Tekst źródłowy strony BEHREND WILHELM MICHAEL THEODOR, kupiec

{{web}}
[[File:Behrend Wilhelm Michael Theodor.JPG|thumb| Wilhelm Michael Theodor Behrend]]
[[File: Dzienniki_Theodora_Behrenda.jpg |thumb| Strona tytułowa dziennika Theodora Behrenda, wydanie z 1896]]
'''WILHELM MICHAEL THEODOR BEHREND''' (21 II 1789 Lisewo koło Tczewa – 30 VI 1851 Berlin), kupiec. Syn [[BEHREND MICHAEL GERHARD, kupiec | Michaela Gerharda Behrenda]]. W działalności handlowej i publicznej używał swego trzeciego imienia. Uczęszczał do elementarnej [[SZKOŁA ŚW. KATARZYNY | szkoły św. Katarzyny]], do [[SZKOŁA ŚW. PIOTRA I PAWŁA | szkoły św. Piotra i Pawła]]. Od 1803 praktykował w zawodzie kupca w firmie [[KABRUN JAKOB, kupiec, kolekcjoner | Jakoba Kabruna]]. Następnie w poszukiwaniu pracy odbył podróż z oficerami francuskimi po Niemczech, Austrii, gdzie w 1809 działał we francuskiej administracji wojskowej w Wiedniu, docierając do Paryża, gdzie w 1809-1811 pracował jako handlowiec. W latach 1811–1813 przebywał w Strzałowie (Stralsund, Meklemburgia), pracując we francuskiej administracji okupacyjnej. W 1813 odwiedził rodzinę w Gdańsku. W latach 1809–1814 podczas pobytu za granicą załatwiał interesy dla firmy Kabruna, nawiązał także kontakty handlowe z odbiorcami polskiego zboża i drewna, które wykorzystał potem w samodzielnej działalności.<br/><br/>
Zgromadzony kapitał pozwolił mu po powrocie do Gdańska w 1815 na udział w gdańskim handlu hurtowym. W latach 1815–1828 działał w spółce z [[ALMONDE CORNELIUS van, kupiec | Corneliusem van Almonde]] (firma „Almonde und Behrend"), z kantorem przy Hundegasse 272 (ul. Ogarna 51), posiadał udziały także w innych firmach. W 1828, po rozwiązaniu spółki, założył samodzielną firmę „Theodor Behrend & Co.”. Posiadany kapitał (200 000 talarów) ulokował w akcjach firm, statkach handlowych i nieruchomościach. Specjalizował się początkowo w eksporcie zboża i drewna do Europy Zachodniej, po 1837 inwestował w zakłady przetwórstwa produktów rolnych, młyny zbożowe i olejowe, wykorzystujące do produkcji maszyny parowe. Był udziałowcem gdańskiej spółki Dampfschiffahrt-Aktien-Verein (Żegluga Parowa Towarzystwo Akcyjne), która w 1839 sprowadziła z Anglii i użytkowała do 1844 jeden z pierwszych bocznokołowych statków parowych „Rüchel-Kleist” (nazwany tak na cześć [[RÜCHEL von KLEIST JACOB FRIEDRICH, gubernator twierdzy Gdańsk, honorowy obywatel Gdańska | gen. Jacoba Friedricha Rüchel von Kleista]]) do rejsów po porcie gdańskim i Zatoce Gdańskiej (rejsy do Sopotu, na Hel, do Krynicy Morskiej i Królewca). Od 1849 z synami był współwłaścicielem odlewni w Günthershof ([[WOJNOWO | Wojnowo]]) i [[FABRYKA KARABINÓW | fabryki karabinów]]. Zmianie uległa wówczas nazwa firmy, na „Theodor Behrend & Comp., Ferd. Geschkat Success.” (spadkobiercy). W 1831 kantor jej mieścił się przy Fischertor 132 (ul. Słodowników 8), w 1839 przy Langer Markt 493 (Długi Targ 35). Od 1824 do 1831 był gdańskim posłem do Sejmu (Landtagu) Prowincji Prusy w Królewcu (Königsberg). W 1822 był członkiem założycielem [[KORPORACJA KUPCÓW GDAŃSKICH | Korporacji Kupców Gdańskich]].<br/><br/>
Po śmierci ojca w 1820 w spadku otrzymał folwark w Rekcinie pod Gdańskiem, gdzie spędzał letnie miesiące, po 1826 wydzierżawił go siostrze Katherinie Mathildzie Emilii, żonie [[BERTRAM FERDINAND WILHELM, właściciel ziemski | Ferdinanda Wilhelma Bertrama]], gospodarującego tym majątkiem. Otrzymany w spadku hotel z restauracją i dużą salą balową „Russisches Haus” („Dom Rosyjski”) przy Holzgasse 30 (ul. Kładki 25; zob. [[HOTELE | hotele]]) najpierw wydzierżawił, a przed wyjazdem z Gdańska w 1829 sprzedał.<br/><br/>
W latach 1829–1835 mieszkał z rodziną w Berlinie, gdańską firmą kierował poprzez pełnomocnika, którym do 1834 był Johann Friedrich Täubert (1766-1843). Do Gdańska powrócił w 1836. W 1840 był członkiem [[TOWARZYSTWO UPIĘKSZANIA GDAŃSKA | Towarzystwa Upiększania Gdańska]], w 1846 [[TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ SZTUKI | Towarzystwa Przyjaciół Sztuki]] i [[RESURSY | Resursy Concordia]].<br/><br/>
Mieszkał po ślubie od 1817 do 1821 i ponownie od 1826 do 1829 w zakupionej niewielkiej kamienicy przy ul. Hundegasse 272 (ul. Ogarna 51). W latach 1821-1826 wynajmował dla rodziny starą kamienicę przy Brotbänkengasse 695 (ul. Chlebnicka 28). Po powrocie z Berlina w 1839-1840 mieszkał w kamienicy przy Langer Markt 497 (Długi Targ 39). Następnie zakupił od urzędnika rejencji Theodora Wilhelma Schopenhauera (1783–1842) dom przy Brotbänkengasse 696 (ul. Chlebnicka 29, w 1808 w posiadaniu hrabiów Wejherów z Bożegopola Wielkiego pod Wejherowem). W 1840 zbudował szachulcowy piętrowy dom letni w Gdańsku-Wrzeszczu przy obecnej ul. Grunwaldzkiej 126 (w 1854 był to Langfuhr (Wrzeszcz) 40, 1869 Langfuhr 43, 1897 Hauptstrasse 43, 1928 Hauptstrasse 91, 1939 Adolf Hitlerstrasse 126). W 1841 nabył od miasta dwie parcele przy Frauengasse 888 i 889 (ul. Mariacka), które scalił i wybudował na niej kamienicę (nr 39). W rok po śmierci żony na stałe opuścił Gdańsk, powracając w 1845 do Berlina, prowadzenie firmy przekazał synom Heinrichowi i Maximilianowi, zachowując kontrolę nad jej działalnością.<br/><br/>
W Berlinie zajął się działalnością publicystyczną. Był autorem rozprawy o pokoju ''Zum ewigen Frieden'' (''Na drodze do wiecznego pokoju''). Swój stosunek do wydarzeń Wiosny Ludów w 1848 w Niemczech i Europie przedstawił w szkicu politycznym ''Special - Votum in Sachen des einigen Deutschlands von Th. Behrend'' (''Głos specjalny Th. Behrenda w sprawie jednoczenia Niemiec''), opublikowanym w 1848 przez gdańskie wydawnictwo Simona Anhutha ([[KSIĘGARSTWO | Księgarstwo. Tabela: Księgarnie w latach 1800–1945]]). Najcenniejszym jego opublikowanym dziełem była analiza stanu i przyszłości gdańskiego handlu i przemysłu ''Denkschrift der Kaufmannschaft von Danzig dem von einer  hohen  deutschen National-Versammlung eingesetzten Ausschusse für Arbeiter-, Gewerbs- und Handels-Angelegenheiten zur geneigten Beachtung überreicht'' (''Memoriał kupiectwa gdańskiego o wprowadzonych przez komisje do spraw pracy, rzemiosła i handlu wysokiego niemieckiego Zgromadzenia Narodowego do życzliwego rozważenia przedstawiony''; Danzig 1848). Pisywał liryczne wiersze (pozostały w rękopisach, jeden zamieszczony został w końcowym fragmencie jego pamiętnika). Zredagował też swój dziennik w oparciu o spisywane na gorąco w latach 1809-1814 notatki, prowadzony raptularz rodzinny z zapisami o najważniejszych wydarzeniach oraz osobiste wspomnienia, wydane (nie wiadomo, czy w całości) jako ''Aus dem Tagebuch meines Vaters Theodor Behrend zu Danzig'' przez syna Karla Raimonda (1896 Królewiec) (polskie tłumaczenie Wawrzyńca Sawickiego, ''Z dziennika mego ojca kupca gdańskiego Theodora Behrenda 1789–1851'', ukazało się 2016 w [[WYDAWNICTWO OSKAR | Wydawnictwie „Oskar”]]).  <br/><br/>
Posiadał cenną kolekcję dawnego malarstwa europejskiego (nie tylko kopie, ale i oryginały), m.in. prace: Petera Paula Rubensa szkic do obrazu ''Wniebowzięcie Panny Marii'' (''Die Himmelfahrt der Jungfrau Maria'') i obraz ''Bachantka'' (''Eine Bacchantin''), Łukasza Cranacha ''Portret mężczyzny w futrze'' (''Männliches Bildnis in einem  Pelz''), Antona von Dycka ''Zbawiciel na Krzyżu'' (''Der Heiland am Kreuz''), Hansa Holbeina  Młodszego ''Portret mężczyzny'' (''Ein männliches Bildnis''), Regnera-Brackenburga ''Holenderska scena rodzajowa'' (''Holländisches Genrebild''), a także oryginalne prace gdańskiego twórcy [[STECH ANDREAS, malarz | Andreasa Stecha]]: ''Portret burmistrza von Engelcke'' z 1686 (''Bildnis des Bürgermeisters von Engelcke'') oraz ''Portret sędziwego mężczyzny z gęstą brodą'' (''Bildnis eines bejahrten Mannes mit starkem Bart''). Był miłośnikiem muzyki i opery, w ostatnich latach życia miał jednak kłopoty ze słuchem. W Berlinie w latach 1829-1836 i 1845-1851 mieszkał w wynajmowanych apartamentach w centrum miasta. Po 1845 berliński dom prowadziła mu niezamężna siostra Friedrike.<br/><br/>
Zmarł nagle na apopleksję w berlińskim mieszkaniu, kilka dni po powrocie z kurortu w Karlovych Varach. Pochowany został w rodzinnym grobowcu na [[CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA. ZAROŚLAK | cmentarzu Zbawiciela na Zaroślaku]]. Zgodnie z wolą zmarłego wykonawcami testamentu byli jego przyjaciele, gdańscy kupcy: [[GIBSONE ALEXANDER III, armator, radny | Alexander Gibsone]], [[JEBENS FRIEDRICH WILHELM, kupiec, radny | Friedrich Wilhelm Jebens]] i August Theodor von Frantzius (1803–1875). Potwierdzili oni poprzez oświadczenie sądowe i prasowe 15 VIII 1851, iż właścicielami gdańskiej firmy „Th. Behrendt & Co., Ferd. Geschkat Successores” zostali: brat zmarłego [[BEHREND PAUL AUGUST ADOLPH, kupiec | Paul August Behrend]] oraz synowie Heinrich Theodor i Maximilian Behrend.<br/><br/>
Od 19 VI 1816, po ślubie w Elblągu, żonaty był z Henriettą Eleonorą Silber (19 VI 1796 Elbląg – 30 IX 1844 Gdańsk–Wrzeszcz), córką elbląskiego kupca Beniamina Silbera (1757 – po 1830), zmarłą po krótkiej chorobie na zapalenie woreczka żółciowego. Na rodzinnym grobowcu na cmentarzu Zbawiciela umieszczono poświęcona jej inskrypcję ''Szlachetnym umysłem / Traktując sprawy doczesne / Pokorna w szczęściu / Wspomagająca innych w niedoli / Przeżyła wyznaczone jej dni / Pełna ofiarności i samozaparcia / Umierając w głębokiej ufności / Człowieka sprawiedliwego''.<br/><br/> 
Synowie [[BEHREND HEINRICH THEODOR, kupiec, radny | Heinrich Theodor]]  i [[BEHREND MAXIMILIAN, kupiec | Maximilian]] byli gdańskimi kupcami, Emil (1826–1828) i Bernhard (1827–1828) zmarli w dzieciństwie, w Berlinie urodzili się Karl Raimond i Walther. Z córek Rose Eleonore Behrend (15 XII 1818 Gdańsk – 12 VI 1842 Berlin) była śpiewaczką amatorką, od 15 I 1837 żoną kompozytora [[CURSCHMANN CARL FRIEDRICH, kompozytor | Carla Friedricha Curschmanna]], Selma (ur. 25 III 1824) w 1845 wyszła za antwerpskiego kupca z branży zbożowej Wilhelma Ronstorfa; Zoe (1827 – 14 XII 1831) zmarła na tyfus w Paryżu i tam została pochowana; Melitta Eleonora (24 II 1829 Gdańsk – 2 IX 1875 Sopot) była od 18 VIII 1852 żoną właściciela majątku ziemskiego w Rzucewie pod Puckiem Gustava von Below (1821–1871).<br/><br/>
Syn Karl Raimond/Raimund (12 VII 1832 Berlin – 1906) uzyskał maturę w 1851 w szkole średniej z internatem w Schulpforta (Landesschule Pforta) na przedmieściach Naumburga w Saksonii Anhalt, studiował prawo i nauki ekonomiczne na uniwersytecie w Bonn. Za przypadającą mu część spadku po ojcu zakupił w 1852 majątek ziemski w Preußisch Arnau koło Królewca (ob. Rodniki koło Kaliningradu). W 1862 zawarł związek małżeński z Marthą Heleną Dorotheą Oppenheim (5 VI 1841 Gdańsk – 21 VIII 1912), córką królewieckiego finansisty Martina Wilhelma (1 II 1781 Królewiec – 10 X 1863 Drezno). W latach 1881-1884 był posłem swego regionu do Reichstagu. Najmłodszy z synów Walther (ur. 8 VII 1836 Berlin) ukończył w 1855 szkołę średnią w Schulpforta, następnie studiował na jednej z niemieckich uczelni. W 1862 ożenił się z córką radcy Kolschera, był właścicielem majątku ziemskiego Maternhof koło Królewca, nabytego za należne mu pieniądze w spadku po ojcu oraz z posagu żony. Brak informacji o jego dalszych losach po 1896. {{author: MrGl}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>
'''Bibliografia''': <br/>
''Aus dem Tagebuch meines Vaters Theodor Behrend zu Danzig'', hrsg. v. Karl Raimond Behrend, Königsberg 1896. <br/>
Altpreuss. Biogr., Bd. 1, s. 42.