Tekst źródłowy strony KOŚCIÓŁ NIEPOKALANEGO SERCA MARYI

{{paper}}
[[File:1_Kościół_Niepokalanego_Serca_Maryi.jpg|thumb|Kościół Wniebowstąpienia, koniec XIX wieku]]
[[File:2_Kosciol_Niepokalanego_Serca_Maryi.jpg|thumb|Arthur Kickton ''Kościół Wniebowstąpienia'', 1905]]
[[File:Kościół Niepokalanego Serca Maryi, około 1915.JPG|thumb|Kościół Wniebowstąpienia, około 1915]]
[[File:3_Kościół_Niepokalanego_Serca_Maryi.jpg|thumb|Kościół Wniebowstąpienia, 1943]]
[[File:Kosciół_Niepokalnaego_Serca_Maryi_1946.jpg|thumb|Kościół Niepokalanego Serca Maryi, 1946]]
[[File:4_Kosciol_Niepokoalanego_Serca_Maryi.jpg|thumb|Kościół Niepokalanego Serca Maryi, 1963]]
[[File:5_Kosciol_Niepokalanego_Serca_Maryi.jpg|thumb|Wnętrze kościoła Niepokalanego Serca Maryi, 1964 ]]
[[File:6_Kosciol_Niepokalanego_Serca_matyi.jpg|thumb|Malowanie wnętrza (wykonał Alojzy Stotko z Ligoty Pruszkowskiej), 1970]]
[[File:7_Kosciol_Niepokalanego_Serca_maryi.jpg|thumb|Nowe stacje Drogi Krzyżowej (wykonał mgr inż. Wiktor Ostrzałek z Katowic), 1970]]
[[File:8_Kosciol_Niepokalanego_Serca_Maryi.jpg|thumb|Odbiór nowych, 28-głosowych organów (wykonanych przez firmę Kamińskich z Warszawy), w&nbsp;składzie komisji odbierającej między innymi ks. prałat Franciszek Grucza (trzeci od lewej) i rektor klasztoru reformatów o. Apolinary Żak (czwarty od prawej), 1972]]
[[File: 9_Kościoł_Niepokalanego_Serca_Maryi.jpg |thumb| Figura Najświętszej Marii Panny na cokole byłego pomnika pamięci mieszkańców Nowego Portu, poległych podczas I wojny światowej]]

'''KOŚCIÓŁ NIEPOKALANEGO SERCA MARYI''', [[NOWY PORT | Nowy Port]], ul. Oliwska (do 1945 Olivaer Straße 2). W 1815 w Nowym Porcie przy Olivaer Straße 2, w byłym budynku warsztatu bednarskiego uruchomiono ewangelicki punkt duszpasterski z salą do nabożeństw. 8 II 1821 decyzją władz państwowych punkt otrzymał status Domu Modlitwy. W lutym 1883 powołano pierwszego proboszcza gminy ewangelickiej w Nowym Porcie, [[TENNSTAEDT KARL GUSTAV ADOLPH, pastor kościoła Wniebowstąpienia | Karla Gustava Adolpha Tennstaedta]]. Jego staraniem, z pomocą funduszy rządowych, 3 VIII 1839 położono kamień węgielny pod budowę Himmelfahrtskirche, kościoła Wniebowstąpienia, przy Olivaer Straße (w jej wschodniej części, przy rynku), mającego zastąpić leżący po sąsiedzku Dom Modlitwy (przeznaczony na obiekt pomocniczy). Okolicznościowe kazanie wygłosił z tej okazji pastor [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]] [[BRESLER CARL HEINRICH, pastor kościoła NMP w Gdańsku | Carl Heinrich Bresler]].<br/><br/>
Nowy Kościół, według projektu Carla Ferdinanda Bussego (1802–1868) i Karla Friedricha Schinkla (1781–1841), zbudowany z muru pruskiego, liczący około 24 m długości i 15 m szerokości, z wieżą–dzwonnicą od wschodu, mogący pomieścić około 400 wiernych, poświęcony został przez Karla Gustava Tennstaedta 20 V 1841 pod wezwaniem Wniebowstąpienia. Ołtarz kościoła zdobił obraz [[MEYERHEIM FRIEDRICH EDUARD,  artysta malarz | Friedricha Eduarda Meyerheima]], będący kopią obrazu Rafaela ''Przemienienie Pańskie''. Koszty budowy szacowano na 9300 talarów, z czego 6000 pochodziło z kasy rządowej, 2000 ze zbiórki, 1300 ze środków gminy ewangelickiej.    
W latach 1902–1904, na otrzymanej od miasta działce, wybudowano nową, ceglaną świątynię, która także przejęła wezwanie Wniebowstąpienia. Nowy kościół, do którego budowy doprowadził pastor [[KUBERT JOHANNES WALTER, pastor kościoła Wniebowstąpienia | Johannes Walter Kubert]], poświęcono 19 I 1905. Stary kościół rozebrano, grunty zwrócono państwu. {{author: MrGl}} <br/><br/>
Nowy kościół został wzniesiony przez architekta Oskara Hossfelda, projekt odwoływał się do form romańskich i gotyckich. Obiekt murowany z cegły (przyziemie wieżowe z kamienia), trójnawowy z krótkim, zamkniętym pięciobocznie prezbiterium i masywem wieżowym od zachodu. Nawa główna została nakryta dachem dwuspadowym, nad nawami bocznymi wzniesiono dachy dwuspadowe, poprzeczne. Nawy miały długość 39,38 m, szerokość 21,13 m.  Masyw wieżowy, o wysokości 61,50 m, zwieńczono dwoma smukłymi hełmami. Wnętrze miało i ma charakter salowy, z nawami bocznymi, w których założono empory, w części zachodniej – emporę organową. Nawę główną przykryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Na wieży zawieszono trzy dzwony, z których największy, „Friede auf Erben” („Pokój na Ziemi”), zarekwirowano podczas I wojny światowej.   {{author: WS}}<br/><br/>
W [[ROK 1945 | 1945]] świątynia została częściowo zniszczona (szacunkowo w 57%), utraciła pozostałe dzwony. Przejęta przez [[REFORMACI | reformatów]] (franciszkanie reformaci), początkowo jako dzierżawa, od 1971 jako ich własność, otrzymała wezwanie Niepokalanego Serca Maryi. Po głównej odbudowie kościół poświęcił 19 IV 1949 administrator apostolski diecezji gdańskiej, ks. [[WRONKA ANDRZEJ, ksiądz, administrator diecezji, patron gdańskiej ulicy | Andrzej Wronka]], prace zakończono ostatecznie 16 V 1971 uroczystą konsekracją dokonaną przez [[KACZMAREK LECH, biskup gdański | bp. Lecha Kaczmarka]]. W stosunku do wyglądu przedwojennego odmiennie odbudowano zwieńczenie masywu wieżowego. Na wieży w 1966 zawieszono dwa dzwony, w tym jeden (mniejszy) odlany w 1928 w Danziger Werft ([[STOCZNIA KRÓLEWSKA | Stoczni Gdańskiej]]), pozyskano z bliżej nieokreślonej świątyni. Przed kościołem w 1922 ustawiono [[POMNIK MIESZKAŃCÓW NOWEGO PORTU POLEGŁYCH PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ | pomnik mieszkańców Nowego Portu poległych podczas I wojny światowej]] autorstwa [[FISCHER FRIEDRICH, profesor Technische Hochschule Danzig | Friedricha Fischera]], po 1945 częściowo zdemontowany, w 1957 na cokole ustawiono figurę Serca Maryi. W latach 1970–1972, według projektu Wiktora Ostrzołka, wykonano elementy wystroju wnętrza (prezbiterium, stacje Drogi Krzyżowej, 10 witraży). 10 XII 2023 odsłonięto tablicę poświęconą rektorowi kościoła (z lat 1980–1989), Dominikowi Norbertowi Kabattkowi OFM. {{author: BŚ}} <br /><br />
{| class="tableGda"
|-
|+ Pastorzy kościoła ewangelickiego
|-
| 1833–1856
| [[TENNSTAEDT KARL GUSTAV ADOLPH, pastor kościoła Wniebowstąpienia | Karl Gustav Adolph Tennstaedt]]
|-
| 1857–1879
| [[FUNK JOHANN, pastor kościoła Wniebowstąpienia| Johann Gottlieb Funk]]
|-
| 1879–1891
| [[STENGEL ALBERT HUGO, pastor  | Albert Hugo Walther Stengel]]
|-
| 1892–1912
| [[KUBERT JOHANNES WALTER, pastor kościoła Wniebowstąpienia | Johannes Walter Kubert]]
|-
| 1913–1945
| [[GROSSMANN PAUL, pastor kościoła Wniebowstąpienia | Paul Grossmann]]
|-
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}}
|} 
{| class="tableGda"
|-
|+ Rektorzy kościoła <br/> Niepokalanego Serca Maryi
|-
| 1947
| Maciej Śliwa OFM
|-
| 1947–1957
| Zygmunt Jaszczur OFM
|-
| 1957–1966
| Joachim Adamski OFM
|-
| 1966–1975
| Dozyteusz Napierała OFM
|-
| 1975–1980
| Henryk Błażkiewicz OFM
|-
| 1980–1989
| Dominik Kabattek OFM
|-
| 1989–1990
| Marcin Kordowisko OFM
|-
| 1990–1991
| Salwator Budzinski OFM
|-
| 1991–1994
| Ewaryst Potrykus OFM
|-
| 1994–1997
| Melchior Czoska OFM
|-
| 1997–2003
| Ewaryst Gręda OFM
|-
| 2003–2006
| Brunon Kasprowski OFM
|-
| 2006–2009
| Gabriel Kiliński OFM
|-
| 2009–
| Urban Pudełko OFM
|-
| class="authorEgTab" | {{author: AGK}}
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]