[JAHN JOHN, rektor Technische Hochschule Danzig | John Jahn]]
| 1870–1930
|- 
| 1926–1927
| [[KLOEPPEL OTTO FERDINAND JULIUS, rektor Technische Hochschule Danzig | Otto Kloeppel]]
| 1873–1942
|- 
| 1927–1928
| [[SCHULZE-PILLOT GERHARD, rektor Technische Hochschule Danzig | Gerhard Schulze-Pillot]]
| 1872–1945
|- 
| 1928–1929
| [[STREMME HERMANN, rektor Technische Hochschule Danzig | Hermann Stremme]]
| 1879–1861
|- 
| 1929–1930
| [[BUCHWALD EBERHARD, rektor Technische Hochschule Danzig | Eberhard Buchwald]]
| 1886–1975
|- 
| 1930–1931
| [[LIENAU OTTO, rektor Technische Hochschule Danzig | Otto Lienau]]
| 1877–1945
|- 
| 1931–1932
| [[KRISCHEN FRITZ, rektor Technische Hochschule Danzig | Fritz Krischen]]
| 1881–1949
|- 
| 1932–1934
| [[HEUSER OTTO, rektor Technische Hochschule Danzig | Otto Heuser]]
| 1896–1965
|- 
| 1934–1941
| [[POHLHAUSEN ERNST, rektor Technische Hochschule Danzig | Ernst Pohlhausen]]
| 1890–1964
|- 
| 1941–1945
| [[MARTYRER EGON, rektor Technische Hochschule Danzig | Egon Martyrer]]
| 1906–1975
|-
| class="authorEgTab" | {{author: MA}}
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]