Tekst źródłowy strony HAKENBERGER ANDREAS, kompozytor, patron ronda

{{paper}}
[[File: Andreas_Hakenberger.jpg |thumb| Andreas Hakenberger, ''Harmonia sacra'', 1617]]
'''ANDREAS''' (Andrysz) '''HAKENBERGER''' (Hackenberger, Akenberger) (1574 Kremmin (Krzemień, obecnie pow. Stargard Szczeciński) – pochowany 5 VI 1627 Gdańsk), kompozytor. Katolik. W 1587 wpisany na listę studentów uniwersytetu Viadrina (Frankfurt nad Odrą) jako Andreas Hackenbergh Crommensis. Od 1602 do 1607 członek kapeli Zygmunta III Wazy. W 1607 dwukrotnie składał [[RADA MIEJSKA | Radzie Miejskiej]] Gdańska petycje, prosząc o zatrudnienie na stanowisku kapelmistrza [[LUTERANIE | luterańskiego]] gdańskiego [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]] (NMP), konkurując m.in. z działającym w Szczecinie Philippem Dulichiusem (1562–1631) oraz [[FÖRSTER CASPER sen., muzyk | Casprem Försterem sen.]] Posadę kapelmistrza kościoła NMP, równoznaczną ze stanowiskiem kapelmistrza Rady Miejskiej, otrzymał 27 IV 1608, choć pierwsze wynagrodzenie wypłacono mu już 31 marca. 
Niezadowolonym z wyboru katolika odpowiadał, że jest muzykiem, a nie teologiem.<br/><br/>
W 1614 kapela Rady Miejskiej była liczniejsza niż w poprzednich latach, liczyła 14 śpiewaków i 11 instrumentalistów, dzięki czemu kapelmistrz mógł prezentować swoje wieloobsadowe, polichóralne utwory, które zgodnie z ówczesną praktyką wykonywano z towarzyszeniem instrumentów. Zachowało się 105 jego polifonicznych kompozycji: trzy zbiory dzieł religijnych, dwie msze oraz jeden zbiór utworów świeckich. Kompozycje religijne pisał do tekstów łacińskich, świeckie – do tekstów niemieckich. Najstarszym zachowanym utworem jest pięciogłosowy motet ''In die magna'', wydany w Krakowie w 1604, w kolekcji Wincentego Liliusa. W 1610 opublikowano w Gdańsku zbiór jego kompozycji świeckich, ''Newe deutsche Gesänge'', które napisane zostały (jak zaznaczono na karcie tytułowej) według wzorów włoskiego madrygału na pięć i osiem głosów. Zawarte w nim utwory wielogłosowe wykonywane były najprawdopodobniej w [[DWÓR ARTUSA| Dworze Artusa]]. W 1612 ukazały się we Frankfurcie łacińskie ''tricinia'' do tekstów św. Bernarda ''Odaria Suavissima ex Mellifluo D. Bernardi Jubilo delibata trium vocum''.<br/><br/>
Do najbardziej znanych jego kompozycji należą utwory z dwóch ostatnich zbiorów, w których znajduje się kilkadziesiąt łacińskich motetów opartych na modnej wówczas technice polichóralnej ''cori spezzati''. Kompozycje przeznaczone są na dwa lub trzy chóry, które dla wzmocnienia efektu przestrzenności rozmieszczano często w różnych częściach kościoła. Wydany w 1615 w Szczecinie, a dedykowany biskupowi gnieźnieńskiemu Wawrzyńcowi Gembickiemu, zbiór ''Sacri modulorum'' zawiera 21 ośmiogłosowych utworów. Wydany we Frankfurcie w 1617 druk, dedykowany królowi Zygmuntowi III Wazie, ''Harmonia sacra'' obejmuje 41 motetów na dwa lub trzy chóry. <br/><br/>
Pod koniec życia borykał się z problemami finansowymi. Był trzykrotnie żonaty, w wypadku obu pierwszych żon znane są tylko daty ich pochówków w katolickim [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA| kościele św. Mikołaja]] (22 III 1612 oraz 3 IV 1625), trzecią żoną była poślubiona 31 I 1627 gdańszczanka Dorota Bochińska. Pochowany w kościele św. Mikołaja, funkcję kapelmistrza przejął po nim w 1627 Casper Förster sen.<br/><br/>
O popularności jego dzieł poza Gdańskiem świadczy pięćdziesiąt pięć kompozycji, które skopiowano w słynnej ''Tabulaturze Pelplińskiej'', datowanej na lata 30. i 40. XVII wieku. Od 2004 patron ronda przy skrzyżowaniu ulic Schuberta, Beethovena i [[TRZY LIPY | Trzy Lipy]]. Jego muzykę propaguje [[SCHOLA CANTORUM GEDANENSIS, chór| Polski Chór Kameralny „Schola Cantorum Gedanensis”]]. W 2023 w nawie północnej kościoła św. Mikołaja odsłonięto poświęconą mu tablicę. {{author: DP}} {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>



'''Bibliografia''':<br/>
Kociumbas Piotr, ''Muzyka kościołów protestanckich w nowożytnym Gdańsku'', w: ''Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra'', red. Edmund Kizik i Sławomir Kościelak, Gdańsk 2017. <br/>
Popinigis Danuta, ''Hakenberger Andreas'', Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Bd. 8, hrsg. v. Ludwig Finscher, Bärenreiter-Verlag, Kassel-Stuttgart 2002.<br/>
Popinigis Danuta, ''Muzyka Andrzeja Hakenbergera'', Gdańsk 1997.<br/>
Rauschning Hermann, ''Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig'', Danzig 1931.<br/>
Sparger Dennis A., ''Hakenberger Andrzej (Andreas)'', The New Grove Distionary of Music and Musicians, second edition, vol. 10, ed. Stanley Sadie, executive editor John Tyrrel, London 2000.