Tekst źródłowy strony HALLERA, aleja

{{paper}}
[[File:Szkoła im. Heleny Lange przy al. Hallera, lata 30. XX wieku.JPG|thumb|Szkoła im. Heleny Lange przy al. Hallera, lata 30. XX wieku]]
[[File: 1_Hallera_aleja.jpg |thumb| Aleja Hallera]]
[[File: 2_Aleja_Hallera.jpg |thumb| Aleja Hallera]]
[[File: Hallera_aleja.jpg |thumb| Aleja Hallera, 2021]]
'''JÓZEFA HALLERA''', aleja (do 1945 Ostseestraße). Powstała w latach 20. XX wieku w wyniku wytyczenia nowej drogi łączącej Große Allee ([[ZWYCIĘSTWA, aleja | al. Zwycięstwa]]) z [[BRZEŹNO | Brzeźnem]], co związane było z ekspansją urbanizacyjną [[WRZESZCZ | Wrzeszcza]]. Nazwa Ostseestraße pojawiła się około 1914 jedynie dla istniejącego już wcześniej odgałęzienia od Große Allee, dochodzącego do powstałego w 1914 wiaduktu kolejowego, łączącego się po drugiej stronie torów z traktem Neuschottland (obecna ul. Wyspiańskiego i ul. Leczkowa). Po 1920 aleja została przedłużona od nasypu kolejowego do skrzyżowania z Bärenweg ([[MICKIEWICZA, ulica | ul. Mickiewicza]]), w latach 30. XX wieku do skrzyżowania z Ringstraße ([[KOŚCIUSZKI, ulica | ul. Kościuszki]]); mimo planów do 1945 nie zrealizowano budowy odcinka do Brzeźna.<br/><br/>
Po stronie zachodniej, między obecnymi ulicami Reja a Mickiewicza, powstała w połowie lat 20. XX wieku powtarzalna zabudowa wielorodzinna. W 1930 uruchomiono linię tramwajową na odcinku od obecnej al. Zwycięstwa do obecnej al. Legionów ([[TRAMWAJE | tramwaje]]). Po stronie wschodniej w 1929 wybudowano modernistyczny gmach [[HELENE-LANGE-SCHULE. STÄDTISCHES LYZEUM UND REFORMREALGYMNASIUM | Helene-Lange-Schule]] (Szkoła im. Heleny Lange),w  1930 ciąg domów szeregowych (nr. 19–105); zrezygnowano z planów zabudowania całej ulicy w podobnym stylu; powstały jeszcze budynki o nr. 10/12, 17 oraz w 1930 budynek biurowy na terenie nowoczesnej [[OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW „ZASPA” | oczyszczalni ścieków]] (zamknięta w 2008), w pobliżu skrzyżowania z obecną ul. Gdańską.<br/><br/>
W 1930 przy skrzyżowaniu z obecną ul. Mickiewicza powstała kaplica Najświętszej Marii Panny (Marienkapelle), z planów budowy nowoczesnego kościoła (Kreuzkirche) zrezygnowano pod naciskiem władz miejskich. W latach 1923–1932 na dawnych łąkach i terenach podmokłych, między obecną ul. Żywiecką a oczyszczalnią, powstały trzy zespoły ogródków działkowych. Najprawdopodobniej już podczas II wojny światowej powstała zabudowa po zachodniej stronie odcinka od obecnej ul. Mickiewicza do ul. Kościuszki (nr. 90–120). W okresie 1940–1945 między obecną ul. Lwowską a skrzyżowaniem obecnej ul. Chrobrego z al. Hallera funkcjonowały dwa [[OBOZY PRACY W GDAŃSKU W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ | obozy pracy]].<br/><br/>
W latach 1945–1953 aleja nosiła imię Prezydenta Roosevelta, w 1953–1990 Karola Marksa, obecna nazwa funkcjonuje od 1990. W roku 1948 między aleją a ul. Chrobrego oddano do zamieszkania 85 drewnianych domków (nazywanych fińskimi), należących do Centrali Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego. W 1951–1954 powstała zabudowa po wschodniej stronie odcinka od ul. Mickiewicza do ul. Kościuszki (jako fragment [[OSIEDLE ROOSEVELTA | osiedla Roosevelta]]). W latach 1952–1954 przy skrzyżowaniu z ul. Reja powstał [[ZESPÓŁ SZKÓŁ BUDOWNICTWA OKRĘTOWEGO | Zespół Szkół Budownictwa Okrętowego]]. W 1959 przedłużono torowisko tramwajowe od ul. Mickiewicza do tymczasowej pętli przy ogródkach Kolonii Uroda, w 1960 przedłużono torowisko do Brzeźna (w tym samym czasie likwidując dotychczasowe torowisko na ul. Waryńskiego i Chrobrego linii tramwajowej nr 5 Wrzeszcz–Brzeźno, biegnące następnie ul. Gdańską do Brzeźna). W 1977 nawierzchnię wyasfaltowano.<br/><br/>
W 1963–2001 w budynku dawnego domu akademickiego dla dziewcząt (1951) pod nr. 122 (przy skrzyżowaniu z ul. Kościuszki) działała szkoła pielęgniarska Medycznego Studium Zawodowego nr 1; w 2002–2010 mieścił się tam Instytut Politologii [[UNIWERSYTET GDAŃSKI | Uniwersytetu Gdańskiego]]. W 1978 po jej zachodniej stronie, na granicy z [[ZASPA | Zaspą]], w sąsiedztwie dawnego Polmozbytu, powstała zajezdnia autobusowa [[AUTOBUSY MIEJSKIE | Zakładu Komunikacji Miejskiej]]. W latach 80. XX wieku w pobliżu pętli tramwajowej w Brzeźnie, po zachodniej stronie alei, wybudowano obiekt sportowy Morskiego Robotniczego Klubu Sportowego (tory łucznicze i budynek klubowy wraz z zapleczem socjalnym; obecnie nieczynne), w sąsiedztwie istniał też parafialny cmentarz [[KOŚCIÓŁ ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO (Brzeźno) | kościoła św. Antoniego]] ([[CMENTARZ W BRZEŹNIE | cmentarz w Brzeźnie]]). W 2008 gruntownie wyremontowano skrzyżowanie z ul. Kliniczną. W nocy z 25 na 26 V 1994 wybuch ukrytych w pudełkach z proszkiem "ixi" bomb zniszczył funkcjonujący przy skrzyżowaniu z ul. Kościuszki supersam "Zodiak" (sprawcę osądzono w 1996), w latach 2008–2010 w jego miejscu powstał dziesięciopiętrowy budynek mieszkalny "Fregata" (z dodatkową funkcją handlowo-usługową). {{author: JWas}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]