Tekst źródłowy strony CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z ANIOŁKAMI). PRZY WIELKIEJ ALEI

{{paper}}

[[File:Cmentarz_św._Trójcy.jpg|thumb|Plan cmentarza św. Trójcy z 1867]]
[[File:1_Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.JPG|thumb|Ustawiona w 2006 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś cmentarzu Św. Trójcy, z jego planem]]
[[File:3_Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.JPG|thumb|Ustawiona w 2006 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś cmentarzu Św. Józefa i św. Brygidy, z jego planem]]
[[File:2_Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.JPG|thumb|Ustawiona w 2006 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś cmentarzu NMP, z jego planem]]
[[File: Dom_zarządcy.JPG |thumb| Zachowany dom zarządcy cmentarza św. Katarzyny przy al. Zwycięstwa]]
[[File: Cmentarze_przy_PG.jpg |thumb| Cmentarze Św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej, około 1930]]
[[File:4_Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.JPG|thumb|Ustawiona w 2006 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś cmentarzu Św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej, z jego planem]]
[[File:Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.jpg|thumb|Ustawiona w 2007 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś Zjednoczonym Cmentarzu św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła, z jego planem]]

'''CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z [[ANIOŁKI | ANIOŁKAMI]]). PRZY WIELKIEJ ALEI''' (Große Allee, Hindenburg Allee, al. Rokossowskiego, al. Zwycięstwa). <br /><br /> '''Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów''' (Aller Gottes Engel-Kirchhof), przy al. Zwycięstwa w rejonie obecnego [[POMNIK-CZOŁG | pomnika-czołgu]], katolicki, od XVI wieku ewangelicki. Założony wraz ze [[SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW | szpitalem Wszystkich Bożych Aniołów]] w XIV wieku. Przedstawiony między innymi na rycinach [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik | Deischa]] z 1765 jako otaczający szpital od wschodu i południa. Zamknięty po 1807 wraz ze zniszczeniem kościoła i szpitala w czasie działań wojennych. W części południowej powstał Cmentarz Ubogich, część środkową zajęła po 1865 kawiarnia i cukiernia Vier Jahreszeiten (Cztery Pory Roku), część północną (sąsiadującą z placem ćwiczeń wojskowych (Der Kleine Exerzierplatz) włączono do cmentarza Najświętszej Marii Panny (NMP). {{author: MrGl}} <br /><br /> '''Ubogich''', powstał po 1814 (1818?), początkowo zajmował teren (0,7–1 ha) obok (na południe) dawnego cmentarza Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów. Powiększony (do około 2,5 ha; 250 × 100 m) w 1877 po nabyciu przez władze Gdańska od gminy Suchanino 3 mórg pruskich (1,5 ha) między dotychczasowym cmentarzem a Bramą Oliwską, do wysokości leżącej po drugiej stronie alei obecnej ul. Śniadeckich. Południową cześć (bliżej Bramy Oliwskiej) w latach 1896–1898 przeniesiono na Zaspę, pozostałą część zamknięto w latach 20. XX wieku, teren włączono do obecnego [[PARK im. STEFFENSÓW | Parku im. Steffensów]]. Zachowały się dwie równoległe do alei (w kierunku Wrzeszcza) alejki wysadzane kasztanami (przyległe do alei o długości 250 m). {{author: MrGl}} <br /><br /> 
'''Najświętszej Marii Panny''' (St. Marien-Kirchhof), ewangelicki, parafialny [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Powstał na gruncie zakupionym w 1867, otwarty 23 IV 1869. Położony po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, graniczył od południowego-wschodu z Cmentarzem Ubogich, od północnego-wschodu z cmentarzem zespolonym św. Jana, św. Bartłomieja oraz św. Piotra i Pawła. Zajmował działkę o planie nieregularnego czworoboku. W 1916 pochowano tu między innymi [[DAMME RICHARD THEODOR, bankowiec, honorowy obywatel Gdańska, były patron ulicy | Richarda Dammego]], w 1926 [[TREICHEL ADOLF OTTO, pedagog, prezydent Volkstagu | Adolfa Otto Treichela]]. Zamknięty 24 XI 1946, w 1966 urządzono tu park miejski. {{author: JWL}} <br/><br/> 
'''Św. Trójcy''' (Evangelischer Kirchhof St. Trinitatis). Założony w latach 1867–1869 dla parafii ewangelickiej przy kościele św. Trójcy, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei, między ul. Smoluchowskiego i Marii Skłodowskiej-Curie (Feldstraße i Delbrückallee), na planie nieregularnego czworoboku o powierzchni 2,64 ha, podzielony na kwatery przez przecinające się prostopadle aleje: dwie podłużne w kierunku wschód-zachód i jedną poprzeczną północ-południe. Plan cmentarza opracował ogrodnik Friedrich Raabe. Teren lekko wznosił się w stronę południowo-zachodnią, od której graniczył z zabudową willową. Zamknięty 21 XI 1946, w 1968 usunięto nagrobki, tworząc park miejski. {{author: JWL}} <br /><br /> 
'''Św. Józefa i św. Brygidy''' (St. Joseph- und St. Brigitten-Kirchhof), katolicki. Powstał w latach 1867–1869 dla parafii przy kościele św. Józefa i św. Brygidy, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei. Działka o powierzchni 1,31 ha i kształcie zbliżonym do prostokąta wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim, z główną aleją w osi podłużnej, sięgała do ul. Traugutta (St. Michaelsweg), od północnego-zachodu graniczyła z ewangelickim cmentarzem NMP. Zamknięty 8 XII 1956, obecnie jest parkiem miejskim. W północno-wschodniej części działki postawiono w latach 70. XX wieku budynek przychodni lekarskiej. {{author: JWL}} <br /><br /> 
'''Najświętszej Marii Panny''' (St. Marien-Kirchhof III), parafialny, nowy, ewangelicki. Powstał w 1867 (jako pierwszy cmentarz [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła NMP]] przy Wielkiej Alei), po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei. Od północnego-zachodu graniczył z ewangelickim cmentarzem św. Katarzyny, a od południowego-wschodu z katolickim cmentarzem św. Józefa i Brygidy. Założony na powierzchni 2,04 ha, na planie zbliżonym do prostokąta wydłużonego równolegle do alei. Zachował się ślad alei podłużnej i prostopadłych alej poprzecznych (jedna platanowa). Zamknięty 8 XII 1956, w latach 70. XX wieku w jego miejscu urządzono park. {{author: JWL}} <br /><br />
'''Św. Katarzyny''' (St. Katharinen-Kirchhof), parafialny, ewangelicki. Powstał w latach 1867–1869 po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei. Działka o powierzchni 3,6 ha sięgała do ul. Traugutta (St. Michaelsweg). Od północnego-zachodu graniczył z katolickim cmentarzem św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej, a od południowego-wschodu z ewangelickim cmentarzem NMP. Założony na planie zbliżonym do prostokąta wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim; podzielony na prostokątne kwatery główną aleją w osi podłużnej i przecinającymi ją prostopadle dwiema alejami poprzecznymi. Przy północno-wschodniej granicy, przy głównej alei, w 1870 wybudowano dom zarządcy cmentarza, z przytykającą do niego kaplicą (przebudowane w 1924). Cmentarz zamknięty 23 XII 1956. Pełni obecnie funkcję parku miejskiego, w południowo-zachodniej części działki wybudowano w latach 70. XX wieku [[SZPITAL STUDENCKI | szpital studencki]]. Zachował się dom zarządcy, przebudowany na dom mieszkalny (al. Zwycięstwa 29). {{author: JWL}} <br /><br /> 
'''Św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej''' (St. Nikolai, St. Marien-Kirchhof), katolicki. Założony na terenie nabytym w maju 1884 przez parafię św. Mikołaja, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei, wzdłuż ul. Narutowicza (Gossler Allee) prowadzącej do [[TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG | Technische Hochschule Danzig]], z którą graniczył od południowego-zachodu. Od południowego-wschodu graniczył z ewangelickim cmentarzem św. Katarzyny. Założony na powierzchni 2,50 ha, na planie zbliżonym do prostokąta wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim; podzielony na prostokątne kwatery 2 alejami podłużnymi i przecinającą ją prostopadle aleją poprzeczną. Zamknięty 8 XII 1956, zlikwidowany w latach 1969–1970, następnie zamieniony w park. Obecnie Park Akademicki, w części południowo-wschodniej parking [[POLITECHNIKA GDAŃSKA | Politechniki Gdańskiej]]. W 2006 urządzono tu [[LAPIDARIUM NEKROPOLII GDAŃSKIEJ | Lapidarium Nekropolii Gdańskiej]]. {{author: JWL}} <br /><br /> '''Zjednoczone św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła''' (Vereinigte-Kirchhöfe von St. Bartholomäi, St. Johannes, St. Petri und Pauli), ewangelickie. Powstały w latach 1867–1869 dla parafii tych kościołów. Po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, oddzielone od niej placem ćwiczeń (Kleiner Exerzierplatz). Od północnego-wschodu graniczyły z terenem kolei (część terenu odsprzedano kolei pod budowę torów z Sopotu do Gdańska), a od południowego-zachodu z ewangelickimi cmentarzami Lazaretu i NMP. Położone na działce o powierzchni około 8,75 ha, na planie zbliżonym do prostokąta mocno wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim. Kompozycja wnętrza oparta na głównej podłużnej alei, przerwanej w połowie długości rondem oraz sześciu alejach poprzecznych, prostopadłych do podłużnej, symetrycznie położonych względem ronda będącego centralnym punktem kompozycji. Zamknięte 24 XI 1946; od 1966 park miejski. {{author: JWL}} <br /><br /> 
'''Luterański wrzeszczański''' (Kirchhof Langfuhr, Lutherischer Kirchhof, Evangelischer Kirchhof), al. Zwycięstwa, ul. Towarowa, ul. Trubadurów (Große Allee, Jachmannstraße). Założony w 1896 (zob. [[LUTZE JOHANNES EDUARD KARL, pastor | Johannes Eduard Karl Lutze]]) dla gminy ewangelickiej we Wrzeszczu (kościół Lutra, [[KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA | kościół Garnizonowy św. Apostołów Piotra i Pawła]]). Położony po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, oddzielony od niej placem ćwiczeń (Kleiner Exerzierplatz), obecnie ul. Towarową, biegnącą wzdłuż południowo-zachodniej krawędzi działki. Od północnego-wschodu graniczył z terenem kolei, od południowego-wschodu ze Zjednoczonymi Cmentarzami św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła. Położony na działce o powierzchni około 2,38 ha, na planie zbliżonym do prostokąta. Kompozycja wnętrza oparta była na dwóch przecinających się pod kątem prostym alejach, dzielących założenie na cztery symetryczne kwatery. W początku XX wieku obszar częściowo wchłonięty przez kolej, zamknięty 24 XI 1946. W 1914 wybudowano kaplicę cmentarną, po 1959 przebudowaną na dom wielorodzinny (przy ul. Trubadurów 34), teren obecnie prawie w całości zabudowany jest biurowcem firmy Energa i jej parkingiem. {{author: JWL}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]