Tekst źródłowy strony SCHWICHTENBERG NICOLAUS, proboszcz kościoła św. Jana

{{web}}


'''NICOLAUS SCHWICHTENBERG''' (Szwichtenberg, Swichtenberg, Swichtenbergk) (około 1435 Gdańsk – 27 V 1518 Gdańsk), proboszcz [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]], oficjał gdański i pomorski. Brat Paula (zm. 1518), Brygidy, od 1480 żony Georga Barow (Baraw, zm. po 1518), kupca gdańskiego, właściciela posesji Häkergasse 46 (ul. Straganiarska), i Elisabeth (pochowana 1518).<br/><br/>

Kiedy w 1462 rozpoczynał studia w Bolonii, należał już do stanu duchownego. Po licencjacie, w roku akademickim 1465/1466 prowadził wykłady z prawa kanonicznego, 20 III 1466 złożył egzamin doktorski, z powodu trudności finansowych promocji jednak nie otrzymał. W 1465, jeszcze w czasie studiów, otrzymał beneficjum wikariuszowskie przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] w Gdańsku, ufundowane w 1465 przez wuja Henryka Calowa (około 1400 – około 1470) i późniejszego (1467–1476) tamtejszego proboszcza Arnolda Roggego w wysokości 20,5 grzywny rocznie. Po święceniach kapłańskich 8 V 1468 oficjalnie potwierdzono jego wikariat, objął go po powrocie do Gdańska 21 VIII 1472. Został także – po swoim wuju Heinrichu Calowie – opiekunem biblioteki w 
Kaplicy Wszystkich Świętych kościoła NMP, powstałej ze zbiorów Kathariny z domu Clythe, żony ławnika, rajcy i sędziego Głównego Miasta [[MEIDEBURG JOHANN, rajca Głównego Miasta Gdańska| Johanna Meideburga]]. Obie funkcje pełnił dożywotnio.<br/><br/> 
Uważany za kłótliwego, usprawiedliwiany był niekiedy przez przełożonych gorliwością religijną. M.in. w styczniu 1472 został pozwany przed konsystorz gdański za nazwanie heretykiem lekarza Sigismunda, w 1484 wniósł skargę do tegoż konsystorza przeciwko ks. Martinowi Swetschowi, który publicznie obraził duchowieństwo.<br/><br/>
Od 13 VII 1479 do 1516 był proboszczem kościoła św. Jana, choć 5 IX 1509 Rada Miasta Gdańska bezskutecznie prosiła papieża Juliusza II o wpłynięcie na ustąpienie przez niego z funkcji proboszcza i przekazanie jej [[SUCHTEN CHRISTOPH, humanista | Christophowi Suchtenowi]]. W kościele św. Jana m.in. odnowił w 1498 prawo użytkowania ołtarza Najświętszej Maryi Panny przez skrzyniarzy (Kistenmacher) i żeglarzy (Schonenfahrer). Ufundował w tym kościele kaplicę Bożego Ciała (później św. Ducha, 1502). 14 II 1498 biskup włocławski Krzesław z Kurozwęk powierzył mu funkcję oficjała gdańskiego i pomorskiego. Jako oficjał potwierdził m.in. fundację w kościele NMP kaplicy św. Marii Magdaleny. Jego urzędowanie na tym stanowisku przypadło na czas sporów tak pomiędzy duchowieństwem jak i patrycjuszowskimi rodzinami Ferberów i Angermündów, w którym brał stronę Ferberów, począwszy od pomocy [[FERBER MORITZ, biskup warmiński | Maurycmu Ferberowi]] w wygraniu jednego z jego procesów 14 I 1499. <br/><br/>
W 1515 zezwolił na odprawienie nabożeństwa w kościele NMP obłożonemu klątwą ks. Heinrichowi Gormowi. Stał się przez to celem ataków, także oskarżeń o lichwę i nadużycia finansowe. Opuścił Gdańsk i schronił się w Subkowach należących do biskupstwa włocławskiego. Jeszcze w październiku tego samego roku uzyskał od króla Zygmunta I Starego glejt na powrót do Gdańska, jednak wobec nieprzychylnego stanowiska gdańszczan w 1516 został przez biskupa Macieja Drzewickiego odwołany z funkcji oficjała i zrzekł się probostwa kościoła św. Jana, pozostając ciągle wikariuszem i bibliotekarzem kościoła NMP.<br/><br/>
Był posiadaczem największego w swoim czasie w Gdańsku prywatnego księgozbioru, liczącego ok. 150 dzieł, teologicznych, filozoficznych, prawniczych i przyrodniczych. W spisanym 15 V 1518 testamencie 87 ksiąg zapisał dożywotnio jednemu z egzekutorów tego testamentu Christophowi Suchtenowi, swojemu następcy na probostwie kościoła św. Jana, z obowiązkiem przekazania ich po śmierci powstającej bibliotece tegoż kościoła, samej bibliotece zapisał także 12 grzywien. 10 ksiąg zapisał bibliotece przy kościele NMP, pozostałe różnym osobom, gdańskim instytucjom, m.in. klasztorowi franciszkanów w Barczewie. <br/><br/>
Kolejnymi egzekutorami byli: Johann Croweke (Croveke), kapelan testatora, dzięki poręczeniu którego uzyskał święcenia w 1511, a w zapisach testamentu uzyskał liczne ruchomości oraz tytuł kapelana ufundowanej przez testatora kaplicy Bożego Ciała; Peter Bressen, prezbiter w kościele św. Jana, który również otrzymał drobne nadania, oraz szwagier Georg Barow. Beneficjentami testamentu było także kilku innych przedstawicieli kleru: wszyscy kapłani kościoła św. Jana, którzy otrzymali po pięć wiardunków oraz przeznaczony na mieszkania dom, który częściowo wyposażył Albert Bischof, proboszcz [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]] oraz wikariusz kościoła NMP, Heinrich Gorm, będący notariuszem spisującym testament, który miał otrzymać dożywotnie mieszkanie we wspomnianym domu. W zamian za legaty duchowni zobligowani byli do odmawiania psalmów za jego duszę. Znaczne sumy pieniędzy i cenne przedmioty przekazał także bractwom kapłańskim w Gdańsku oraz w Tczewie, których był członkiem, bratu, siostrze, szwagrowi, bratanicy Annie Schwichtenberg i siostrzeńcom Johannowi i Georgowi Barow. Wyraził także życzenie pochowania go po śmierci w kościele św. Jana, na co przeznaczył 60 grzywien, z czego miało być opłacone bicie w dzwony w dzień pogrzebu. Po jego śmierci doszło do zatargów o podział majątków między członkami rodziny. {{author:JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]   <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>


'''Bibliografia''':<br/>
Schwengel Georg, ''Ad historiam ecclesiasticam Pomeraniae. Apparatus pauper subsidia literaria poscens a viris bonis et doctis collectus an interim a Georgius Schwengel Cartusiae Priore 1749'', wyd. Bruno Czapla, Toruń 1912–1915, s. 84, 88–89.<br/> 
Czaplewski Paweł, ''Wykaz oficyałów gdańskich i pomorskich'', Toruń 1912, s. 13–14, 16. <br/>
Grulkowski Marcin, ''Neue Publikation zur Geschichte der Schriftlichkeit im mittelalterlichen und frühneuzeitlichen Preussen'', „Biuletyn Polskiej Misji Historycznej” nr 16, 2021, s. 258.<br/>
Haasbargen Hermann, ''Die Testament des Danziger Offizials Nicolaus Schwichtenberg'', „Mittheilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins”, Bd. 25, 1926, nr 4, s. 78–94.<br/>
Heß Corina, ''Danziger Wohnkultur in der frühen Neuzeit. Untersuchungen zu Nachlassinventaren des 17. und 18. Jahrhunderts'', Münster 2007, s. 20.<br/>
Hirsch Theodor, ''Die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig in ihren Denkmälern und in ihren Beziehungen zum kirchlichen Leben Danzigs überhaupt'', Th. 1, Danzig 1843.  <br/>
Możejko Beata, ''Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku'', Gdańsk 2010 (przez indeks).<br/>
Nowak Zbigniew, ''Schwichtenberg (Swichtenberg) Mikołaj'', w: ''Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego'', t. 4, Gdańsk 1997, s. 185–186.<br/> 
Schmauch Hans, ''Schwichtenberg Nikolaus'', w: ''Altpreußische Biographie'', Bd. II, Marburg/Lahn, 1967, s. 658.<br/>
Schnaase Eduard, ''Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs...'', Danzig, 1863, s. 2.<br/>
Sumowski Marcin, ''Duchowni w testamentach mieszczańskich — mieszczanie w testamentach duchownych. Zapisy ostatniej woli jako źródła do badania powiązań (Prusy, XV–początek XVI wieku)'', „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 68, 2020 s. 315–334. <br/>
Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 26; 4, 276.