Tekst źródłowy strony RETELL MICHAEL, pastor kościoła św. Bartłomieja

{{web}}
[[File:Michael_Retell.jpg|thumb|Michel Retell, ''Poematvm Graecorvum libri dvo…'', Dantisci 1571]]
'''MICHAEL RETELL''' (Retellius, Retellus, Räthel, Rethel, Rettelius, Rettelus) (około 1530 Zittau (Żytawa), Łużyce – 17 VII 1576 Gdańsk), nauczyciel, poeta, literacki komentator codziennego życia gdańszczan, pastor [[KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA I OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ BOGURODZICY | kościoła św. Bartłomieja]]. Syn Nicolausa Räthela. Od 1552 studiował we Frankfurcie nad Odrą, gdzie 9 X 1554 uzyskał bakalaureat, zaś 19 III 1556 tytuł magistra.<br/><br/>
Od 1558, za sprawą rektora [[HOPPE JOHANN, rektor Gimnazjum Gdańskiego| Johanna Hoppego]], przybył do Gdańska, w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Gdańskim]] profesor wymowy, retoryki (w grece oraz łacinie) oraz poezji. Czytał z uczniami Homera, Hezjoda, Izokratesa, Teognisa, listy św. Pawła, Cycerona i Wergiliusza. Wspierał kolejnego rektora, [[MOLLER HEINRICH, rektor Gimnazjum Gdańskiego | Heinricha Möllera]], w organizowaniu teatru szkolnego, w którym wystawiano sztuki w językach łacińskim i niemieckim. Po wybuchu [[WOJNA GDAŃSKA Z KRÓLEM POLSKIM STEFANEM BATORYM | wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym]] oddelegowany został tymczasowo do Ministerium Duchownego ([[LUTERANIE | luteranie]]). 2 IV 1576 przyjął w Słupsku święcenia i został pastorem w gdańskim kościele św. Bartłomieja.<br/><br/>
Pisał wiersze po grecku i łacinie; na opublikowany w Gdańsku zbiór wierszy greckich (''Pojematon ellenikon bibloi duo. Poematum Graecorum libri duo'', 1571) złożyły się parafrazy listów św. Pawła, pieśni, epitalamia i epicedia, a do tomu utworów łacińskich (bez wspólnego tytułu, 1574) weszły wiersze gnomiczne (''Epimythiorum… libri quattuor'' oraz ''Epimythia in historias et fabulas''), epigramy (''Liber epigrammatum'') i elegie (''Libri elegiarum duo''). W wielu z nich przewijały się wydarzenia i postacie związane z gdańskim życiem codziennym. Przykładowo ''De dicto Pauli, honorabile est inter omnes coniugium, et cubile impollutum. Epithalamion in honorem Nobilis et Generosi viri Christophori Conarsci, Sigismundi Regis Poloniae'' (drukował w Gdańsku [[RHODE JACOB,  drukarz | Jacob Rhode]], 1568) było epitalamium upamiętniającym ślub komisarza króla polskiego Zygmunta Augusta i członka [[KOMISJA MORSKA | Komisji Morskiej]], Krzysztofa Konarskiego z Katarzyną Loken, córką Andrzeja Lokena. W innym z wierszy łacińskich, napisanym dla burmistrza Żytawy, Michaela von Dornspach, wydrukowanym w Gdańsku w 1565 (''Elegia latina de angelorum natura et praesidio''), opublikowanym też później w ''Chronik Krodel'' (około 1627–1636), przedstawił historię swojej rodzinnej Żytawy, wyjaśniając również etymologię nazwy miasta. W tym samym roku opublikował też wiersz żałobny, napisany po śmierci powołanego w 1560 do Gdańska profesora uniwersytetu w Wittenberdze, kaznodziei [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]], od 1561 profesora Gimnazjum Akademickiego, uczestnika sporów teologicznych, pochodzącego z Węgier kalwinisty Ambrosiusa Stübnera (''Trauer-Gedicht... Ambrosius Stubnerus'', Danzig 1565).
W 1565 przygotował w grece elegię z okazji zaślubiny gdańskiego sekretarza Martina Langa.<br/><br/>
Podobne epicedium napisał w 1574 po śmierci burmistrza Torunia Nicolausa von der Linde (''Epicedion in obitum spectabilis viri, prudentia, et pietate Ornatissimi, Domini, Nicolai à Linden, in inclyto Torunio proconsulis …'', Dantisci, 1574). Wierszami uczcił też w 1565 śluby sekretarza miejskiego Martina Langa i kolegi z Gimnazjum, Jacoba Ziglera z wdową po Simonie Heise, a w 1570 Bartholomeusa Kraffta z Barbarą, córką burmistrza [[GIESE TIEDEMANN (III), burmistrz Gdańska | Tiedemanna Giesego]], podobnie profesora Gimnazjum (od 1566) Clemensa Fricciusa z Magdeburga (zm. 31 VIII 1589), od 1572 kaznodziei w [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościele św. Jana]]. Łączyła go przyjaźń z [[SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej | Valentinusem Schreckiem]], któremu dedykował wspomniane dzieło ''Elegia latina de angelorum natura et praesidio'', oraz pastorem [[CURÄUS ACHATIUS, pastor kościoła św. Bartłomieja | Achatiusem Curäusem]], któremu dedykował wiersz w jednej ze swoich prac, a jego ojcu Johannowi wiersz żałobny. Gratulował wpierw wierszem w 1559 zawarcia związku małżeńskiego przez wspomnianego rektora gdańskiego Gimnazjum Johanna Hoppego, a w 1565 żegnał go kazaniem żałobnym. <br/><br/>
Wdowa po nim 22 II 1579 wyszła ponownie za mąż za jego następcę na stanowisku profersora Gimnazjum Akademickiego, Georga Marquarda (zm. 1581). {{author: EK}} {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]][[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>
'''Bibliografia''': <br/>
Babnis Maria, ''Retell Michał'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 55–56. <br/> 
Freytag Hermann, ''Ein Stolper Ordiniertenverzeichnis von 1574 bis 1591'', Leipzig 1913, s. 5.<br/>
Nadolny Bronisław, ''Michał Retell – humanista gdański z czasów Zygmunta Augusta'', „Rocznik Gdański”, t. 25, 1966, s. 293–304.<br/>
Praetorius Ephraim, ''Athenae Gedanenses''..., Lipsiae 1713, s. 23–24, 41. <br/>
Praetorius Ephraim, ''Dantziger-Lehrer Gedächtniβ ...'',  Danzig und Leipzig, 1760, s. 9, 11, 74.<br/>
Rhesa Ludwig, ''Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern'', Königsberg 1834, s. 53, 56.