Tekst źródłowy strony STATIUS MARTIN, teolog, diakon

{{web}}
[[File: Martin_Statius.jpg |thumb| Martin Statius]]
[[File: 2_Martin_Statius.jpg |thumb| Strona tytułowa rozprawy Martina Statiusa ''Lutherus redivivus…'']]
'''MARTIN STATIUS''' (1590 Naugard (Nowogard) – 12 III 1655 Gdańsk), teolog, diakon [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]]. Syn Andreasa, burmistrza rodzinnego miasta. W kwietniu 1609 zapisany został do gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. W 1614 magister w Wittenberdze. Od 15 XII 1617 do śmierci diakon kościoła św. Jana w Gdańsku, kazanie powitalne wygłosił 24 grudnia. <br/><br/>
W 1625 opublikował ''Vortrab der geistlichen Schatzkammer'' (''Zwiastun duchowego skarbca''), wyciąg z pism pastora z hanzeatyckiego Salzwedel (Saksonia–Anhalt), Stefana Praetoriusa (1536–1603), rok później – zbiór cytatów Marcina Lutra (''Lutherus redivivus. Das ist: Lutheri Christenthumb: Darinn der wahre lebendige Glaube…''). Cytatami udowadniał zgodność z nauką Marcina Lutra dotyczącą mistycznego pojmowania zjednoczenia wiernych z Chrystusem oraz z ideą uważanego za ojca [[PIETYŚCI | pietyzmu]] Johanna Arndta (1555–1621), który wzywał do żywej wiary. Wydanie było często wznawiane i przedrukowywane aż do XIX wieku (w 1761 także w przekładzie duńskim) i m.in. wpłynęło na zrozumienie poglądów Marcina Lutra przez pietystycznego reformatora szkolnictwa, Augusta Hermanna Franckego (1663–1727).<br/><br/>
W Gdańsku, pochłoniętym w tym czasie pietystycznym „sporem Rathmanna” (zob. [[RATHMANN HERMANN, pastor kościoła św. Katarzyny | Hermann Rathmann]], [[PIETYŚCI | pietyzm]]) początkowo nikt znaczący nie zwrócił uwagi na jego pisma, choć już był aktywny w owej polemice, m.in. z kaznodzieją [[KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA (Stare Miasto) | kościoła św. Jakuba]] [[STOLFIUS THOMAS, kaznodzieja i pastor kościołów św. Jakuba i św. Bartłomieja | Thomasem Stolfiusem]], diakonami [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]] Andreasem Hojerem, [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]] [[DILGER DANIEL, drugi pastor kościoła NMP| Danielem Dilgerem]] i Michaelem Blanckiusem – podpisał się pod pismem Rathmanna z 18 VII 1626 wysłanym do swych rostockich sojuszników. W 1631, gdy sprawy pietyzmu już nieco ucichły, wydał ''Lehrspiegel eines wahren evangelischen Christen oder cynosura apostolica'' (''Zwierciadło nauczania prawdziwego protestanckiego chrześcijanina lub cenzura apostolska'') i w 1636 uzupełnił je obszerniejszą kolekcją traktatów pastora Stefana Praetoriusa ''Geistliche Schatzkammer der Gläubigen'' (''Duchowy skarb wiernych''; także później często przedrukowywane, aż po wydanie z Elberfeld, 1833). 17 XI 1636 został wezwany przez seniora gdańskiego [[LUTERANIE | Ministerium Duchownego]] [[CORVIN JOHANN, pastor kościoła NMP | Johanna Corvina]], który poddał jego pisma ostrej cenzurze – i w zasadzie zamiast „sporu Rathmanna” zapoczątkował kolejne starcie z pietystami – „spór Statiusa” (Statianischer Streit). <br/><br/>
W styczniu 1637 odpowiedział na zarzuty Ministerium Duchownego na 20 arkuszach druku, w podobnej skali replikowało także w kwietniu tego roku Ministerium Duchowne. Wymiana kontrargumentów obejmujących szeroki zakres zagadnień teologicznych trwała do pojawienia się w 1643 w Gdańsku nowego rektora Gimnazjum Akademickiego i pastora [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]] [[CALOW ABRAHAM, rektor Gimnazjum Akademickiego | Abrahama Calowa]]. Pod jego wpływem opublikował kilku pism, w których wyrzekł się swoich poglądów i poddał się osądowi swych kolegów duchownych. 16 V 1653 został przeniesiony na emeryturę z dożywotnim uposażeniem.<br/><br/>
Ojciec Anny, od 19 XII 1644 trzeciej żony producenta wyrobów ze srebra i złota Hansa von Hagena (chrzest 12 III 1596 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP) – pochowany tamże 10 I 1648 w grobie nr 171), po jego śmierci od 26 III 1651 drugiej żony poślubionego w kościele NMP Heinrich Krona, któremu urodziła pięcioro dzieci, oraz Elisabeth, od listopada 1657 żony poślubionego w kościele NMP Sigismunda Stammera (pochowany tamże 27 I 1688 w grobie nr 246, w wieku 54 lat).<br/><br/>
Pochowany 17 III 1655 w kościele św. Jana. Do 1945 w tzw. Wielkiej Zakrystii tego kościoła wisiał portret duchownego w formie miedziorytu.
Zakończony w 1643 „spór Statiusa” miał szeroki oddźwięk w całej Europie, dotyczył bowiem spraw fundamentalnych luteranizmu i wypracował wiele tez i stanowisk, które były i są nadal aktualne, o czym świadczą wspomniane wyżej wielokrotne wznowienia jego publikacji oraz rozważania o małżeństwach międzywyznaniowych, temacie omawianym np. i w 2019. {{author:JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]   <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> 
'''Bibliografia''': <br/>
''Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814'', wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 82.
Drost Willi, Kunstdenkmäler der Stadt Danzig, Bd. 1: Sankt Johann, Stuttgart, 1957, s. 172. br/>
Müller Johannes M., ''A two- and a threefold cord: Martin Statius on mixed marriages and interconfessional relationships'', „Church History And Religious Culture”, vol. 99, Leyden 2019, nr 3–4, s. 465–484.br/>
Praetorius Ephraim, ''Dantziger-Lehrer Gedächtniβ…'', Danzig und Leipzig, 1760, s. 6.br/>
Rhesa Ludwig, ''Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern'', Königsberg 1834, s. 42.br/>
Schnaase Eduard, ''Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig Dargestellt'', Danzig 1863, s. 262–284.br/>
Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 424; 2, 343; 3, 173; 4, 344.