Tekst źródłowy strony ŁAWA MIEJSKA

{{paper}}

[[File:2_Ława_Miejska.jpg|thumb|Epitafium obrazowe („Sąd Ostateczny”) Jacoba Schmidta (około 1529 Gdańsk – 29 IV 1595 Gdańsk) mistrza rzeźnickiego i ławnika Starego Miasta (1570-1576, 1579-1595) i jego rodziny (przy ojcu syn, na wprost z prawej dwie kolejne żony – w tym druga Anna Gronau – z lewej dorosła córka, poniżej dwie córeczki zmarłe w dzieciństwie), z [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ| kościoła św. Katarzyny]], malarz z kręgu Antona Möllera starszego, po 1595, tablica z epitafium zaginiona]]

'''ŁAWA MIEJSKA.''' Wybieralny organ sądowniczy gminy miejskiej lokowanej na [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawie chełmińskim]], którego posiedzeniom przewodniczył corocznie wybierany z grona rajców sędzia. Sprawy administracyjne ławy prowadzili starszy ławy (Eltermann) i jego zastępca (Kumpan), zwany później: senior i consenior, oraz dwóch szafarzy (skarbników). W większych miastach lokowanych na prawie chełmińskim powoływano 12 ławników, którzy nie mogli być blisko spokrewnieni. Urząd ławnika był dożywotni, istniała możliwość rezygnacji lub przedwczesnego zwolnienia, zwłaszcza w wypadku wyboru ławnika do [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]]. Na wakujące miejsce wybierano nowego ławnika. Nazwiska członków ławy w danym roku wpisywano do [[SPISY KIERY | ksiąg kiery]] i [[KSIĘGI ŁAWNICZE | ksiąg ławniczych]], gdzie spis taki poprzedzał zapisy z działalności sądowej ławy. Rozpatrywała ona wszystkie sprawy cywilnokarne niezastrzeżone przez inne urzędy (gdańskiego komtura zamkowego, [[BURGRABIOWIE | burgrabiego]], [[SĄD WETOWY | sądu wetowego]]). Początkowo od wyroków ławy przysługiwało teoretycznie prawo odwoływania się do sądu miejskiego w Chełmnie, jako najstarszego miasta o tym prawie, potem zasięgano tam tylko porad prawnych. <br/><br/>

[[File:Lawa_Miejska.jpg|thumb|Karl Friedrich Schmieden (19 V 1641 – m 12 VIII 1691), syn burmistrza [[SCHMIEDEN NATHANAEL| Nathaniela Schmieden]], ławnik Głównego Miasta 1688, miedzioryt Eliasa Hainzelmanna według [[STECH ANDREAS| Andreasa Stecha]]]]

'''Ława [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]] Gdańska.''' Księgi kiery gdańskiej wymieniają pierwszych ławników od lat 1342/1343, ich funkcjonowanie w źródłach bezpośrednich potwierdzone jest od roku 1350. Przyjmuje się, że od 1342 było (zgodnie ze zwyczajem) 12 ławników, choć liczbę taką w ławie miejskiej Głównego Miasta Gdańska spotykamy w latach 1365, 1373, 1374 i 1381–1536, w 1342–1364 zaś wspominano od 1 do 10 ławników, w 1366–1372 i 1375–1380 od 5 do 10 ławników. <br/><br/>'''Ława [[STARE MIASTO | Starego Miasta]] Gdańska.''' W latach 1377–1454 źródła wymieniają od 1 do 10 ławników, choć (zgodnie ze zwyczajem) od początku mogło ich być 12, bezpośrednio stan taki notowany jest w 1455–1792. Urząd sędziego (notowany przed rokiem 1404) sprawowany był tu niekiedy w różnych kadencjach przez te same osoby (np. w 1440, 1441, 1444 i 1446 przez Piotra Dambecka), okresowo (1469–1491) wydzierżawiany osobom niewybranym z grona rajców. <br/><br/> '''Ława [[MŁODE MIASTO (Jungstadt) | Młodego Miasta]] Gdańska.''' Nie jest znany imiennie żaden jej przedstawiciel ani potwierdzona liczba ławników. Po raz pierwszy (ogólnie, bez nazwisk) sędziego, ławników i posiedzenie sądu (niem. ''gehegte Ding'') wymieniono w 1395 roku. Sędziów znamy jedynie dla lat 1416, 1418 (Jan von Kanten), 1436, 1437 (?) i 1444 (Michał von Kanten). Podobnie jak w Starym Mieście urząd sędziowski był wydzierżawiany, przed rokiem 1444 sprawowało go kilka osób z rodzin von Kanten  i Ryckquin, a zakres ograniczał się do terytorium Młodego Miasta. Jedyna znana księga sądowa z lat 1397–1455 zaginęła po 1715. <br/><br/>Po zajęciu Gdańska przez Prusy w 1793 roku w miejsce ławy wprowadzono sąd miejski. W czasach [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1807–1815 | I Wolnego Miasta Gdańska]] (WMG) restytuowano przedrozbiorowy ustrój miejski, od 1807 zrezygnowano jednak z podziału ławy na Główne i Stare Miasto. Dla całego kompleksu miejskiego powołano jedną ławę z 12 ławnikami (za wyjątkiem lat 1810 i 1811: 11 członków). Przywrócone zostały również funkcje seniora i conseniora ławy. Funkcję sędziego sprawował syndyk, niebędący członkiem rady. Zakres działania ograniczał się do terytorium I WMG. Po upadku I WMG władze pruskie ponownie skasowały instytucję ławy, tworząc sąd miejski z dyrektorem na czele, mianowanym przez monarchę. {{author: JZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]