Tekst źródłowy strony BEMKE LEON, pallotyn

{{web}}
[[File: Leon_Bemke.jpg | thumb| Ks. Leon Bemke przed 1939]]
[[File: Ks._F._Rogaczewski.jpg |thumb| Księża Leon Bemke (wysoki) i [[ROGACZEWSKI FRANCISZEK, ksiądz, działacz gdańskiej Polonii, patron ulicy | Franciszek Rogaczewski]] (z prawej) podczas uroczystość przyjęcia do sodalicji mariańskiej, 8 XII 1938]]
[[File: Stanisław_Nagórski.jpg | thumb| Pożegnanie biskupa [[O’ROURKE EDUARD, biskup gdański, patron placu w Gdańsku | Eduarda O’Rourke’a‎]]‎ przed [[KOŚCIÓŁ CHRYSTUSA KRÓLA | kościołem Chrystusa Króla]], od lewej: ks. [[GÓRECKI MARIAN, ksiądz, patron gdańskiej ulicy | Marian Górecki]], ks. [[KOMOROWSKI BRONISŁAW, ksiądz, działacz gdańskiej Polonii, patron placu | Bronisław Komorowski]], bp. Eduard O’Rourke, ks. [[ROGACZEWSKI FRANCISZEK, ksiądz, działacz gdańskiej Polonii, patron ulicy| Franciszek Rogaczewski]], [[NAGÓRSKI STANISŁAW FELIKS, ksiądz, działacz społeczny | ks. Stanisław Nagórski]], ks. Leon Bemke i ks. Alfons Muzalewski, 26 VI 1938]]
[[File: 1_Leon_Bemke.jpg |thumb| Ks. Leon Bemke w mundurze kapelana Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii, 1945–1948]]
[[File: 2_Leon_Bemke.jpg |thumb| Ks. Leon Bemke i ks. Kazimierz Domagalski przed plebanią w Oignies, lata 60. XX wieku]]
[[File: 3_Leon_Bemke.jpg |thumb| Ks. Leon Bemke podczas spotkania z westerplatczykami w domu pallotynów w Gdańsku przy ul. Elżbietańskiej, 1975; siedzą od lewej: [[PELCZAR MARIAN, dyrektor Biblioteki Gdańskiej PAN, patron ulicy | Marian Pelczar]], [[PIOTROWSKI LEONARD, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Leonard Piotrowski]], ks. Leon Bemke, [[PAJĄK LEON, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Leon Pająk]], NN, stoi z prawej [[RYGIELSKI BERNARD, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Bernard Rygielski]]]]
'''LEON JAKUB BEMKE''' (Behmke) (18 II 1897 Tupadły, powiat Puck – 25 V 1984 Wadowice), [[PALLOTYNI | pallotyn]], kapelan Wojskowej Składnicy Tranzytowej na [[WESTERPLATTE | Westerplatte]]. Syn Jakuba Behmke i Marianny z domu Glembin (Glambin). Osierocony przez ojca w wieku dwóch lat, matka ponownie wyszła za mąż. W 1911 zmienił pisownię nazwiska na Bemke (urzędowo potwierdzone 3 I 1978 w Urzędzie Wojewódzkim w Bielsku-Białej). <br/><br/>

W 1910 ukończył szkołę powszechną w rodzinnej wsi. Od 2 IX 1911 uczeń Collegium Marianum w Kleczy Dolnej pod Wadowicami. W 1916 powołany do armii niemieckiej, walczył na froncie zachodnim, w lutym 1919 zdemobilizowany. Jesienią 1919 powrócił do Collegium Marianum i dokończył naukę. W nowicjacie pallotynów w Wadowicach od 1919 (obłóczyny 8 XII 1919). Tu też w latach 1920–1926 odbył studia filozoficzno–teologiczne. W ramach obowiązków alumna pomagał w opiece i wychowywaniu gimnazjalistów Collegium Marianum (prefekt chłopców). 20 X 1921 złożył pierwszą konsekrację, 8 XII 1924 śluby wieczyste. 5 VII 1925 w Krakowie z rąk biskupa krakowskiego Adama Stefana Sapiehy przyjął święcenia kapłańskie. 5 II 1930 uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim uprawnienia do nauki języka niemieckiego w szkołach średnich. <br/><br/>

Zorganizował i otworzył 1 VIII 1926 nowy dom pallotynów w Warszawie przy ul. Chełmskiej 17. Placówkę przeniesiono na ul. Skaryszewską 12 i uruchomiono 25 III 1927. W latach 1927–1934 pełnił funkcję rektora domu wadowickiego pallotynów oraz dyrektora Collegium Marianum, w 1931–1934 radca regionalny. <br/><br/>

Od 12 XII 1934 przydzielony do domu pallotynów (Prowincji Limburskiej, niemieckiej) w Gdańsku. Początkowo mieszkał w domu zakonnym na rogu Große Allee 41–42 (al. Zwycięstwa) i Delbrückallee 3B (ul. Skłodowskiej–Curie). Następnie, po naciskach nazistowskich władz [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (WMG), zamieszkał w Gdańsku–[[OLIWA |Oliwie]] przy Jahnstrasse (ul. Liczmańskiego 24). Niemieckim pallotynom pomagał między innymi w spowiadaniu uczęszczających do kaplicy publicznej Polaków. Pełnił również funkcję spowiednika oraz ojca duchownego polskich dominikanek, pomagał [[ROGACZEWSKI FRANCISZEK, ksiądz, działacz gdańskiej Polonii, patron ulicy | ks. Franciszkowi Rogaczewskiemu]] przy [[KOŚCIÓŁ CHRYSTUSA KRÓLA | kościele Chrystusa Króla]] oraz [[KOMOROWSKI BRONISŁAW, ksiądz, działacz gdańskiej Polonii, patron placu | ks. Bronisławowi Komorowskiemu]] przy [[KOŚCIÓŁ ŚW. STANISŁAWA BISKUPA MĘCZENNIKA | kościele św. Stanisława Biskupa Męczennika]]. <br/><br/>
Od 1935 kierownik Bursy [[GDAŃSKA MACIERZ SZKOLNA (1921–1939) | Gdańskiej Macierzy Szkolnej]] przy Jahnstrasse (ul. Liczmańskiego 24) dla polskiej młodzieży męskiej z okolic Gdańska, uczącej się lub pracującej w Gdańsku. Od 21 IV 1936 do 23 V 1936 uczył języka niemieckiego oraz religii w [[SZKOŁA POWSZECHNA GDAŃSKIEJ MACIERZY SZKOLNEJ IM. JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO | Szkole Powszechnej Gdańskiej Macierzy Szkolnej im. Józefa Piłsudskiego]] w Domu Polskim przy Wallgasse 16 (ul. Wałowa), następnie w [[POLSKIE SZKOŁY HANDLOWE W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Polskich Szkołach Handlowych w II WMG]]. Wspomagał organizację i rozwój harcerstwa polskiego w II WMG: kapelan Gdańskiej Chorągwi Harcerzy, przewodniczący Koła Przyjaciół Harcerstwa w Oliwie. Na potrzeby harcerzy wynajął lokal przy rynku oliwskim, gdzie urządził świetlicę harcerską oraz salę zebrań dla organizacji polskich działających w Oliwie.  <br/><br/>

Po rezygnacji [[GÓRECKI MARIAN, ksiądz, patron gdańskiej ulicy | ks. Mariana Góreckiego]] od września 1936 kapelan załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Do jego zadań należało odprawianie w żołnierskiej kaplicy polowej Matki Boskiej Częstochowskiej mszy w niedzielę oraz w święta, jak również podczas uroczystości państwowych i wojskowych. Za swą posługę otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 80–110 zł miesięcznie. 21 VI 1937 został członkiem kierownictwa oliwskiej filii [[GMINA POLSKA ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Gminy Polskiej Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku]]. 24 XII 1937 pospieszył z pomocą pocztowcowi Józefowi Bandzmierowi, napadniętemu przez urzędnika [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II WMG]] Herberta Neubauera (skazanemu kilka dni później na karę grzywny). <br/><br/>

Aresztowany przez Gestapo w swoim mieszkaniu w Oliwie 1 IX 1939 o godz. 3:00. Osadzony wraz z innymi Polakami w   [[VICTORIASCHULE | Victoriaschule]]. Na podstawie immunitetu dyplomatycznego zwolniony po sześciu dniach, z urzędnikami [[KOMISARIAT GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W II WMG | Komisariatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej w II WMG]] odtransportowany do granicy z Litwą. 10 IX 1939 w Ostrej Bramie w Wilnie odprawił sumę z kazaniem, transmitowaną przez Polskie Radio. Stamtąd udał się do Łucka. Nie udało mu się przekroczyć granicy z Węgrami, osiadł w Lwowie i Jamnie. W lutym 1940 na Litwie otrzymał brytyjski paszport zastępczy, w marcu wyjechał do Rygi i samolotem dotarł do Sztokholmu. Między innymi w okresie Wielkiego Postu 1940 wygłosił rekolekcje dla Polaków, również dla marynarzy marynarki wojennej z trzech internowanych okrętów podwodnych na wyspie Vaxholm koło stolicy Szwecji. <br/><br/>

Po przybyciu do Paryża został mianowany przez biskupa polowego Wojska Polskiego (WP) we Francji kapelanem 2. Pułku Artylerii Lekkiej z 2. Dywizji Strzelców Pieszych. Wraz z dywizją brał udział w walkach w kampanii francuskiej 1940, między innymi broniąc kotliny Belford (w pobliży granicy szwajcarskiej). Z 19 na 20 VI 1940 dywizja przekroczyła granicę ze Szwajcarią, a jej 13 000 żołnierzy zostało internowanych. Pomagał miejscowym księżom w pracach duszpasterskich, pełnił obowiązki kapelana polskich żołnierzy w wielu obozach, między innymi żołnierzy–studentów w Winterthurze koło Zurychu, Fryburgu oraz St. Gallen. Był współzałożycielem czasopisma „Pod Prąd”. Pracował również w utworzonym 10 IX 1941 polskim szpitalu w Weisendangen koło Winterthuru. Pod koniec 1944 wraz z jednym z pierwszych transportów 400 chorych żołnierzy przybył do Grenoble. Pozostał w służbie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, od 7 V 1945 w Anglii oraz w Szkocji. W 1946 został mianowany dziekanem WP oraz awansowany do stopnia majora, był szefem duszpasterstwa tworzonej 4. Dywizji. Zdemobilizowany 5 III 1948.<br/><br/>

W kwietniu 1948 z Rzymu poleciał do Nowego Jorku, następnie do Milwaukee, gdzie prowadził rekolekcje dla sióstr zmartwychwstanek i nazaretanek. Od września 1948 ponownie w Rzymie, był sekretarzem osobistym generała zgromadzenia, ks. Wojciecha Turowskiego oraz wicedyrektorem domu generalnego i Kolegium Międzynarodowego. Od lipca 1951 we Francji, od września tego roku nauczyciel w gimnazjum w Osny. Od marca 1952 do 1 III 1958 superior (przełożony) Regii (prowincji) Francuskiej, radca Regii w latach 1958–1961, proboszcz w Oiginies–Ostricourt od 1 IX 1959 do 1 X 1961. Zwolniony z funkcji z powodu wieku oraz choroby płuc. Od 15 VII 1963 ponownie przebywał w USA, w domu zgromadzenia w North Tonawandzie, gdzie pełnił funkcje rekolekcjonisty i misjonarza, 1 II 1965 mianowany rektorem dwóch domów wspólnoty pallotynów w tym mieście. W 1969 wrócił do Polski. 8 VI 1975 w Ołtarzewie obchodził swoje 50-lecie kapłaństwa (5 IX 1975 w Osny, 7 września w Oignies–Ostricourt). W 1975 spotkał się z westerplatczykami w domu pallotynów w Gdańsku przy ul. Elżbietańskiej 1. <br/><br/>
Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi Towarzystwa Byłych Powstańców i Wojaków (w Gdańsku, 27 XI 1938), Krzyżem Walecznych za kampanię we Francji 1940, Medalem Żołnierza za pracę w Anglii, Złotym Krzyżem Zasługi za pracę na terenie II WMG, we wrześniu 1974 medalem pamiątkowym 50-lecia [[GMINA POLSKA | Gminy Polskiej]] i [[GDAŃSKA MACIERZ SZKOLNA (1921–1939) | Gdańskiej Macierzy Szkolnej]]. Pochowany 28 V 1984 na cmentarzu pallotyńskim w Wadowicach, przy pallotyńskim Collegium Marianum. 23 IX 2016 na grobie odsłonięto pamiątkową tablicę. 28 V 2019 nadano jego imię raz przekazano sztandar z jego wizerunkiem  Publicznej Katolickiej Szkole Podstawowej w Kleczy Dolnej pod Wadowicami. {{author: LeMo}}[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>

'''Bibliografia''': <br/>
Archiwum Domu Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego przy kościele św. Elżbiety w Gdańsku: Chronik der Pallottiner in Danzig 1927–19[37]. <br/>
Biblioteka Szkół Ekonomiczno-Handlowych im. Macierzy Szkolnej w Gdańsku (Technikum nr 11): ''Kronika Polskich Szkół Handlowych, Tom II: 1937 (Wolne Miasto Gdańsk)''. <br/>
''Jednodniówka wydana z okazji dziesięciolecia istnienia Szkoły Powszechnej im. J. Piłsudskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1927-1937'', Gdańsk 1937, s. 28.<br/>
„Straż Gdańska”, 1 VIII 1937, s. 5.<br/>
Baciński Antoni, ''Polskie duchowieństwo katolickie w Wolnym Mieście Gdańsku 1919–1939'', „Studia Gdańskie” 1973, nr 1. <br/>
Balter Lucjan, ''Ze wspomnień kapelana obrońców Westerplatte'', „W Drodze” 1975, nr 2. <br/>
Balter Lucjan, ''Złoty jubileusz kapłaństwa kapelana z Westerplatte'', „Przewodnik Katolicki” 1975, nr 37, s. 6. <br/>
''Bemke: pallotyn, wychowawca, ostatni kapelan Westerplatte'', red. Janina Gwóźdź, Iwona Meger i Grzegorz Radzkowskiego, Ząbki 2019. <br/>
Bogdanowicz Stanisław, ''Bo przemoc widzę w mieście i niezgodę (trudny początek Kościoła gdańskiego 1922–1945)'', Gdańsk 2001. <br/>
Danielewicz Gabriela, ''W kręgu Polonii gdańskiej'', Gdańsk 1996. <br/>
Dyl Janusz, ''Pallotyni w Polsce w latach 1907–1947'', Lublin 2001. <br/>
Plenkiewicz Maciej, ''Kościół katolicki w Wolnym Mieście Gdańsku 1933–1939'', Bydgoszcz 1980. <br/>
''Societas Apostolatus Catholici. In memoriam. Defuncti 1847–2001'', Roma 2002. <br/>
Stępniak Henryk, ''Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku'', Gdańsk 1991. <br/>
Zaleszczyk Maciej, ''Polskie Szkoły Handlowe w Wolnym Mieście Gdańsku'', Gdańsk 1988. <br/>
''Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im Macierzy Szkolnej w 70-lecie Polskich Szkół Handlowych w Gdańsku. Monografia'', oprac. Urszula Stawierska, Lucyna Dufke, Małgorzata Rozpara i inni, Gdańsk 1996. <br/>
Tylus Stanisław, ''Leksykon polskich pallotynów (1915-2012)'', Ząbki 2013.