Tekst źródłowy strony GRUDZIEŃ 1970, nocne pogrzeby

{{web}}
[[File: Grudzień_70,_nocne_pogrzeby.jpg|thumb| Delegacja stoczniowców i kierownictwa Stoczni Gdańskiej nad grobem jednego z zabitych stoczniowców na cmentarzu Srebrzysko; w okularach [[LENARCIAK HENRYK, działacz opozycji demokratycznej | Henryk Lenarciak]], drugi od niego w lewo [[GRZYB STANISŁAW, działacz opozycji demokratycznej| Stanisław Grzyb]], 8 V 1971]]

'''GRUDZIEŃ 1970''', nocne pogrzeby. Decyzja o rozpoczęciu grzebania ofiar śmiertelnych pacyfikacji strajków w Trójmieście zapadła rankiem 18 XII 1970. Zasadnicza akcja odbyła się od 18 do 20 grudnia – na cmentarzach Gdańska, Gdyni i Sopotu pochowano wówczas 23 osoby. 21 i 22 grudnia odprawiono pogrzeby dwóch kolejnych zmarłych.<br/><br/>
Pierwotnie, według zamysłu Zenona Kliszki, planowano zabitych grzebać w ukryciu i pod płotami, decyzję zmieniono jednak najprawdopodobniej po interwencji przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Gdańsku [[BEJM TADEUSZ, przewodniczący Prezydium MRN w Gdańsku | Tadeusza Bejma]]. Przyjęto następujące zasady mające zagwarantować zachowanie porządku publicznego i niedopuszczenie do nowych manifestacji: grzebanie w godzinach wieczornych (w czasie obowiązywania godziny milicyjnej) w nieeksponowanych miejscach na różnych cmentarzach Trójmiasta oraz w bardzo szybkim tempie (pół godziny na pochówek); rodziny informowano na kilka godzin przed pogrzebem, a jej członków w jak najmniejszej liczbie przewożono prosto na cmentarz i odwożono do domów. Ostatecznie nie wszystkie rodziny zostały poinformowane. Urzędnikom nie udało się też na czas zidentyfikować wszystkich zabitych.<br/><br/>
Koordynacją pochówków zajął się kierownik Urzędu Spraw Wewnętrznych (USW) Prezydium WRN [[GROMADZKI MIECZYSŁAW, działacz polityczny, radny | Mieczysław Gromadzki]] we współpracy z innymi jednostkami administracji wojewódzkiej i miejskiej oraz Milicji Obywatelskiej (MO). Wybranym pracownikom USW (zob. np. [[GRYZ EDMUND, urzędnik| Edmund Gryz]]) nakazano poinformowanie rodzin o zamiarze pochowania ich bliskich oraz przewiezienie ich na cmentarz (od drugiego dnia asystowali im funkcjonariusze Wydziału do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi Komendy Miejskiej MO w Gdańsku); Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN) jako nadzorca cmentarzy miał przygotować groby, pracowników, transport i oświetlenie miejsca pochówku. Wydział do spraw Wyznań Prezydium WRN miał zapewnić udział duchownego (próbowano pozyskać do tego księży diecezjalnych, ostatecznie wykorzystano kapelanów wojskowych: ks. ppłk. [[SAMSONOWICZ JÓZEF IGNACY, proboszcz Garnizonu Gdańskiego | Józefa Samsonowicza]] z Gdańska-Wrzeszcza i ks. kmdr. Andrzeja Wystrychowskiego z Sopotu). Całość akcji odbywała się pod nadzorem funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.<br/><br/>
Późnym wieczorem 18 XII 1970 na [[CMENTARZE WE WRZESZCZU. SREBRZYSKO | cmentarzu Srebrzysko]] pochowano trzy osoby: [[MOSIEWICZ STEFAN, poległy w Grudniu 1970 | Stefana Mosiewicza]], [[REBININ WALDEMAR, poległy w Grudniu 1970 | Waldemara Rebinina]] i [[MATELSKI JERZY, poległy w Grudniu 1970 | Jerzego Matelskiego]], a dzień później w tym samym miejscu spoczęło pięć kolejnych: [[ZASTAWNY KAZIMIERZ, poległy w Grudniu 1970 | Kazimierz Zastawny]], Ludwik Piernicki, Zygmunt Polito, [[PERZYŃSKI ANDRZEJ, poległy w Grudniu 1970  | Andrzej Perzyński]], Józef Pawłowski. 20 grudnia na [[CMENTARZE NA SIEDLCACH | cmentarzu św. Franciszka]] (Emaus) dokonano pochówku sześciu niezidentyfikowanych ofiar, którymi później okazali się: Apolinary Formela, Stanisław Lewandowski, [[STOJECKI KAZIMIERZ, poległy w Grudniu 1970 | Kazimierz Stojecki]], [[SYPKA BOGDAN, poległy w Grudniu 1970 | Bogdan Sypka]], [[WIDERLIK JÓZEF, poległy w Grudniu 1970 | Józef Widerlik]], Janusz Żebrowski, a następnie na [[CMENTARZE W OLIWIE | Cmentarzu Komunalnym w Oliwie]] spoczęło pięciu kolejnych zabitych: Jerzy Kuchcik, Zygmunt Gliniecki, Zbigniew Nastały, Jan Polechońko, Zbigniew Godlewski. Łącznie na terenie gdańskich nekropolii pogrzebano 19 ofiar rewolty grudniowej w Trójmieście.<br/><br/>
W Gdyni organizacją pogrzebów na cmentarzu Witomińskim zajęło się tamtejsze Prezydium MRN. 19 XII 1970 pochowano trzy osoby (Marian Wójcik, Jan Kałużny, Brunon Drywa). 20 grudnia spoczął tam Stanisław Sieradzan, a jego pogrzeb – choć w godzinie milicyjnej i w asyście urzędników i funkcjonariuszy MO i SB – był jedynym pogrzebem katolickim spełniającym wymogi prawa kanonicznego (na wniosek rodziny i za zgodą władz przeprowadził go proboszcz zabitego o. Antoni Stanisław Frejlich OFMConv (Ordo Fratrum Minorum Conventualium, Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych, jeden z trzech zakonów franciszkańskich). 21 grudnia pochowano tam zmarłego dzień wcześniej Jerzego Skonieczkę.<br/><br/>
W nocy z 19 na 20 grudnia na cmentarzu katolickim parafii kościoła pw. Gwiazdy Morza w Sopocie pogrzebano Waldemara Zajczonkę, który pierwotnie miał spocząć na cmentarzu Witomińskim. 20 grudnia w podobny sposób pochowano jedyną ofiarę rewolty w Elblągu Tadeusza Mariana Sawicza. Analogiczny przebieg miały pogrzeby zabitych w Szczecinie, które urządzono w nocy z 22 na 23 grudnia.<br/><br/>
Większość ciał pogrzebanych w grudniu 1970 jeszcze w 1971 została ekshumowana i pochowana w bardziej odpowiednich miejscach wybranych przez rodziny. Dziś na gdańskich cmentarzach spoczywają: Jerzy Matelski i Józef Pawłowski (Srebrzysko) oraz Kazimierz Stojecki (Emaus). Nocne pogrzeby były jednym z najbardziej kontrowersyjnych i tragicznych elementów Grudnia '70, stanowiły też jedno z głównych źródeł plotek dotyczących liczby ofiar. {{author:DG}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]