Tekst źródłowy strony BEHME PETER, burmistrz Gdańska

{{paper}}
'''PETER BEHME''' (Böhm; około 1479–1485 Gdańsk – 22 I 1539 Gdańsk), [[BURMISTRZOWIE MIAST GDAŃSKICH | burmistrz]] Gdańska. Najstarszy syn kupca gdańskiego Petera Behme (zm. 1483) i Cathariny, córki ławnika [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]] Hermana Ilhorna. Jego młodszy brat, Tiedemann, zmarł bezżennie w 1538, siostra Catharina (ur. przed 1483) poślubiła najpierw kupca Georga Schultza (zm. 1519), od 1526 była żoną Georga Kuffnera (zm. 1549). <br/><br/>
Po wczesnej śmierci ojca znalazł się pod opieką najbliższej rodziny matki, zapewne wujów, Hansa i Georga Ilhornów. Po ojcu, wraz z bratem, dysponował wsią Łaguszewo (koło Trąbek Wielkich), królewszczyzną nabytą jeszcze w 1468 za 300 złotych węgierskich, a także dziewięcioma łanami dzierżawionymi w [[JASIEŃ | Jasieniu]], które w 1509 za zgodą króla przekazał kasztelanowi elbląskiemu Janowi Wulkowskiemu. Prowadził działalność kupiecką, między innymi w 1529 w spółce z [[GIESE TIEDEMANN (II) | Tiedemannem Giese]] sprowadzał śledzie z Danii. <br/><br/>
W 1496 z kilkoma innymi patrycjuszami gdańskimi, w tym [[FERBER EBERHARD | Eberhardem Ferberem]], towarzyszył księciu pomorskiemu Bogusławowi X w jego pielgrzymce do Ziemi Świętej. Był, podobnie jak ojciec i dziad, członkiem [[BRACTWA STRZELECKIE| bractwa św. Jerzego]]. 25 V 1504, kilka dni przed przybyciem do Gdańska króla polskiego Aleksandra Jagiellończyka, został zraniony przez sługę gdańskiego patrycjusza, Heinricha Eggerda. Mimo to podczas pobytu w maju-czerwcu polskiego monarchy gościł w swoim domu biskupa włocławskiego Wincentego Przerębskiego. W listopadzie-grudniu 1512, na sejmie koronnym w Piotrkowie, przemawiający w imieniu delegacji stanów Prus Królewskich wojewoda malborski Jerzy Bażyński podawał jego dom jako przykład budowli murowanej i „okopanej” rowem, mogącej posłużyć za wzór gdańskiej rezydencji dla monarchy, zastrzegając jednakże, że wielki przywilej Kazimierza Jagiellończyka z 1457 zabrania budowania w okolicy Gdańska zamków. <br/><br/>
Karierę urzędniczą rozpoczął późno i nietypowo, od razu od objęcia w 1526 godności [[RADA MIEJSKA | rajcy]] Głównego Miasta, z pominięciem godności ławnika. Rajcą został w efekcie zmian wymuszonych na gdańskich ordynkach podczas interwencji króla polskiego Zygmunta Starego, kończącej okres rewolty społeczno-religijnej w mieście. Wszedł do rady jako sojusznik mieszczańskiej „arystokracji”, skupionej wokół Eberharda Ferbera i jego rodziny, gwarantował stabilizację i powrót do starych porządków sprzed społeczno-religijnego przewrotu. W sierpniu 1529 wysłany został do Krakowa z zadaniem przekonania monarchy co do słuszności zastrzeżeń, jakie Gdańsk zgłosił względem przygotowywanej wówczas unii monetarnej między Prusami Królewskimi a Koroną. W imieniu Gdańska bronił stosowanej w Prusach Królewskich dwudziestogroszowej, tzw. „małej” grzywny. Król nie przyjął jednak gdańskich postulatów i 6 III 1530 zaprowadził jednakowy dla Prus i Korony system monetarny, złożony z groszy, szelągów i denarów. <br/><br/>
Tuż po zakończeniu negocjacji, z niewyjaśnionych do końca powodów, w czerwcu-lipcu 1531 starał się u króla o uwolnienie z funkcji rajcy gdańskiego i wszelkich innych miejskich obowiązków, wykorzystując w tym celu protekcję księcia pruskiego Albrechta I Hohenzollerna. Stosowny akt „uwolnienia” wpisano nawet do akt metryki koronnej (pod mylną datą 21 I 1531). Ostatecznie do rezygnacji nie doszło. W 1532 został nawet [[SĘDZIA | sędzią]]. <br/><br/>
W marcu 1535, będąc rajcą, towarzyszył burmistrzowi [[SCHEWECKE GEORG | Georgowi Scheweckemu]] jako oficjalny przedstawiciel Rady Miejskiej podczas obrad sejmiku generalnego w Malborku. Z powodu nowych niepokojów w basenie Morza Bałtyckiego, związanych z konfliktem Hanzy z Danią (Norwegią i Szwecją) o żeglugę w cieśninach sundzkich, radzono wówczas nad militarnym zabezpieczeniem polskiego wybrzeża. Sprawa wojny Hanzy z Danią była również głównym przedmiotem obrad zjazdu hanzeatyckiego w Lüneburgu, odbytego w lipcu 1535, w sierpniu  przeniesionego do Lubeki (Lübeck), na których również był obecny. Ponieważ Gdańsk i inne wielkie miasta pruskie – Elbląg i Toruń – nie zamierzały poprzeć zbrojnie Lubeki, podjęła ona względem gdańszczan szereg nieprzyjaznych kroków, aresztując statki, nakładając dodatkowe cła. Wysłannicy Gdańska mieli starać się o zwrot zagarniętego mienia (miedzy innymi zatrzymanych przez lubeczan statków z solą i wyrobów burgundzkich tkaczy), grożąc w zamian rekwizycją lubeckich towarów podczas [[JARMARK ŚW. DOMINIKA | Jarmarku Dominikańskiego]]. Negocjacje zakończyły się połowicznie, bez uzyskania odszkodowania, jednak z nadzieją na załagodzenie konfliktu Lubeki z Danią. Po powrocie z Lubeki, wraz z burmistrzem Georgiem Schewecke i rajcą [[BRANDT BARTHOLOMÄUS I | Bartholomäusem Brandtem]], udał się w październiku 1535 do Elbląga, w dalszym ciągu konsultować podjęcie stosownych środków obrony Prus Królewskich na wypadek wojny Hanzy z Danią. <br/><br/>
Od 1536 był burmistrzem. Pierwszym burmistrzem był w 1537, drugim w 1536, czwartym w 1538, w 1539 trzecim, ale kadencji tej – umierając w styczniu – nie zdołał już wypełnić. W latach 1536-1539 był prowizorem (opiekunem) [[SZPITAL ŚW. BARBARY | szpitala św. Barbary]] na Długich Ogrodach, po jego pożarze, z własnych dochodów w 1537 wyasygnował pieniądze na odbudowę. <br/><br/>
Był trzykrotnie żonaty. W 1519 poślubił Margarethe, córkę Jacoba Rhesena, wdowę po Tidemannie Kruegerze. 2 II 1528 poślubił Catharinę (4 X 1510 – 28 II 1537), córkę Wilhelma Wicherlinga. Na kilka dni (tygodni?) przed śmiercią, w styczniu 1539, poślubił młodziutką Barbarę (zm. przed 1590), córkę burmistrza  [[MANDT GEORG | Georga Mandta]]. Po nagłej śmierci męża jej opiekunem prawnym został burmistrz Georg Schewecke, który w 1542 doprowadził do odpowiedniego zabezpieczenia majątkowego młodej wdowy. <br/><br/>

Z pierwszego małżeństwa doczekał się czworga dzieci, w tym najstarszego syna Petera (15 IV 1523 Gdańsk – 23 VII 1601 Gdańsk), ławnika (od 1557), rajcę (od 1561), [[BURGRABIOWIE | burgrabiego]] królewskiego w Gdańsku (1572, 1573, 1574, 1575, 1576, 1577, 1583, 1586, 1590, 1600), żonatego od 1548 z Dorotheą, córką Eberharda Ferbera. Ponieważ jeszcze za życia ojca, w 1538, studiował w Wittenberdze, świadczy to o [[LUTERANIE | luterańskich]] preferencjach wyznaniowych całej rodziny i to jeszcze zanim wyznanie augsburskie oficjalnie zwyciężyło w Gdańsku. <br/><br/>
Z córek z pierwszego związku małżeńskiego Dorothea (zm. 3 X 1569 w Gdańsku bezdzietnie), poślubiła Thewesa Meyera, Anna (pochowana 29 VIII 1598 w krypcie w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP)) po 1540 poślubiła wdowca Philippa Engelharta (zm. 1549), następnie Georga von Hiefen, Elisabeth poślubiła między 1540 a 1545 Georga Blanke. Z drugiego małżeństwa przypisuje mu się posiadanie co najmniej trzech dalszych synów, Petera (1532 – 1586 Antwerpia), Wilhelma (1534 – 13 I 1577) studiującego w Wittenberdze, w 1555 pisarza miejskiego w Gdańsku i Georga (około 1538 – 3 VI 1596), dzierżawcę kuźni należącej do [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]]. <br/><br/>
Pochowany został w krypcie kościoła NMP 27 I 1539, najprawdopodobniej w Kaplicy Zbawiciela, której rodzina Behme była współwłaścicielem. Po jego śmierci wieś Łaguszewo stała się przedmiotem sporów między spadkobiercami i ostatecznie w 1540 przejął ją „prawem dziedzicznym” burmistrz Georg Schewecke. W późniejszym czasie własność Łaguszewa przypisywano jednak również najstarszemu synowi, Peterowi Behme. {{author:SK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]