Tekst źródłowy strony SZKOŁA MARIACKA

{{paper}}
[[File:Szkoła_Mariacka.JPG|thumb|Szkoła Mariacka, z wysokim szczytem, na rogu Kleine Krämergasse 4 (ul. Podkramarska), rysunek [[RANDT AUGUST LOBEGOTT, kupiec, malarz–amator| Augusta Lobegotta Randta]]; obecnie niezabudowany plac przy kościele NMP (ściana widoczna z prawej), dawniej działka najbliższa tego kościoła, na wprost plebanii ]]
[[File:2_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Widok na ul. Podkramarską od strony Grobli I, z prawej (za biegnąca poprzecznie ul. Św. Ducha i kamienicą z restauracją, najbliżej kościoła NMP), z wysokim szczytem, dawny budynek Szkoły Mariackiej i 1817–1827 Gimnazjum Miejskiego, około 1920]]
[[File:3_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Dawny budynek Szkoły Mariackiej i Gimnazjum Miejskiego oraz nieistniejąca po 1945 zabudowa prawej strony ul. Podkramarskiej]]

'''SZKOŁA MARIACKA.''' Założona przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), z siedzibą na terenie probostwa, między tylnymi domami przy obecnej ul. Szewskiej 4, ul. Św. Ducha 54 (po 1945 brak zabudowy, plac) i ul. Podkramarską 4. Błędnym jest pogląd, także powojennych polskich badaczy, jakoby szkoła kiedykolwiek miała siedzibę przy obecnej ul. Chlebnickiej 2 (siedziba [[GDAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ SZTUKI | Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki]]). <br/><br/>
Wzmiankowana po raz pierwszy w 1350. Od początku uważana za najważniejszą ze szkół w mieście. Początkowo nauczano w niej śpiewu kościelnego (nauczycielem był dzwonnik) i liturgii. Wyższy poziom organizacji osiągnęła przed 1383, kiedy wzmiankowano jej pierwszego rektora Johanna Trutenow. O obsadzie stanowisk w szkole decydowali Krzyżacy, do których należał patronat nad kościołem NMP, w 1427 – mocą specjalnego przywileju wielkiego mistrza Paula von Russdorfa – nadawanie nominacji przeszło na Radę Miejską. W 1434 rektorem był mistrz (magister) Stefan, w 1444 mistrz Konrad Bock. <br/><br/> 
Od czasów rektora [[SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej | Valentinusa Schrecka]] (1569 – 1603) szkoła funkcjonowała w systemie pięcioklasowym. W 1581 wybudowano w dotychczasowym miejscu nowy budynek szkoły, uroczyście otwarty 5 I 1582, mowę wygłoszoną z tej okazji przez Valentinusa Schrecka władze miasta nakazały upublicznić specjalnym drukiem. W 1592 utworzono w szkole (jako pierwszą w Gdańsku) tzw. Pauperklasse (klasę dla ubogich uczniów). W początku XVII wieku do szkoły uczęszczało (według obliczeń rektora Gimnazjum Akademickiego [[FABRICIUS (Schmidt) JAKOB, rektor Gimnazjum Akademickiego| Jakoba Fabriciusa]]) około 200 uczniów. Największy rozkwit szkoły nastąpił za czasów rektora Jakoba Zetzke (1648–1671) i Johanna Krieg’a (1680–1707). Wzrost liczby uczniów wymusił w latach 1651/1652 zastąpienie dotychczasowego budynku kolejnym nowym, większym, zaprojektowanym przez budowniczego miejskiego Hansa Schumachera. Nowa siedziba składała się z dwóch szerokich, trójkondygnacyjnych budynków, rozdzielonych dziedzińcem. Na czas budowy zajęcia szkolne do domu cechu krawców przy ul. św. Ducha 107 (po 1945: 63/67).  Główne wejście znajdowało się od ul. Podkramarskiej, boczne od strony kościoła NMP. <br/><br/>
Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga ''Orestses'' (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa. <br/><br/>
W XVIII i na poczatku XIX wieku, tak jak i inne gdańskie szkoły, przeżywała trudności wynikające z pograszającej się sytuacji ekonomicznej Gdańska: spadła liczba uczniów, zmniejszono ilość klas. W początkach [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1807–1815 | I Wolnego Miasta Gdańska]], w 1 połowie 1807, siedzibę szkoły zarekwirowano na potrzeby szpitala dla rannych żołnierzy pruskich, zajęcia odbywały się wówczas w pomieszczeniach prywatnych. Pięcioklasowy system nauczania przywrócono dopiero za czasow rektora [[COSACK GEORG WILHELM, rektor szkoły mariackiej | Georg Wilhelm Cosack]] (1807–1809). Za czasów jego następcy, [[KNIEWEL THEODOR FRIEDRICH, archidiakon kościoła NMP, kompozytor, dyrygent | Theodora Friedricha Kniewela]] (1810–1817) rozszerzono program nauczania, wprowadzono cztery godziny greki w klasach najwyższych (secunda, prima), we wszystkich klasach matematykę, geografię i historię. 10 XI 1817 (w dniu urodzin Marcina Lutra) połączona z [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], tworząc [[GIMNAZJUM MIEJSKIE |  Gimnazjum Miejskie]]. Uroczystości odbyły się w [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA| Ratuszu Głównego Miasta]], towarzyszyła jej specjalnie opracowana przez Kniewela kantata, z tekstem [[BLECH ABRAHAM FRIEDRICH, pastor | Abrahama Friedricha Blecha]], wykonana w dwóch cześciach, na początku uroczystości i przed ich zakończeniem.  <br/><br/>
W 1827 wykryto zagrażające bezpieczeństwu pęknięcia ścian, zajęcia przeniesiono w latach 1827–1832 do wynajętych sal w domach przy [[POLICJA | Langgasse 25]] (ul. Długa), następnie nr 35, Jopengasse (ul. Piwna) i do domu rektora (ul. Szewska 2), aż wreszcie w 1837 do nowego gmachu Gimnazjum Miejskiego przy Lastadii. Grożące zawaleniem pomieszczenia wykorzystywano od 1827 na wojskowe warsztaty, w 1830 rozebrano budynek tylny, frontowy, przy Podkramarskiej 4, z kolumnową aulą na I piętrze, wykorzystywany jako szkoła dla pauperów, przetrwał do 1945. {{author: ML}} <br /><br /> 
{| class="tableGda"
|- 
|+ Kierownicy (rektorzy) szkoły mariackiej 
|- 
| 1539–1540
| [[AURIFABER (Goldschmidt) ANDREAS, uczony, medyk | Andreas Aurifaber]]
|- 
| 1545
| [[ALEBEKE TESMARUS, rektor gdańskich szkół | Tesmarus Alebeke]]
|- 
| 1551
| Ignatius Schulz
|- 
| 1553
| Andreas Menius
|- 
| 1557–1565
| Martin Pretor (Praetorius) 
|- 
| 1566–1569
| Michael Hecht
|- 
| 1569–1602
| [[SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej | Valentinus Schreck]]
|- 
| 1603–1629
| Johann Martinus (Martini) (zm. w marcu 1629, w wieku 71 lat), pochodził z Koszalina, w szkole początkowo konrektor, na stanowisko rektora wprowadzony 30 I 1603 przez sekretarza miejskiego Hermanna Fredera, żonaty był z Catheriną, córką pastora [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościoła św. Piotra i Pawła]] Adriana Pauli (1548–1611)   
|- 
| 1629–1648
| Nicolaus Rudovius (1571 Havelberg, Brandenburgia – 7 V 1648 Gdańsk), w czerwcu 1595 zapisany został do gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], od 1601 nauczyciel (Collega) w szkole mariackiej, od 163 konrektor
|- 
| 1648–1671
| Jakob Zetzkius
|- 
| 1672–1678
| Friedrich Wagner (zm. 1681, w wieku 72 lat), pochodził z Papenbergu w Dolnej Saksonii lub z miasta Pirna koło Drezna, poprzednio od 1644 rektor szkoły w Malborku, od 1651 tutaj konrektor, w 1679 decyzją przełożonych przeszedł w stanu spoczynku
|- 
| 1678–1707
| [[KRIEG JOHANN, rektor szkoły mariackiej | Johann Krieg]]
|- 
| 1707–1738
| [[KOLB DANIEL, rektor szkoły mariackiej | Daniel Kolb]]
|- 
| 1738–1755
| Bernhard Ludolph Kemna
|- 
| 1756–1761
| [[GERBER JOHANN, kaznodzieja kościoła św. Jakuba | Johann Gerber]] 
|- 
| 1762–1770 
| Michael Mündel, poprzednio konrektor 
|- 
| 1771–1780
| [[UNSELT SAMUEL FRIEDRICH, rektor szkół gdańskich | Samuel Friedrich Unselt]]
|- 
| 1780–1786 
| [[WEICKHMANN SAMUEL GOTTLIEB, pastor w Sobieszewie| Samuel Gottlieb Weickhmann]]
|- 
| 1786–1792
| [[HÖCHSTER HEINRICH EDUARD, pastor kościoła św. Jerzego, dyrektor Towarzystwa Przyrodniczego | Heinrich Eduard Höchster]]
|- 
| 1793
| Michael Baumann 
|- 
| 1795–1804
| Johann Jakob Czolbe 
|- 
| 1806
| Gottfried Heinrich Pobowski
|- 
| 1807–1809 
| [[COSACK GEORG WILHELM, rektor szkoły mariackiej | Georg Wilhelm Cosack]]
|- 
| 1810–1817 
| [[KNIEWEL THEODOR FRIEDRICH, archidiakon kościoła NMP, kompozytor, dyrygent | Theodor Friedrich Kniewel]]
|- 
| class="authorEgTab" | {{author: ML}}
[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]