Tekst źródłowy strony STRZYŻA, potok

{{paper}}
[[File:1_Strzyża_Potok.JPG|thumb|Potok Strzyża na wysokości [[TRASA SŁOWACKIEGO | al. Żołnierzy Wyklętych]], przepust pod nasypem [[POMORSKA KOLEJ METROPOLITALNA| Pomorskiej Kolei Metropolitalnej]]]]
[[File:Strzyża_potok.JPG|thumb|Potok Strzyża przy [[GALERIA METROPOLIA| Galerii Metropolia]] (ul. Kilińskiego), 2018]]
[[File:Potok_Strzyza.jpg|thumb|Potok Strzyża na wysokości ul. Aldony, Wrzeszcz, 2017]]


'''STRZYŻA''', potok (1247 Wstrisza, 1283 Stritza od słów „rzeka z bystrym nurtem”, Striessbach, Brętowska Struga, Bystrzec I), długość: 9,4 km, obszar zlewni: 22 km², głębokość: 0,5–1,5 m, szerokość: 1,5–7,5 m, przeciętne przepływy w granicach 0,076–0,087 m³/s, w dolnym biegu 0,152 m³/s, spadek 9,6‰. Źródła w okolicach [[KIEŁPINEK | Kiełpina]] ([[REZERWATY PRZYRODY | Rezerwaty przyrody. Lasy w Dolinie Strzyży]]); płynie wzdłuż obecnych ulic: Potokowej, Słowackiego (przed skrzyżowaniem obu ulic zmienia kierunek na wschodni), tunelem pod al. Grunwaldzką (początkowo pod fabryką Fazer – zob. [[PRZEDSIĘBIORSTWA I ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE | przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe]], po zbudowaniu Galerii Bałtyckiej na południe od niej) i linią Polskich Kolei Państwowych (PKP) we Wrzeszczu, na powierzchnię wypływa przy ul. Nad Stawem, od wschodu omija park Kuźniczki ([[KUŹNICZKI | Kuźniczki]]), równolegle do ul. Wajdeloty, tunelem pod ul. Waryńskiego, wypływa w Parku nad Strzyżą między ul. Wyspiańskiego i al. Hallera, dalej wzdłuż ul. Reja (tunelem pod linią PKP Gdańsk Główny–Nowy Port) i ul. Swojskiej. Ostatni dopływ [[WISŁA | Wisły]]; wpływa do niej na terenie [[PORT GDAŃSKI | portu]], u zbiegu nabrzeży Szczecińskiego i Stoczniowego (pod mostem Składy-Ostrów).<br/><br/>
Zasilana wodami czterech prawobrzeżnych dopływów: Kiełpineckiej Strugi, Migowskiej Strużki, [[POTOK JAŚKOWY | Potoku Jaśkowego]], [[POTOK KRÓLEWSKI | Potoku Królewskiego]]. W przywileju fundacyjnym [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]] z 1186 roku (falsyfikat z połowy XIII wieku) [[SAMBOR I | Sambor I]] zezwolił zakonnikom na wzniesienie nad jej brzegami młynów; w 1283 przeszła w całości (z obu brzegami) na własność cystersów. Silnie eksploatowana przez nich i prywatnych dzierżawców do poruszania urządzeń przemysłowych (młyny, tartaki, kuźnice, folusze i inne), których liczbę szacuje się na kilkanaście. Przez długi okres stanowiła granicę dla dóbr cysterskich oraz świeckich ([[NOWE SZKOTY | Nowe Szkoty]], Kuźniczki).<br/><br/>
Od końca XIX wieku poddawana znacznej ingerencji w biegu koryta rzeki (między innymi regulacja i skanalizowanie cieku, sztucznie uregulowane ujście, które pierwotnie wpadało do [[JEZIORO ZASPA | jeziora Zaspa]]). Poza kilkoma fragmentami (pod al. Grunwaldzką, pod torami kolejowymi stacji Gdańsk-Wrzeszcz, pod ul. Grażyny i ul. Wyspiańskiego) płynie odkrytym kanałem. {{author: JDan}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Środowisko i przyroda]]<br/><br/>
Na potoku w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku wybudowano pięć powierzchniowych zbiorników retencyjnych: Kiełpinek, Nowiec II, Górne Młyny, Ogrodowa, Srebrniki. Na tym ostatnim (po wschodniej stronie wiaduktu [[POMORSKA KOLEJ METROPOLITALNA| Pomorskiej Kolei Metropolitalnej]] nad [[TRASA SŁOWACKIEGO| Trasą Słowackiego]], częściowo przy [[ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH, aleja | al. Żołnierzy Wyklętych]]), największym pod względem możliwości przyjmowania wody (64,5 tys. m³) 25 VIII 2016 uruchomiono fontannę-wodotrysk. W zlewni (połączone rurami)  jako zbiornik funkcjonuje Jezioro Jasień ([[POTOK JASIEŃ| Potok Jasień]]) i Zbiornik Potokowa-Słowackiego.<br/><br/>
Podczas budowy [[GALERIA BAŁTYCKA| Galerii Bałtyckiej]] w 2006 roku zmieniono bieg potoku, ukrytego wcześniej w tunelu biegnącym pod zabudowaniami Zakładu Przemysłu Cukrowniczego [[BAŁTYK, fabryka czekolady| Bałtyk]] przy ul. Kościuszki, przełożonego między południowe zabudowania galerii a biurowiec „Hydrobudowy” przy al. Grunwaldzkiej 133-135. Podczas budowy [[GALERIA METROPOLIA| Galerii Metropolia]] w jej podziemiach wybudowano kolejny zbiornik retencyjny na potoku (oddany w 2015 roku), mający chronić mieszkańców Dolnego Wrzeszcza przed skutkami jego wylewu. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Środowisko i przyroda]]