Tekst źródłowy strony EHLER FRIEDRICH, burmistrz Gdańska

{{paper}}
'''FRIEDRICH EHLER''' (5 XII 1607 Gdańsk – 5 VI 1665 Gdańsk), [[BURMISTRZOWIE MIAST GDAŃSKICH | burmistrz]] Gdańska, [[KALWINI W GDAŃSKU | kalwinista]]. Jedyne dziecko kupca Joachima Ehlera (1580 – 9 III 1608) i poślubionej mu 6 III 1607 Anny (1585 – pochowana 27 XII 1653), córki Friedricha Hüttfelda, [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] (od 1606). Po nagłej śmierci męża, Anna 21 V 1613 wyszła ponownie za mąż za kupca z Brotbänkengasse (ul. Chlebnicka) Johanna Bolnera (1580 – pochowany 16 I 1654). Wszyscy pochowani zostali w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP). <br/><br/>
Od kwietnia 1616 był uczniem [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], w 1626 udał się w towarzystwie Heinricha Damlera i pod opieką ochmistrza Nicolausa Ritterhausa na studia do Altdorfu. Zwiedził Francję (nauczył się języka francuskiego), w 1628 studiował we włoskiej (katolickiej) Sienie. Na krótko powrócił do Gdańska, następnie odbył podróż po Holandii, gdzie uczył się geometrii i perspektywy, słuchał też wykładów w Oxfordzie. Po powrocie w grudniu 1634 do Gdańska zajął się kupiectwem. 10 VII 1640 wystarał się o potwierdzenie kupieckiego [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwa Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). Od 1641 był ławnikiem [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]], od 1645 [[RADA MIEJSKA | rajcą]], w 1649 [[SĘDZIA | sędzią]]. Od 1650 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1651, 1655, 1659 i 1663, drugiego w 1650, 1654, 1658 i 1662, trzeciego w 1653, 1657, 1661 i 1665, czwartego w 1652, 1656, 1660 i 1664. W 1653 i 1656 był [[BURGRABIOWIE | burgrabią]] królewskim w Gdańsku.<br/><br/>
Jako rajca w 1653 uczestniczył w negocjacjach z opatem [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]] [[KĘSOWSKI ALEKSANDER, opat oliwski | Aleksandrem Kęsowskim]] m.in. w sprawie pozyskania gruntów pod rozbudowywany wówczas Szaniec Zachodni twierdzy [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujście]] (na terenie późniejszego [[NOWY PORT | Nowego Portu]]). W czasie wojny polsko-szwedzkiej („potopu") już jako burmistrz stanął w 1656 na czele Rady Wojennej. Był odpowiedzialny za przygotowanie miasta do obrony, podjął decyzję o prewencyjnym zniszczeniu otaczających miasto przedmieść, głównie biskupich i kościelnych posiadłości ([[STARE SZKOTY | Stare Szkoty]], [[CHEŁM | Chełm]], [[SIEDLCE | Siedlce]]). Zniszczeniu uległo wówczas m.in. [[KOLEGIUM GDAŃSKIE W STARYCH SZKOTACH | Kolegium Gdańskie]] (jezuickie) na Starych Szkotach, ale także [[LUTERANIE | luterański]]  [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościół Zbawiciela]] na [[ZAROŚLAK| Zaroślaku]]. W czasie blokady Gdańska przez wojska szwedzkie kierował zaopatrzeniem gdańskich wojsk i utrzymaniem fortyfikacji, sprawując cywilny nadzór nad miejskim garnizonem. W listopadzie 1656, przejmując listy szwedzkie kierowane do jednego z oficerów w twierdzy Wisłoujście (o podobnie brzmiącym nazwisku, Floriana Elerta), udaremnił zdradę i wydanie twierdzy w ręce wroga. Na sejmie w 1658 roku za zasługi i wierną służbę Rzeczypospolitej podczas tej wojny uzyskał – wespół z kilkoma innymi gdańskimi mieszczanami – indygenat (zatwierdzenie obcego szlachectwa) od króla polskiego Jana Kazimierza. Zatwierdzony mu wówczas herb przedstawiał w polu srebrnym czerwoną wiewiórkę z orzechem w łapkach siedzącą na zielonym pagórku i był w dużym stopniu podobny do herbu jednego z najbardziej szanowanych rodów w Prusach Królewskich, von Baysen (Bażyńskich). <br/><br/>
19 VI 1640 poślubił w kościele NMP Elisabeth (24 I 1616 – zmarła w połogu po urodzeniu córki 31 VIII 1652), córkę burmistrza [[HOLTEN ARNOLD von, burmistrz Gdańska | Arnolda von Holtena]], co uczcili wierszami m.in. [[KANKEL JOHANN, nauczyciel, poeta, drukarz | Johann Kankel]] i Georg Bernhardi, a którą żegnali po śmierci wierszami żałobnymi rektor [[SZKOŁA MARIACKA | szkoły mariackiej]] Jakob Zetzkius, konrektor [[SZKOŁA ŚW. KATARZYNY | szkoły św. Katarzyny]] Daniel Aschenborn, Georg Bucheim i Johann Jacob Ditmar. 24 XI 1654 ożenił się ponownie, z Anną (zm. 3 I 1657 w wieku 35 lat) z domu Flinth, wdową po Johannie Rüdigerze (zm. 18 XI 1653). Związek ten specjalnie napisaną pieśnią uczcił pastor kościoła św. Jana [[CRAMER JOHANN JAKOB, pastor kościoła św. Jana | Johann Jakob Cramer]], epitalamium przygotował kantor Gimnazjum Akademickiego i kościoła św. Trójcy Michael Conovius. Druga żona zmarła w połogu (1 I 1657 urodziła syna), poświęcili jej żałobne wiersze rektor [[SZKOŁA ŚW. BARTŁOMIEJA | szkoły św. Bartłomieja]] Johann Klein i Peter Voget. <br/><br/>
Ojciec synów [[EHLER ARNOLD, kupiec, ławnik | Arnolda]] i Joachima Friedricha (pochowany 15 II 1668 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP) w wieku 23 lat), zapisanego w czerwcu 1658 do Gimnazjum Akademickiego, studenta w 1666 w Strasburgu, w 1667 w Lejdzie, Carla (3 II 1646 Gdańsk – 13 VI 1686 Gdańsk), od listopada 1664 ucznia Gimnazjum Akademickiego, od 20 XII 1678 posiadającego potwierdzone kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), ławnika (od 1681) i rajcy (od 1686), dwukrotnie żonatego (ojca burmistrza [[EHLER CARL GOTTLIEB, burmistrz Gdańska | Carla Gottlieba Ehlera]]). Jedyna córka Anna Elisabeth (chrzest 27 V 1652) byłą żoną jednego ze Schumanów. Niemal każdą z uroczystości rodzinnych, ożenków, chrztów dzieci, pogrzebów czcił wydany drukiem wiersz lub panegiryk, których zachowało się w zbiorach [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | PAN Biblioteki Gdańskiej]] około trzydziestu. Niektóre z nich reprezentowały kunsztowną co do formy, lecz miałką co do treści tak zwaną poezję wizualną.<br/><br/> 
Od 1652 dzierżawił od cystersów oliwskich majątek [[KONRADSHAMMER | Konradshammer]]. Dzierżawę tę przejął jego syn Carl, który w 1685 z siostra Anną Elisabethą ustanowił ku uczczeniu pamięci ojca specjalną fundację stypendialną jego imienia, aż po początek XIX wieku utrzymującą od dwóch do siedmiu uczniów Gimnazjum Akademickiego.<br/><br/> 
Żegnany co najmniej kilkunastoma wydanymi drukiem elegiami i epitafiami, pochowany został 11 VI 1665 w krypcie kaplicy św. Michała w  kościele NMP, gdzie również spoczęły obie jego małżonki. Pożegnalne kazanie wygłosił pastor kościoła NMP [[DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP | Nathanael Dilger]].  {{author: SK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>

'''Bibliografia''': <br/>
Annales Monasterii Olivensis, Toruń, 1916-1919.<br/>
Volumina Legum, t. IV, Warszawa 1859.<br/>
''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 360, 388.<br/>
''Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814'', wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 100, 189, 204, 224. <br/>
Damus Ricgard, ''Der erste nordische Krieg bis zur Schlacht bei Warschau'', Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 12, Danzig 1884.<br/>
Keyser Erich, ''Olivaer Studien II'', Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 68, 1928.<br/>
Kociumbas Piotr, ''Muzyczne rebusy Michaela Conoviusa (1609–1692) albo gimnazjalnego kantora eksperymenty z epitalamium'', w: ''W gdańskim ogrodzie Muz. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku wobec kultury starożytnych Greków i Rzymian'', Pelplin 2016, s. 78 i nn (zwłaszcza przyp. 31 o pochodzeniu drugiej żony).<br/>
Kotarski Edmund, ''Fundacje stypendialne w dawnym Gdańsku'', w: ''Gdańskie Gimnazjum Akademickie'', t. 1, Gdańsk 2008. <br/>
Muhl John, ''Danziger Bürgergeschelchter in laendlichen Besitz'', Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 71, 1931. <br/>
Rypson Piotr, ''Gdańska poezja wizualna'', Rocznik Gdański, t. 47, 1987, z. 1. <br/>
Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert'', Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 1.<br/>
Zdrenka Joachim, ''Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814'', t. II Biogramy, Gdańsk 2008, s/ 71.