Tekst źródłowy strony RANISCH BARTHEL, murarz miejski

{{paper}}
[[File:Karta tytułowa dzieła Barthela Ranischa, 1695.JPG|thumb|Karta tytułowa dzieła Barthela Ranischa, ''Beschreibung aller Kirchen-Gebäude in der Stadt Dantzig'', Danzig 1695]]
[[File:Barthel_Ranisch.jpg|thumb|Frontyspis ''Beschreibung aller Kirchen-Gebäude in der Stadt Dantzig'', według rysunku Charlesa de la Haye ]]
[[File:Dom_Dobroczynności_i_Sierot_na_Osieku, 1910.JPG|thumb|Dom Dobroczynności i Sierot na Osieku,według projektu Barthela Ranischa 1910]]


'''BARTHEL RANISCH''' (pochowany 15 VIII 1699 Gdańsk, w wieku 63 lat), murarz miejski, historyk architektury. Syn Hansa, pochodzącego ze wsi Gross Sedlitz koło Miśni (Saksonia), od 30 XI 1647 posiadającego pracownicze (robotnicze) [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]], właściciela warsztatu murarskiego, matką była Anna z domu Zeissken.<br/><br/> 
Od 23 IV 1663 przez cztery lata terminował w warsztacie ojca. 9 V 1667 zakończył naukę czeladniczą i wyzwolony został na murarza
W 1672 uzyskał tytuł mistrza murarskiego, w 1673 [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). W latach 1685, 1689, 1701 i 1709 starszy cechu murarzy, desygnowany przez [[RADA MIEJSKA | Radę Miejską]] na stanowisko murarza miejskiego. W okresie 1673–1676 kierował budową na [[CHEŁM | Chełmie]] [[KOŚCIÓŁ ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO (nieistniejący) | kościoła św. Antoniego Padewskiego]] i klasztoru dla franciszkanów [[REFORMACI | reformatów]], w 1676–1677 budował dla [[JEZUICI | jezuitów]] [[KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO | kościół św. Ignacego]] na [[STARE SZKOTY | Starych Szkotach]]. Na zlecenie króla polskiego Jana III Sobieskiego podjął się przebudowy kościoła parafialnego w Piasecznie pod Gniewem. Najważniejszym dokonaniem w Gdańsku było wybudowanie, również na polecenie króla, w latach 1678–1681 dla katolików [[KAPLICA KRÓLEWSKA I PLEBANIA KOŚCIOŁA NMP | Kaplicy Królewskiej]], na co podpisał z władzami miasta kontrakt 19 II 1678 (dzień po opuszczeniu Gdańska przez Jana III Sobieskiego). W 1685 brał udział w pracach remontowych kościoła w Juszkowie pod Pruszczem Gdańskim, 1687–1688 w dobudowie skrzydła [[KOŚCIÓŁ BOŻEGO CIAŁA (przy ob. ul. 3 Maja) | kościoła Bożego Ciała]], w 1681 – naprawie zachodniej ściany oraz budowie wieżyczki [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]], 1690–1691 rozbudował klasztor [[KARMELICI | karmelitów]]. W 1690 powiększył klasztor [[BRYGIDKI | brygidek]], następnie (1695–1697) na podstawie projektu Petera Willera zbudował [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościół Zbawiciela]] na [[ZAROŚLAK | Zaroślaku]]. Według własnego projektu wzniósł w 1698–1699 [[DOM DOBROCZYNNOŚCI | Dom Dobroczynności]] – Sierociniec na [[OSIEK | Osieku]].<br/><br/> 
Przypisuje się mu również autorstwo wielu kamieniczek w Gdańsku. Najczęściej stosował klasycyzujący barok, a podczas przebudowy budowli gotyckich starał się umieszczać formy gotycyzujące. Oprócz prac budowlanych prowadził teoretyczne badania nad architekturą Gdańska. W 1695 opublikował ''Beschreibung aller Kirchen-Gebäude in der Stadt Dantzig'', gdzie ukazano gdańskie budowle kościelne. Było to pierwsze tego typu opracowanie historii architektury Gdańska, inwentaryzacja obiektów sakralnych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na gotyckei sklepienia. W 1708 przygotował do druku (pozostający następnie w rękopisie w [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk]] i wydane drukiem dopiero w Marburgu w 1997) ''Beschreibung derer Vornähmesten Gebäude in der Stadt Dantzig''. Obie prace wyróżniają się realistycznym przedstawieniem prezentowanych budowli, ujętych w formie rzutów i widoków elewacji, ze szczegółami wystroju zewnętrznego i wewnętrznego. Po II wojnie światowej doczekały się w polskiej historiografii oceny, że „ukazanie stanu monumentalnych budowli gdańskich u schyłku siedemnastego stulecia, w sposób tak dokładny i tak na ówczesne czasy fachowy, nie ma analogii w żadnym innym mieście czy zespole zabytkowym na terenie Polski” (Zygmunt Kruszelnicki). Były też jednym z ważniejszych źródeł wykorzystanych przy odbudowie zabytków Gdańska. <br/><br/> 
Pochowany w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]], pod płytą nagrobną nr 250. Żonaty był z Anną Marią Meising (pochowana obok męża 20 XII 1718). Córka Anna Maria od 15 X 1697 była żoną Salomona Schultza.  Synowie Gerog i Johann Michael zapisani zostali w czerwcu 1695 do najmłodszej klasy [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], Johann Michael 1 VII 1710 uzyskał potwierdzenie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwa Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli) i „Maurer”, 26 XII 1712 w kościele św. Trójcy ożenił się z Anną Renatą, córką Ludwiga Hana (Hahna). {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/> <br/><br/><br/><br/> <br/><br/><br/><br/> <br/><br/><br/><br/><br/><br/> <br/><br/> <br/><br/><br/><br/><br/><br/> <br/><br/><br/><br/> <br/><br/> <br/><br/> <br/><br/> <br/><br/> <br/><br/><br/><br/><br/><br/> <br/><br/> <br/><br/> <br/><br/><br/><br/>       
'''Bibliografia''': <br/> 
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. II, s. 216, 271; t. IV, s. 42; t. VI, s. 32, t. VII, s. 517.<br/>
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 265.<br/>
Habela Jadwiga, Ranisch Bartel, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańk 1997, s. 38–40. <br/>
Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 4, 24.