Tekst źródłowy strony CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA. ZAROŚLAK

{{paper}}
[[File: 1_Zbawiciela_Cmentarz.jpg |thumb| Cmentarz Zbawiciela, grobowiec radcy Potta z początku XIX wieku]] 
[[File: 2_Zbawiciela_Cmentarz.jpg |thumb| Cmentarz Zbawiciela, groby przed 1945]]

'''CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA. ZAROŚLAK'''. 
'''Szpitala Bonifratrów''', Zaroślak zewnętrzny, na skrzyżowaniu dróg w kierunku Oruni i w kierunku Olszynki, przy obecnej ul. Motławskiej, katolicki. Założony w zespole klasztornym i szpitalnym [[BONIFRATRZY | bonifratrów]] wraz z ich osiedleniem się w latach 1645–1650. Istniał do początku XIX wieku. {{author: JWL}} <br /><br /> 
'''Szpitala św. Gertrudy''', katolicki, od połowy XVI wieku ewangelicki. Powstał po przenosinach [[SZPITAL ŚW. GERTRUDY | szpitala św. Gertrudy]] w 1563, założony między miejską fosą a głównym traktem prowadzącym w kierunku Oruni (obecnie Trakt św. Wojciecha). Działał do początku XX wieku. {{author: JWL}} <br /><br /> 
'''Nowy Menonicki, Zbawiciela i św. Jana''' (Neuer-Kirchhof, Mennoniten-Kirchhof, St. Salvator-Kirchhof, St. Johannis-Kirchhof), przy Schwarzes Meer, Bischofsgasse, Salvatorgasse (ul. Na Stoku, ul. Salwator), ewangelicki. Początkowo część nekropolii założona po zarazie w 1620, w miejscu istniejących u stóp Biskupiej Górki cegielni i bielnika, następnie funkcjonował jako cmentarz gminy ewangelickiej należącej do [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościoła Zbawiciela]] (Neuer-Kirchhof). Do początku XVIII wieku drugie (po obszarze przy Grodzisku) największe miejsce pochówków w Gdańsku, oprócz parafian kościoła Zbawiciela chowano tu także ubogich mieszkańców miasta, bez względu na przynależność parafialną i wyznaniową. Na przełomie XVIII i XIX wieku uważany za najpiękniejszy w Gdańsku, z wieloma wspaniałymi grobowcami bogatego mieszczaństwa. Od przełomu XVII i XVIII wieku przyjmował także pochówki [[MENONICI | menonitów]]. Początkowo przeznaczono dla nich kwatery w południowej części cmentarza zwane Mennoniten-Kirchhof, później St. Salvator-Kirchhof, następnie w północnej, zwane St. Johannis-Kirchhof ([[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościół św. Jana]] – zgodnie z tendencją do monopolizowania przez konkretne kościoły menonickich pochówków – był bowiem świątynią, w której menonici musieli zgłaszać pochówki). W 1919 uznane za przepełnione, służyły gdańskim kościołom ewangelickim do 1945. <br /><br />
Cmentarz św. Jana zajmował działkę o powierzchni 0,4 ha w kształcie nieregularnego wieloboku, wydłużonego w kierunku wschód-zachód. W tym kierunku, pośrodku założenia, biegła główna aleja. Od strony wschodniej, na jej przedłużeniu, znajdowała się kładka na [[KANAŁ RADUNI | Kanale Raduni]]. Od głównej alei w połowie długości, w kierunku północnym, ku ul. Salwator, prowadziła aleja boczna. W latach 70. XX wieku zbudowano tu szkołę i szkolne boisko. Cmentarz Zbawiciela zajmował działkę o powierzchni 1,2 ha w kształcie nieregularnego wieloboku (zbliżonego do trapezu). Główna aleja w kierunku wschód-zachód usytuowana była pośrodku założenia, a równoległa do niej aleja boczna znajdowała się w części południowej. W latach 70. XX wieku przez jego teren przeprowadzono kolektor ściekowy. {{author: JWL}} <br /><br /> '''Zbawiciela Stary''' (Alter-Kirchhof, Alter Salvator, St. Salvator-Kirchhof), ewangelicki. Powstał w 1635 na zachodnim brzegu Kanału Raduni, u wylotu traktu prowadzącego w kierunku Oruni, wraz z kościołem Zbawiciela. Widoczny na planach miasta od 1658, początkowo jako prostokątna działka równoległa, a od 1795 prostopadła do Kanału Raduni. Utracił znaczenie w 2. połowie XVIII wieku, od kiedy odbywały się już tylko sporadyczne pochówki w grobowcach rodzinnych (także w XX wieku). Określenie „stary” otrzymał po 1697, w związku z budową nowego kościoła Zbawiciela i powstaniem nowego cmentarza tego kościoła ([[CMENTARZE NA CHEŁMIE | cmentarze na Chełmie]]). {{author: JWL}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]